راه بهره مندی از بشارت های الهی

بسم الله الرحمن الرحیم

بشارت اخبار مسرت آوری است که تاثیرات شادی و خوشحالی درونی و باطنی به ظاهر نیز گسترش می یابد و چهره انسان از شدت شادی و خوشحالی خبر بشاش می شود. بنابراین، ارتباط تنگاتنگی میان بشارت با خبرهای صادقی است که به انسان داده می شود. انسان همان طوری که از شنیدن خبرهای بد و تلخ، اندوهناک می شود، از شنیدن اخبار خوش و خوب، شاد و خوشحال می شود. اخبار خوب و خوش به انسان روحیه مضاعف می بخشد و موجبات استحکام و استواری در رویه و رفتار و امیدواری به آینده است.

خدا در قرآن، پیامبر(ص) را بشیر می نامد که با اخبار خوش و خوب خویش از آینده به ویژه بهشت ابدی، مردمان را نسبت به فلسفه زندگی امیدوار کرده و آنان را به انجام کارهای نیک و عمل صالح تشویق و ترغیب می کند.

مهم ترین بشارت های الهی

یکی از مهم ترین وظایف و ماموریت های پیامبران بشارت در کنار انذار است. همه آنان مامور بودند تا خبرهای بشارت آمیز و مسرت بخشی را به گوش جهانیان برسانند.(بقره، آیه 213؛ نساء، آیات 163 تا 165؛ انعام، آیه 48؛ کهف، آیه 56) بشارت های الهی به فلسفه و هدف اتمام حجت نسبت به بندگان (نساء، آیه 165؛ مائده، آیه 19)، ایمان آوری به خدا و پیامبر(فتح، آیات 8 و 9) و به هدف تنزیه و تسبیح خدا است.(همان) بنابراین، خدا برای اهداف از جمله آن چه بیان شده ، بشارت هایی را در خواب و بیداری یا به زبان پیامبر یا در قرآن بیان کرده است. این بشارت ها بسیار زیاد است، اما در یک جمع بندی می توان آن ها را در دسته های چندی جمع آوری کرد. به سخن دیگر در آیات قرآنی بشارت های بسیاری به مردمان داده شده است که در کلیات به یک دیگر نزدیک هستند. این بشارت ها از نظر کلی در یکی از دسته های زیر قابل جمع بندی است. برخی از مهم ترین بشارت های الهی عبارتند از:

