تعاون مومنان علیه دشمنان

بسم الله الرحمن الرحیم

تعاون، تعامل دو سویه و یاری و پشتیبانی از یک دیگر در انجام کاری است. از نظر آموزه های وحیانی قرآن، تعاون می تواند در ساحات گوناگون معنوی، مادی، اجتماعی، اقتصادی و مانند آنها در راستای اهداف پاک و مقدسی چون «برّ» و «تقوا» یا اهداف زشت و پلیدی چون «گناه» و «عدوان» باشد.

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، مومنان می بایست در همه ساحات به «تعاون» بر خیزند و یک دیگر را برای اهداف الهی – انسانی و تحقق جامعه ایمانی یاری رسانند و علیه دشمنان انسانیت و اهداف پلید و کارهای زشت همکاری کنند؛ زیرا اجتماع الهی امت حزب الله تنها در چارچوب «تعاون» جمعی و اجتماعی شدنی و دست یافتنی است؛  زیرا تعاون مومنان در عرصه ها و ساحات گوناگون به اقامه مقررات و اجرای قوانین در جامعه کمک می کند و امور و کارهای معروف و پسندیده در اجتماع تقویت و گسترش یافته و امور و  کارهای منکر و ناپسند حذف یا کاهش می یابد و زمینه و بستر بروز و ظهور خویش را از دست می دهد.

بنابراین، از نظر آموزه های وحیانی قرآن، تعاون مومنان می بایست در ابعاد و ساحات گوناگون از جمله دشمنان دین و اخلاق و انسانیت به گونه ای  باشد که غلبه و چیرگی برای حق و حقیقت و انسانیت و دین و کارهای نیک و تقوا باشد و گناه و تجاوزگری از میان جامعه انسانی رخت بربندد و امت واحده الهی در گستره زمین شکل گیرد.

اقامه دین، در سایه تعاون اجتماعی

دین به مجموعه ای اطلاق می شود که فلسفه و سبک زندگی را بیان می کند؛ بنابراین شامل مجموعه ای بینش ها و نگرش های هستی شناسانه و انسان شناسانه تا سنت های حاکم بر هستی و نیز قوانین و مقررات ثابت اصلی و فرعی است که همه ابعاد زندگی بشر را در بر می گیرد.

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، مهم ترین جلوه های دین داری را می بایست در دو اصل «برّ و تقوا» جستجو کرد، چنان که مهم ترین جلوه های بی دینی را می بایست در دو اصل «اثم و عدوان» یافت(مائده، آیه 2)؛ زیرا «برّ» به هر عمل نیک و فراگیری اطلاق می شود که همگان از انس و جن و دیگران از آن بهره مند می شوند، بی آن که منت و اذیت در میان باشد. بنابراین، ابرار کسانی هستند که بی پرسش و بی منت و اذیت به هر کسی حتی دشمن گرفتار و اسیر در دست خویش، از محبوب های مورد نیاز و ضروری خویش می دهند و با ایثار و خودگذشتگی دستگیر هر کسی هستند.(انسان، آیات 5 تا 9) از نظر قرآن این نخستین جلوه اصلی دین داری است که مومنان می بایست آن را کسب کنند؛ بنابراین فراتر از تقابل مثلی که در ساختار عدالت تعریف می شود، می بایست نه تنها احسان عفوی داشته باشند، بلکه احسان اکرامی و ایثاری داشته باشند که نمود آن در «برّ» و نیکی فراگیر و گسترده بی منت و اذیت و بی پرسش و درخواست است.

از نظر قرآن، دومین تجلی ایمان دینی، تقوای الهی است. تقوا به معنای حالت یا ملکه ای در انسان است که او را از هر گونه «غضب» الهی و نماد آن دوزخ حفظ و صیانت کرده و به عنوان «وقایه» عمل می کند. از نظر قرآن، ملاک و معیار سنجش کرامت انسانی در آخرت، «تقوا» است؛ چنان که به صراحت می فرماید: ان اکرمکم عندالله اتقاکم؛ کریم ترین شما در نزد خدا با تقواترین شماست.(حجرات،، آیه 13)

از آن جایی که تحقق چنین صفات و ملکاتی در امت ایمانی نیازمند فلسفه محکم بینشی و نگرشی مبتنی بر معارف برهانی است، خدا در ساحات معارفی، تعلیمات و آموزه هایی را بیان کرده که عقاید مومنان را شکل می دهد. این عقاید افزون بر توحید و نبوت، بر معاد مبتنی است که سویه درست زندگی انسانی را سامان می دهد؛ زیرا باور و ایمان به معاد و قیامت و حسابرسی آن است که زندگی دنیوی را معنا می بخشد و از بی معنایی و پوچی یا لهو و لعب و عبث خارج می سازد.

