ویژگی تبلیغ بلیغ و موثر
براساس تعالیم قرآن، پیامبران مأمور به ابلاغ رسالات الهی هستند: أُبَلِّغُکُمْ رِسَالَاتِ رَبِّی؛ من رسالات پروردگارم را مکرر و محکم ابلاغ میکنم.(اعراف، آیه 67)
ابلاغ از ریشه بلغ به معنای رسایی و رساندن کامل و بیعیب و نقص است. سخن بلیغ، سخن رسایی است که هیچ کم و کاستی ندارد و محتوا را در بهترین و سادهترین و سالمترین حالت منتقل میکند.
پیامبران در این راه ابلاغ و تبلیغ جز از خدا ترس علمی ندارند. قرآن میفرماید: همان کسانى که پیامهاى خدا را ابلاغ مىکنند و از او خشیت داشته و عالمانه مىترسند و از هیچکس جز خدا خشیت و بیم ندارند و خدا براى حسابرسى کفایت مى کند.(احزاب، آیه 39)
اما از نظر قرآن، تنها این شرط کفایت نمیکند، بلکه در ابلاغ رسالت شرط مهم آن است که گیرنده پیام، پیام را بهدرستی بتواند بگیرد و بفهمد. پس پیام باید در سطحی باشد که او توانایی فهم آن را داشته باشد. از همین رو پیامبران به اشکال گوناگون این کار را انجام میدهند؛ زیرا سطح فهم مردم متفاوت است و پیامبران موظف هستند تا به قدر عقول مردمان با آنان سخن گویند، چنانکه پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) فرمود: إنَّا مَعَاشِرَ الانْبِیَآءِ أُمِرْنَا أَنْ نُکَلِّمَ النَّاسَ عَلَی قَدْرِ عُقُولِهِمْ؛ بهراستی ما گروه پیامبران مأمور هستیم تا با مردم به اندازه عقلشان با ایشان سخن بگوییم.(تحفالعقول، ج1، ص37)
بر همین اساس، خدا به اشکال گوناگون پیام خویش را تبیین و تشریح کرده(انعام، آیه 105؛ عنکبوت، آیه 43) تا قابل فهم برای همگان باشد؛ همچنین برای این مقصود از ابزارها و شیوههای گوناگون استفاده کرد. بهعنوان نمونه خدا میفرماید: با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به شیوهاى که نیکوتر است مجادله نماى. در حقیقت پروردگار تو به حال کسى که از راه او منحرف شده داناتر و او به حال راهیافتگان نیز داناتر است.(نحل، آیه 125)
از نظر قرآن، پیام الهی باید بهگونهای تبلیغ شود و به مخاطب و گیرنده پیام برسد که آن پیام در «نفس» او موثر باشد. خدا میفرماید: عِظْهُمْ وَقُلْ لَهُمْ فِی أَنْفُسِهِمْ قَوْلًا بَلِیغًا؛ آنان را موعظه کن و با آنها سخنى رسا و بلیغ که در دلشان مؤثر افتد، بگوى!(نساء، آیه 63)
پس تبلیغ حقیقی زمانی انجام میشود که پیام طوری بیان و رسانده شود که در نفس مخاطب تأثیر بگذارد؛ زیرا چنین تبلیغ و ابلاغی همان ابلاغ بلیغ و رسا است که مقصود خدا از پیامبری و پیامرسانی است.