1. بشارت آمرزش: انسان موجودی خطاکار است؛ زیرا برخی از خصوصیات در ماهیت انسان همانند عجول(اسراء، آیه 11) و ظلوم و جهول بودن(احزاب، آیه 72) موجب می شود تا انسان کارهایی را انجام دهد که بر خلاف مصلحت اوست. البته هر از گاهی از عملکرد نادرست و نارسای خویش، پشیمان می شود و تلاش می کند تا با عذر و پوزش خواهی یا اصلاح امر، شرایط را دگرگون کرده و تغییر دهد؛ اما گاهی اوقات شرایط به گونه ای نیست که بتواند به شرایط مناسب پیشین برگردد؛ به ویژه اگر زمان از دست برود و امکان تغییر وجود نداشته باشد یا پوزش تنهایی تاثیری نکند. این جاست که شاید امید خویش را به آینده از دست بدهد. بسیاری از گناهکاران که بر خلاف شرایع اسلامی عمل کرده اند، وقتی وضعیت خویش را نسبت به خدا و خشم او می سنجند بر این باورند که کار از کار گذشته است و خدا با غضب و خشم خویش آنان را در دنیا عذاب و در آخرت به دوزخ می برد. اینجاست که نومیدی به عنوان بزرگترین عامل در اصلاح شخصیت و رفتار انسانی خودنمایی می کند. اما خدا در کتب آسمانی از جمله قرآن به مردمان وعده آمرزش داده و بر این نکته تاکید دارد که مغفرت الهی شامل توبه کاران می شود تا جایی که گویی دوباره متولد شده اند. این مساله آمرزش و مغفرت الهی مهم ترین عامل در امیدوارسازی مردمان است. از این روست که بشارت آمرزش و مغفرت موجب مسرت مردمان می شود و آنان را به آینده خوش بین و امیدوار می سازد و یاس و نومیدی را از دلهایشان بیرون می راند. خدا در قرآن پیامبر(ص) را مامور می کند تا بشارت آمرزش الهى به پیروان قرآن و خداترسان برساند و آنان را نسبت به آینده امیدوار سازد.(یس، آیه 11) بر اساس این آیه، پیروی از قرآن و نیز داشتن روحیه خداترسی زمینه بهره‌مندى از بشارت آمرزش می شود و کسانی که این دو عامل را در اختیار داشته باشند باید از خبر خوش و مسرت بخش آمرزش، خوشحال و شادان و امیدوار باشند. پیامبران در طول تاریخ مامور بودند تا با بیان عامل تقوای الهی و پیروی و اطاعت از شرایع الهی خبر خوش و مسرت بخش آمرزش را به گوش جهانیان برسانند و یاس و نومیدی را از دلهای مردمان خارج سازند؛ چرا که یاس و نومیدی از خدا و روح الله بزرگ ترین در اصلاح مردمان و بازسازی کارهای خطا و اشتباه و گناه خواهد بود(یوسف، آیه 87)؛ بنابراین، با بشارت آمرزش و مغفرت الهی دلهای مردمان زنده و شادان شده و به اصلاح امور می پردازند.
2. بشارت امدادهای الهی: انسان ها در طول زندگی در شرایط بسیار سختی قرار می گیرند به طوری که خود را از همه جهات در محدودیت یافته و امیدی برای رهایی و برونرفت از چالش ها و مشکلات و مصیبت ها نمی بینند. وقتی دشمنان از هر جهت انسان را محاصره کرده باشد و راه پس و پیش و بالا و پست از دست رفته باشد و راه گریزی نباشد، در آن جا انسان خود را در حالتی می یابد که جز خدا کسی را منجی نمی یابد. در چنین حالتی اگر خبر خوش امدادهای الهی به کسی داده شود، از بشارت چنین خبری بسیار خوشحال و شادان می شود. خدا در قرآن به مجاهدان(آل عمران، آیات 125 و 126؛ انفال، آیات 9 و 10)، مومنان(صف، آیه 13)، متقین و پرهیزگاران(آل عمران، آیات 125 و 126) و صابران(همان) بشارت می دهد از امدادهای الهی بهره مند خواهد شد.