البته شکی نیست که اگر برنامه و اهدافی برای خلقت از جمله خلقت انسان است، خدا برای آن برنامه ای دقیق و محکمی دارد که در ساختار «هدایت فطری تکوینی الهامی»(طه، آیه 50؛ شمس، آیات 7 و 8) و «هدایت تشریعی نقلی وحیانی»(بقره، آیه 38) بیان شده است.

از نظر قرآن، محتوای هدایت های عقلی فطری و نقلی وحیانی، در ساختار شناخت و معرفت حق و باطل و مصادیق آنها و گرایش ها و گریزش ها نسبت به اول و دوم است. البته باید توجه داشت که بخش عمده هدایت نقلی وحیانی، قوانین و مقررات مکتوب یا همان «کتاب»؛ یعنی فراتر از قوانین شفاهی است؛ زیرا اگر امتی بخواهد شکل بگیرد و دارای مستندات برای وجوب و حرمت باشد، می بایست آن قوانین و مقررات، مکتوب و قابل استناد باشد؛ زیرا قوانین و مقررات شفاهی غیر قابل استناد و تحول و تغییر و بدعت در آن راه یافتنی است. بر همین اساس، جامعه مدنی چیزی جز جامعه دارای «کتاب» نیست که همه قوانین و مقررات به شکل مکتوب در دسترس افراد جامعه و قابل استناد است. بر همین اساس است که خدا در قرآن، تحقق جامعه ایمانی و امت مومن را به قوانین مکتوب یعنی کتاب متوقف می داند که از سوی رهبران الهی بیان و به رهبری و هدایت آنان به تعاون امت، بلکه همه مردم ؛ یعنی ناس اقامه می شود تا عدالت قسطی تحقق یابد و هر کسی به حق عادلانه و قسط و سهم خویش از زندگی در دنیا دست یابد.(حدید، آیه 25)

با نگاهی به آموزه های وحیانی قرآن، اگر امت ایمانی بخواهد شکل بگیرد و اقامه عدالت قسطی داشته باشد، می بایست با تعاون در «برّ و تقوا»، قوانین و مقررات الهی که عقل و نقل آن را به عنوان شریعت می فهمد و می شناسد و بدان گرایش می یابد، تحقق بخشیده و اقامه کند. از همین روست که خدا پس از بیان مثلا «اوفوا بالعقود؛ به عقود وفا کنید»، فرمان تعاون در ساحت «برّ و تقوا» را می دهد تا مومنان به این نکته توجه یابند که بدون «تعاون» نمی توانند جامعه ایمانی عامل به اقامه قسطی را تحقق بخشیده و قوانین و مقررات را اقامه کنند. بنابراین، این تعاون مومنان است که با اقامه قوانین و مقررات می توانند جامعه ایمانی را شکل بخشیده و «برّ و تقوا» را به نمایش گذارند. بنابراین، مومنان برای تحقق اهداف دین داری می بایست تعاون در برّ و تقوا را در پیش گیرند تا قوانین و مقررات مکتوب الهی که شریعت است، اقامه و اجرایی شود.

پس از نظر قرآن، مومنان و امت ایمانی کسانی هستند که فلسفه و ساختار زندگی خویش را این گونه شکل داده و سبک زندگی خویش را ساخته اند. آنان تمام تلاش و کوشش خویش را دارند تا با تعاون در ساحت برّ و تقوا بتوانند قوانین الهی را در همه ابعاد و ساحات جامعه اقامه کنند و این گونه عدالت قسطی را تحقق بخشند و به عنوان «قوامین بالقسط» و شاهدان الهی دین حقیقی را به نمایش گذارند.(مائده، آیه 8؛ نساء، آیه 135)

پس هرگز بدون تعاون در دو ساحت «برّ و تقوا» نمی توان امید داشت که جامعه ایمانی شکل گیرد و سبک زندگی بر اساس مقررات و قوانین شریعت الهی ایجاد شود که عقل فطری و نقل وحیانی آن را کشف کرده و بدان گرایش دارد.

