قلعه دزکول رامسر
تپه دزکول در ضلع جنوبی خیابان تنگدره قرار دارد و ارتفاع آن از سطح زمین اندک است.
اطراف آن منطقه مسکونی بوده و به دزکول بن معروف می باشد. دزکول ترکیب اضافی مقلوب بوده و به معنای تپه ای است که قلعه روی آن بنا شده باشد چه کول در گویش محلی به معنای برآمدگی است و تل و پشته را که نوعی برآمدگی روی زمین است کول می نامند. معروف است که روی دزکول قلعه ای بوده و سمج غار « شب پره چال» به این قلعه و احتمالا به کوه ایلمیلی منتهی می شد.
دامنه اطراف دزکول به منطقه مسکونی و باغ چای و مرکبات تبدیل گردید و جاده منبع آب و روستای پس کرات از ضلع جنوبی آن می گذرد.
از این قلعه اثری بر جای نمانده است. دزکول همچون نقاط دیگر از ضربات کلنگ حفاران غیر مجاز مصون نمانده و حفاری هایی در آن صورت گرفت، اما بر کسی معلوم نشد که دفینه و یا اثری باستانی به دست آمده باشد. چیزی که هست شایعات زیادی در مورد وجود دفینه در دزکول بر سر زبان ها است و الله اعلم.
قلعه باغ نیاسته رامسر
در دامنه شمالی مارکوه در حد فاصل جاده آسفالته و نیاسته رامسر آثار قلعه ای قدیمی وجود دارد که بی ارتباط با قلعه مارکوه نیست و به قلعه باغ معروف می باشد.
به نظر می رسد از داخل قلعه مارکوه به قلعه باغ، سمجی وجود داشت و این سمج سر از چاه قلعه مارکوه بیرون می آورد. اطراف آن خندقی به عرض 8 متر و عمق چهار متر حفر شده بود که با گذشت ایام آکنده از گل و لای شد و بقیه اراضی آن مبدل به باغ چای( از آستارا تا استر باد، ج3، ص42) و مرکبات گردید. مساحت داخل قلعه حدودا پانزده هزار متر و ارتفاع آن دو متر است.
قلعه گرزمانسر
قلعه گزمانسر یا قلعه دزکول در مجاورت قریه گرسباسر و به گفته رابینو گرلسپه سر(سفرنامه مازندران و استراباد، ص23) قرار دارد و این قریه یکی از روستاهای کوهستانی رامسر است و اکنون به گرسمه سر شهرت دارد و با جَندَه رودبار رامسر فاصله چندانی ندارد. گرسباسر، گرلسپه و گرسمه سر تحریف شده گرزمانسر است و گرزمانسر مرکب از گرزمان+سر می باشد و گرزمان را در لغت، آسمان، عرش اعظم یا فلک الافلاک و بهشت گویند، این واژه پارسی است و در اوستا، گرودمانا و گرونمانه و در پازند، گروثمان و به زبان سُغدی، غرومن و در اصطلاح مانوی، به پارسی میانه گرماسمان نامیده می شود. سر در گویش محلی بالا و روی چیزی را گویند، لذا گرزمان سر به معنای بالای بهشت است( لغت نامه دهخدا، ذیل واژه گزمان).
قلعه یاد شده که در منطقه خوش آب و هوای ییلاقی جنت رودبار رامسر قرار گرفته است از نامش چنین پیداست که باید قلعه ای باستانی و مربوط به دوره پیش از اسلام و یا لااقل مربوط به عهد حسن صباح باشد چه این قلعه روی قله مخروطی شکل قرار گرفته و محیط بر اطراف است و می توان تا ساحل دریا را که فرسنگ ها با فاطله دارد زیر نظر گرفت و مراقبت نمود از این رو مجازا نام گرزمان به معنای آسمان بر آن نهاده شد. از سوی دیگر چشم انداز این کوه از ساحل دریا منظره ای بس دل انگیز است و چون پیروان آیین زردشت معتقد به حیات پس از مرگ برای مکافات یا مجازات و بقای روح هستند و در حقیقت یکی از اصول اعتقادی آنان به شمار می آید، لذا وجود بهشت را امری ضروری می دانند( تاریخ ایران، سرپرسی سایکس، ج1، صص145-146). آنان عقیده دارند که بهشت در جبال « هربرزایتی» یعنی کوه مرتفع که در زبان پهلوی البرج و امروزه البرز نامیده می شود واقع بوده و کوه مجهول الحال در زمین به سوی بالا رفته و از ستارگان می گذردو به قلمرو بی نهایت نور یعنی به بهشت اهورا مزدا منزلگاه نعمات می رسد، این کوه ام الجبال است و قله آن در شرافت ابدی شناور است ( همان منبع). با این اعتقاد زردشتیان، به نظر می رسد که مقصود از کوه مجهول الحال در البرز همان گرزمان سر است.