3. بشارت پیروزی: انسان ها هماره دوست دارند در برابر مشکلات سربلند بیرون آیند و در میادین گوناگون پیروز میدان باشند. نصرت و یاری الهی و فتح و گشایش و پیروزی بشارتی است که همگان دوست دارند آن را بشنوند و دلشاد شوند.(صف، آیه 13) از نظر قرآن کسانی که اهل ایمان و مجاهدت هستند، مورد عنایت الهی قرار گرفته و خدا بشارت نصرت و فتح را به ایشان داده است.(همان)
4. بشارت شفاعت: انسان وقتی خطا و گناهی را انجام دهد در برابر بزرگان و اولیای الهی خجالت می کشد و دوست دارد کسی او را همراهی کند تا با پوزش خواهی بتواند بستری برای آمرزش و جبران و اصلاح بیابد. یکی از بشارت های مهم و اساسی قرآن به مومنان، بهره مندی از شفاعت شفاعت کنندگان به ویژه چهارده معصوم(ع) است.(یونس، آیه 2) از امام صادق (علیه السلام) نقل شده كه معناى «قدم صدق» شفاعت پيامبر (صلی الله علیه و آله) است. (مجمع‌البيان، ج5 -6 ،ص134)
5. بشارت فرزند: انسان گرایش به بقا دارد و این بقا را گاه در فرزندآوری به ویژه پسر می بیند. بنابراین، از شنیدن خبر پسردارشدن بسیارت شاد و خوشحال می شود؛ ولی از شنیدن خبر دختردار شدن ناراحت و عبوس می شود. البته این فرهنگ در میان عاقلان نیست، بلکه در میان سفیهان و جاهلان هم چون اقوام دوره جاهلیت عربی است که خبر خوش را تنها در پسر نه دختر می دانند.(نحل، آیات 58 و 59)
6. بشارت فضل الهی: فضل به معنای زیاده از هر چیزی است. خدا افزون بر چیزهایی که به انسان به عنوان «قدر» می بخشد، چیزهایی را افزون بر آن می بخشد که از آن به فضل الهی یاد می شود. بهره مندی از فضل الهی یکی از بشارت هایی است که خدا در قرآن به بشر داده است.(احزاب، آیه 47)
7. بشارت بهشت: بی گمان یکی از بزرگترین بشارت های الهی، بشارت بهشت و زندگی ابدی سعادتمندانه در آن است؛ زیرا خوشبختی ابدی خواسته همگان است. بشارت بهشت موجب شادی و خنده مردمان می شود و آنان را به اوج شادی و مسرت می رساند.(عبس، آیات 38 و 39) بشارت نجات در آخرت و ورود بر پیامبر (صلی الله علیه و آله)در کنار حوض کوثر، براى مؤمنان پرهیزکار از جمله بشارت های الهی درباره اهل بهشت است که در قرآن بیان شده است.(یونس، آیات 63 و 64) از امام صادق (علیه السلام) روايت شده كه در تفسير آيه مزبور فرمود: بشارت در آخرت در آيه شريفه، همان بشارت به نجات در آخرت و ورود بر پيامبر و اهل‌بيت او (علیهم السلام)در كنار حوض كوثر است كه از جانب امام معصوم به آنها داده مى‌شود. (تفسير نورالثقلين، ج 2، ص 310) خدا در قرآن از بشارت فرشتگان در قیامت به مردان و زنان مؤمن، براى بهره‌مندى‌شان از بهشت و نعمتهاى آن هم چون همسران بهشتی، کامیابى بزرگ براى آنان سخن به میان آورده است که بی گمان بزرگترین پیروزی برای هر فردی است که بسیار شادی آفرین است.(حدید، آیه 12)