البته از نظر آموزه های وحیانی قرآن، امت ایمانی همان گونه که می بایست در دو ساحت «برّ و تقوا» با هم همکاری و تعاون داشته باشند تا نظام و سبک زندگی الهی – انسانی شکل گیرد و اقامه عدالت قسطی شود، هم چنین می بایست از هر گونه «تعاون بر گناه و عدوان» پرهیز کنند و دیگران را نیز بازدارند.(مائده، آیه 2؛ نساء، آیه 75؛ حدید، آیه 25)

شاید تعبیر دیگر برای این نظام قرآنی، یعنی «تعاونوا علی البرّ و التقوی و لا تعاونوا علی الاثم و العدوان»(مائده، آیه 2)، همان چیزی باشد که در آیات دیگر از آن به امر به معروف و نهی از منکر تعبیر می شود؛ زیرا وقتی به معروفی امر می شود، خود آمر و امر کننده می بایست عامل معروف باشد و دیگران را به تعاون در معروف امر و فرمان می دهد؛ چنان که ناهی از منکر خود نیز می بایست تارک منکر باشد که دیگران را از آن نهی می کند. بنابراین، می بایست گفت که جامعه ایمانی همان جامعه ای است که مومنان در آن بر اساس معروف شناخته شده در نزد عقل و نقل به یک دیگر کمک می کنند تا تحقق خارجی یابد و از منکرات شناخته شده در نزد عقل و نقل جلوگیری کرده و اجازه ظهور و بروز به عنوان یک پدیده اجتماعی را نمی دهند.

بنابراین می بایست گفت که از نظر آموزه های وحیانی قرآن، جامعه ایمانی زمانی شکل می گیرد که مردم از هر گونه گناه و تجاوزگری که نوعی بی تقوایی و عمل به منکرات است دست بردارند و هیچ گونه تعاون و همکاری در این ساحت نداشته باشند.(مائده، آیه 2) البته به نظر می رسد که نه  تنها می بایست همکاری در ساحت گناه و تجاوزگری نداشته باشند، بلکه علیه آن اقدام کرده و تقوای الهی را با جلوگیری از منکراتی چون گناه و تجاوزگری به نمایش گذارند؛ از همین روست که بر مومنان وامت ایمانی است که علیه مستکبران و ظالمان به نفع مستضعفان و مظلومان وارد میدان عمل شده و آنان را به قتل حذف فیزیکی کنند.(نساء، آیه 75)

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، امت ایمانی متشکل از جن و انس است که می بایست در تحقق جامعه ایمانی با هم تعاون و همکاری داشته و به عنوان پشتیبان و «ظهیر» و یاری گر در پیروزی و «انتصار» دستگیر یک دیگر باشند. البته همان گونه که نمی بایست تعاون میان انسان های مومن بر «اثم و عدوان» باشد، هم چنین تعاون میان انس و جن از مومنان نمی بایست بر «اثم و عدوان» و تخریب کتب آسمانی و «تحدی» نسبت به آن باشد.(اسراء، آیه 88) باید توجه داشت که بر اساس این آیه تعاون در ساختار «ظهیر» میان جن و انس امکان پذیر است، ولی اگر آنان بخواهند از این تعاون علیه اسلام و قرآن بهره گیرند به هیچ سرانجامی نمی رسد(همان)؛ زیرا تحدی خدا در آیه خود گواه روشنی بر امکان تعاون بر کارها میان انس و جن است؛ و اگر این امکان وجود نداشته باشد، تحدی لغو خواهد بود.

بنابراین، اگر شیاطین جنی و انسی بخواهند علیه امت ایمانی وارد عمل شوند و با تعاون یک دیگر علیه مومنان و امت کار کنند، بر مومنان انسی و جنی است که به تعاون و همکاری و «ظهیر» نسبت به یک دیگر، علیه دشمنان امت اسلام و ایمان وارد عمل شوند. این تعاون را می توان در داستان عفریت جنی به خوبی مشاهده کرد که در خدمت حضرت سلیمان نبی(ع) بود.(نمل، آیات 39 و 40)

تعاون مومنان علیه دشمنان

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، تعاون میان مومنان از جن و انس یک امر قطعی برای تحقق امت ایمانی است؛ زیرا پیامبران انسانی به عنوان خلیفه الله و رسول الله و نبی الله برای انس و جن ارسال شده اند و انس و جن تکالیف مشترک دارند. از نظر قرآن همان گونه که تعاون شیاطین کافر جنی و انسی علیه اسلام است، می بایست این تعاون میان مومنان از جن و انس برای دفع شیاطین جنی و انسی و تحقق امت ایمانی و جامعه قسطی باشد که بر محور «بر و تقوا» است.

