ماه رمضان را ماه تقوا نامیده اند؛ زیرا قرآن یکی از مهم ترین راه های دست یابی به تقوا را بهره مندی از روزه ماه رمضان بر شمرده است. در تعبیر قرآنی سخن از این آمده است که شاید شما با روزه گرفتن تقوا را پیشه گیرد.
این گونه تعابیر بیان گر این نکته است که انسان با روزه می تواند مهار نفس خویش را در دست گیرد و زمینه عملی برای دست یابی به تقوا را فراهم آورد؛ زیرا تقوا در مفهوم قرآنی گستره گسترده ای را شامل می شود که می توان آن را متناظر با انسان کامل در کاربرد اهل عرفان و مقام محسنان در تعبیر قرآنی آن دانست. به کار گیری فعل تتقون و واژه حرفی لعلکم که به معنای شاید است این گمانه را تقویت می کند که هدف از روزه گیری مقام عملی دست یابی به تقواست.
تقوا هم راه و هم هدف و مقصد است؛ چنان که صراط مستقیم به معنای رسیدن به شاکله کامل انسانی است. این گونه است که راه به مفهوم مقصد تلقی می شود. کسی که به مقام تقوا دست یافته است انسان کاملی است که به مقصد دست یافته است.
البته نگرش تشکیکی قرآن به مقوله تقوا و عصمت و ایمان و مانند آن این نکته را تقویت می کند که هر مقامی را می بایست حال دانست و از آن به مرتبه برتر فراتر رفت و نردبان ( نردبام) تعالی قرار داد. هر پله ای از پله هایی که تا بی نهایت ادامه دارد در این راه هم حال است و هم مقام از این روست که مقام به حالت تغییر شکل و ماهیت می دهد و جایگاهی که در آن ایستاده است خود پله پرش به مرتبه برتر می شود.
این گونه است که مقام اسمی به مقام فعلی تغییر ماهیت می دهد و به جای واژه متقی از واژه فعلی تتقون بهره گرفته شده است تا به انسان یادآور شد که در هر حال می بایست مقام فعل و عمل را از یاد نبرد و در اندیشه ترقی و برترجویی در حوزه معنویت و عبودیت باشد.
این گونه نیست که در تفسیر قرآنی هر کس به مقام یقین رسید دست از عبودیت بشوید و به توجیه : فاعبد ربک حتی یاتیک الیقین؛ یقین (سه گانه علم و عین و حق الیقین ) را نهایت و پایان راه بداند و دست از عبودیت بشوید؛ زیرا یقین در هر مرتبه خود حالی است که به صورت مقام خود نمایی می کند. از این روست که برخی با بهره گیری از تفسیر قرآن به قرآن یقین را در این آیه به معنا و مفهوم مرگ گرفته اند و بر این نکته تاکید می ورزند که مراد آن است که انسان تا زمان مرگ (یقین) می بایست عبادت کند.
نکته این است که مرگ خود در بینش و نگرش قرآنی آغاز یک نشاه و جهان و هستی دیگری است که به شکل عالم برزخ و عالم قیامت بروز و ظهور می کند و تا بی نهایت ادامه می یابد. بر همین پایه و اساس است که قرآن در کمال یابی مظهر کامل انسانیت و تجلی خداوند پیامبر گرامی می فرماید که وی در قاب قوسین او ادنی (نجم آیه 9) نیز در جست و جوی تعالی است؛ زیرا خداوند در مقام بی نهایت نشسته است و بی نهایت را نهایتی نیست تا مقامی باشد. از این روست که می بایست به مومنان و انسان کاملی که به مقام اسمی متقین رسیده اند فرمان داد که در مقام عمل تقوایی در آید و از آن مرتبه ای که نشسته اید فراز آید؛ چنان که به اهل یثربی که در مقام توحید محض قرار گرفته اند و جامعه شاهد بشری را در عصر پیامبر در مدینه النبی شکل داده اند خطاب می شود: یا اهل یثرب لا مقام لکم؛ ای یثربیان رهیده از نام و نان، شما را در این مقام و مکان مقامی نیست تا بر آن جایگاه ثابت و برقرار مانید.
اکنون فصل ضیافت الهی رسیده است و ندا در پی ندا از این الرجبیون گرفته تا اهل شعبان و اهل رمضان به گوش می رسد که هر کس از آن مقامی که نشسته فراتر آید و از هر رتبه تقوایی گامی فراتر آید و در دام اسم متقی گرفتار نیایید و همواره در اندیشه این باشید که تقوا را دستور عمل زندگی خویش قرار دهید.