عوامل بهره مندی از بشارت الهی

از نظر قرآن، عوامل چندی موجب می شود تا انسان از بشارت های الهی بهره مند شود. برخی از مهم ترین عوامل بهره مندی از بشارت های الهی عبارتند از:

1. خردمندی: کسانی که صاحبان خرد هستند و سخنان دیگران را گوش می کنند و از بهترین ها پیروی می کنند، به عنوان بندگان خاص الهی از بشارت هایی هم چون خبر خوش و خوب هدایت خاص بهره مند خواهد شد.(زمر، آیات 17 و 18)
2. تقوای الهی: از نظر قرآن تقوای الهی که با عمل به شرایع الهی خود را نشان می دهد، موجب می شود تا انسان از بشارت های الهی بهره مند شود. این بشارت ها که شامل خبرهای خوش دنیوی و اخروی است ممکن است در رویا نیز به انسان ها نشان داده می شود تا موجبات خوشحالی و مسرت آنان شود.(یونس، آیه 64) در روايتى وارد شده كه شخصى خدمت پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) آمد و از آيه شريفه «الّذين آمنوا … لهم البشرى…» پرسيد؟ حضرت در جواب فرمود: امّا مقصود از سخن خدا كه فرمود: «لهم البشرى فى الحيوة الدّنيا»، خوابهاى زيبايى است كه مؤمن مى‌بيند و او را از اين طريق در دنيا بشارت مى‌دهند. (تفسير نورالثقلين، ج 2، ص 312) از نظر قرآن کسانی که اهل تقوا هستند از بشارت های الهی بهره مند می شوند.(یونس، آیات 63 و 64؛ مریم، آیه 97)
3. نیت خوب و کار نیک: نیک کرداری که با نیت الهی همراه باشد، موجب بهره مندی انسان از بشارت های الهی می شود. بنابراین، کار نیک می بایست با نیت نیک همراه باشد تا زمینه بهره مندی را فراهم آورد.(اسراء، آیات 9 و 10؛ کهف، آیه 2؛ بقره، آیه 25؛ نمل، آیات 1 و 2) در آیات قرآنی بشارت به ایمان گره خورده تا معلوم شود تنها عمل صالح نیست، بلکه نیت خوب و ایمان نیز دخیل در بشارت است.(صف، آیه 13) برداشت مزبور بر اين نكته استوار است كه «بشّر المؤمنين» عطف بر جمله «تؤمنون باللّه‌…» در دو آيه قبل باشد كه معنايش اين‌گونه مى‌شود: ايمان بياوريد و مجاهدت كنيد تا خداوند شما را پاداش و يارى دهد و تو اى پيامبر، اين مطلب را به مؤمنان بشارت ده. (الكشّاف، ج 4، ص 527)
4. احسان: نیکوکاری در سطح احسان به این معنا است که انسان بی چشم داشتی به دیگران نیکی رساند یا از خطا و اشتباه آنان در گذرد و عفو نماید. البته ایثارگری نیز مرتبه عالی احسان است که از آن به اکرام نیز یاد می شود. از نظر قرآن، کسی که به جای بدی نیکی می کند یا ایثارگری دارد، از بشارت الهی بهره مند می شود.(حج، آیه 37) از این آیه به دست می آید که انجام مناسک حج به ویژه قربانی کردن برای کسب تقوای الهی از مصادیق احسان است که بشارت های خاص الهی را به دنبال دارد.
5. انابه: بازگشت با تضرع و ناله به سوی خدا برای جبران خطاها و اصلاح امور از دیگر عوامل بهره مندی و برخورداری از بشارت های الهی است.(زمر، آیه 17)
6. اجتناب از طاغوت: از نظر قرآن، ولایت الهی در برابر ولایت طاغوت است. از همین روست که تولی و تبری به عنوان یکی از اصول اساسی دین اسلام مطرح است؛ زیرا کسی که ولایت الله را پذیرفته است می بایست نسبت به ولایت طاغوت واکنش منفی نشان دهد و مرزبندی به شکل خودی و غیر خودی داشته باشد. کسانی که چنین مرزبندی دارند از بشارت های الهی بهره مند می شوند.(همان)
7. ایمان: از نظر قرآن، عمل صالح در کنار ایمان است که عنایات الهی را به سوی انسان جلب و جذب می کند. بر این اساس شرط برخورداری انسان از بشارت های الهی داشتن ایمان و نیت خالص و خوب در کارها و اعمال صالح و نیک است که پیش از این به طور مفصل بیان شده است.(بقره، آیات 25 و 97 و 223؛ اعراف، آیه 188؛ توبه، آیات 20 و 21 و 111 و 112 و آیات دیگر)
8. انفاقات مالی: از نظر قرآن، احسان به ویژه احسان در قالب انفاقات مالی و کمک های خیرخواهانه هم چون قربانی و انفاق گوشت آن به نیازمندان و سائلان موجب می شود تا انسان از بشارت های الهی برخوردار شود.(حج، آیه 37؛ الميزان، ج 14، ص 376)
9. بندگی خاص خدا: همه موجودات به حکم عام بنده خدا هستند؛ اما بنده واقعی خدا کسی است که به اختیار و اراده هر چه خدا فرموده را عمل نماید و به اطاعت از شریعت بپردازد. چنین اشخاصی از بشارت های خاص الهی برخوردار می شوند.(زمر، آیه 17؛ شوری، آیه 23)
10. پیروی از قرآن: از آن جایی که قرآن سخن و کلام الله است، عمل به آن به معنای عمل به فرمان های الهی است که موجب برخورداری از بشارت های الهی است. البته انسان می بایست از هر کلام و سخنی که بر اساس عقل و برهان است پیروی کند (زمر، آیات 17 و 18) که البته قرآن به عنوان برترین و بهترین سخن که دارای عقلانیت و برهان کامل است، می تواند موجب بشارت های الهی باشد و انسان را از آن بهره مند سازد.(یس، آیه 11)
11. جهاد در راه خدا: مجاهدان فی سبیل الله به سبب ایمان و جهاد عملی به عنوان یک عمل صالح و نیک اجتماعی از بشارت های الهی برخوردار می شوند.(توبه، آیات 20 و 21)
12. خشیت الهی: خشیت همان خوف و ترس عالمانه و عاقلانه است؛ یعنی عاقل و خردمند یک ترسی نسبت به چیزی دارد که نسبت به آن علم و آگاهی قطعی دارد. به عنوان نمونه ترس انسان از غضب الهی اگر بر اساس عقل و علم باشد، خشیت است. از نظر قرآن کسانی که چنین خشیت و ترسی نسبت به خدا دارند، از بشارت های الهی برخوردار خواهند شد.(یس، آیه 11)
13. اخبات: اخبات به معنای فرونشاندن آتش خشم و غضب است که با اعمال صالح و نیک هم چون عمل به شریعت اتفاق می افتد. از نظر قرآن کسانی که اهل خشوع و اخبات هستند، از بشارت های الهی بهره مند می شود.(حج، آیه 34)
14. صبر: صبر در برابر مصایب و ناگواریها از عوامل بهره‌مندى از بشارت الهى است.(بقره، آیه 155)
15. هجرت: هجرت در راه خدا، از اسباب برخوردارى از بشارت الهى است.(توبه، آیات 20 و 21)