البته در جوامع اسلامی برخی از مدعیان ایمان به جای تعاون بر برّ و تقوا به اثم و عدوان رو می آورند، چنان که یهودیان این گونه بودند و حتی به مردمان خویش رحم نمی کرده و به قتل و غارت بلکه اسارت هم کیشان خویش رو آوردند و حرام و گناه را در پیش گرفتند.(بقره، آیه 85) البته اینان بر اساس سنت الهی در همین دنیا مجازات شده و به ذلت و مسکنت گرفتار آمده و در آخرت به عذاب شدید مجازات می شوند.(همان) این یک سنت الهی است که هر که تعاون بر گناه و تجاوز داشته باشد مجازات دنیوی و اخروی می شود.(مائده، آیه 2)

از نظر قرآن، مومنان نمی بایست در گناه و تجاوزگری به یک دیگر کمک کنند؛ زیرا چنین امری حرام و امری ناپسند است(همان)، بلکه می بایست تعاون آنان علیه گناه و تجاوزگری و ظالمان و متجاوزان باشد.

از آموزه های قرآنی، اگر خدا به کسی نعمتی چون قدرت و ثروت داد، می بایست آن را برای کارهای نیک و خوب و تقوای الهی به کار گیرد، نه آن که برای کمک به تجاوزگری و گناه به کار گیرد و مثلا پشتیبان و ظهیر مجرمان شود(قصص، آیه 17)؛ زیرا شکر عملی و حقیقی نعمت فراتر از شکر زبانی و قلبی، شکر علمی و استفاده درست از هر نعمتی برای کسب کمالات برای خویش و دیگران است.(همان؛ نمل، آیه 40)

از نظر قرآن، اگر مسلمانی به جای تعاون بر «برّ و تقوا» به تعاون در ساحت گناه و تعدی رو آورد، بدانید که او اسلام را به بازی گرفته و به بخشی ایمان و نسبت به بخشی دیگر کافر است.(بقره، آیه 85)

هم چنین اگر مومنان به یک دیگر در کارهای «برّ و تقوا» یاری رسانند و تعاون داشته و ظهیر و نصیر یک دیگر باشند، خدا نیز خود یا با فرشتگان به مدد و نصرت آنان می آید و فرشتگان را برای تعاون و همکاری ارسال می کند.(تحریم، آیه 2)

بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، مومنان می بایست در عرصه مبارزه با هر گونه ظلم و تعدی و گناه با یک دیگر همکاری و تعاون داشته و با عزم دینی و حضور موثر اجتماعی و همیاری نسبت به یک دیگر در برابر متجاوزان قرار گیرند(انفال، آیه 72؛ شوری، آیات 36 و 39) و علیه تعاون کافران که خواهان نابودی و آواره سازی مسلمانان(ممتحنه، آیه 9؛ بقره، آیه 85) یا مستضعفان و مظلومان هستند، وحدت کلمه و وحدت رویه داشته باشند و متجاوزان را با قتل سرکوب یا نابود سازند.(نساء، آیه 75)

از نظر قرآن استفاده از قدرت و ثروت می بایست برای پیشبرد اهداف الهی باشد و هر گاه ندای یاری از مظلوم و مستضعفی در هر جای عالم بلند شد می بایست به یاری آنان شتافت و به ظالم و مستکبر رحم نکرد(همان)، چنان که حضرت موسی(ع) به ندای سبطی علیه قبطی پاسخ داد و به یاری مظلوم شتافت و ظالم را کشت.(قصص، آیات 15 تا 17)

به هر حال، از نظر آموزه های وحیانی قرآن، تعاون بر کارهای نیک و خیر و تقوای الهی امری واجب است که در ساختار امر به معروف و نهی از منکر علمی و ایجاد جامعه ایمانی مبتنی بر مقررات و قوانین مقبول عقلی و نقلی و اقامه عدالت قسطی و بهره مندی همگان از حق و حقوق خویش انجام می شود. بنابراین، هر کسی که بر کارهای نیک و تقوا به یاری دیگران بپردازد نه تنها به وظیفه انسانی و الهی خویش عمل کرده، بلکه خویش را از تعاون بر گناه و تجاوزگری حفظ کرده و دور ساخته است. چنین کسی نه تنها دنیایی آباد برای خویش و دیگران رقم می زند، بلکه آخرت خویش را نیز آباد می کند، در حالی که تعاون بر گناه و تجاوزگری موجب از میان رفتن سعادت دنیوی و اخروی به سبب فقدان امنیت و آرامش و آسایش می شود.