از طرف دیگر اسماعیلیان معتقد به تناسخ و بهشت به صورت مردم می دانند و بر این باورند که تنها یک بهشت وجود دارد آن هم گرزمان که در آسمان است. خواجه رشید الدین فضل الله همدانی می نویسد: «… و در حال بعث و نشر و مبدء و معاد، تناسخ گویند. همچنین می گویند: صورت مردم بهشت است ولکن بهشت گرزمان در آسمان است» ( جامع التواریخ، ص152). از این گفته خواجه رشید الدین می توان دریافت که قلعه گرزمان سر که بعد از قلاع الموت و لمسر مهم ترین قلعه به شمار می آید مورد استفاده اسماعیلیان قرار می گرفت و چون جایگاهی است سر سبز و خوش و خرم و در مکان مرتفعی قرار گرفته است تشبیه به بهشت آسمان نموده و نام گرزمان بر آن نهاده اند تا یاد آور بهشت گرزمان در آسمان باشد. ناگفتهنماند که پیروان حسن صباح بیشتر قلاع شان در رشته کوه البرز قرار گرفته است و قلعه الموت که از استحکام بی نظیری برخوردار است سالیان درازی مرکز رهبری آنان محسوب می شد.
در حال حاضر بقایایی از دیوار قلعه گرزمانسر که از سنگ و ملاط محکم چیده شده به چشم می خورد و آثار تنبوشه های سفالین بر جای مانده داخل قلعه گواه آن استکه آب قلعه از چشمه های مناطق نزدیک تامین می شده است.
همچنین در قلعه گرزمانسر حوادث و وقایعی رخ داده است. که در بخش های بعدی بدان پرداخته خواهد شد.
قلعه ایزکی
این قلعه در ضلع جنوبی جاده جنت رودبار جنب انبار شرکت تعاونی و کمی بالاتر از روستایی که نامش ایزکی می باشد قرار دارد و امروزه به قلعه « علی رضا گردن» شهرت دارد و این قلعه را امیر ناماوربن کیکاوس یکی از سرکردگان ملاحده به سال 534 هجری قمری بنا نمود، ظاهرا در آن زمان موضع یاد شده را ازیکه می نامیدند ( زبده التواریخ، ص 185) و ایزکی صورت تغییر یافته آن است.
در زبده التواریخ که به سال 700 هجری قمری تالیف شده، آمده است که: « رفیقان چون کارگرجیان بساختند به الموت آمدند و بیست و سوم محرم اربع و ثلثین و خمسمائه امیر ناماوربن کیکاوس به گیلان مبادرت نمود به جایی که سیاه کیله رود ( سیاهکلرود امروزی) خوانند و به موضعی که ازیکه گویند دژی بنا کرد و رفیقان را با ذخایر آن جا نشاند» ( همان منبع) از این قلعه آثار قابل توجهی بر جای نمانده است.
قلعه گل کند جنت رودبار
این قلعه که در محل آن را گاو سرهگردن می گویند در جنده روبار (جنت رودبار) واقع است، در محل معروف است که سمجی به چاه قلعه مارکوه دارد( از آستارا تا استار باد، ج3، ص42).
قلعه در بندان جنت رودبار
این قلعه نیز در جنت رودبار واقع است (همان منبع، ج3، ص 42)
قلعه چاک جنت رودبار
این قلعه روی تپه ای در چاک جنده رودبار قرار داد و در محل معروف به قلعه چاک کوتی می باشد و کوتی در گویش محلی به معنای تپه به موضعی کم ارتفاع است و به همین سبب بدان نام شهرت یافت.
قلعه زین پشت رامسر
این قلعه روی قله کوه زین پشت جواهرده رامسر بنا شده و هنوز هم آثاری از آن به چشم می خورد ( از آستارا تا استار باد، ج3، ص42).
قلعه پایین مازو رامسر
این قلعه بر سر قله کوه بنا شده و آثار باقیمانده و دیوارهای قلعه ای قدیمی از سنگ دیده می شود (همان منبع ، ج3، ص40).
قلعه لتر رامسر
این قلعه تا چندی قبل در ضلع شمالی لتر کمی بالاتر از امام زاده گالش محله باقی بود، اما بعضی مردم تاآگاه با بیل و کلنگ بدانجا حمله ور شده و به طمع دست یابی به دفینه تمامی آثار آن حتا بقایای برج دیدبانی را با خاک یکسان کردند.
قلعه خَش چال
آثار قلعه ای قدیمی در خش چال بالای دهکده میج بالا اشکور به چشم می خورد ( همان منبع، ج2، ص415).
به نقل از تاریخ و جغرافیای تاریخی رامسر نوشته سید محمد تقی سجادی
