شخصيت ها از ابعاد مختلف و متنوعي برخوردارند. اين مسئله درباره شخصيت هاي برتر و تأثيرگذار از تنوع بسيار چشم گيري برخوردار است از اين رو پرداختن كامل به زوايا و ابعاد مختلف شخصيتي ايشان ناشدني و دور از دسترس است.
اين دشواري زماني دوچندان مي شود كه تحليل گران و توصيف كنندگان و يا كساني كه به شناسايي ايشان مي روند خود در حد و اندازه هاي آنان نباشند. در اين زمان يا از درك درست شخصيت و ابعاد وجودي آنان غافل مي شوند و يا آن كه به تحليل نادرست از شخصيت و منش ها و كنش هاي ايشان مي پردازند. به سخن ديگر كسي كه فاقد چيزي است از آن چيز درك درستي نخواهد داشت.
بسيار شنيده ايد كه گفته اند من فقد حسا فقد فقد علما؛ كسي كه حسي از حواس را از دست دهد دانشي را از دست داده است. كسي كه خود نابينا و كور است نه تنها از بينايي، درك درستي نخواهد داشت بلكه از رنگ ها و زيبايي هايي كه از چشم حاصل مي شود نيز دركي نخواهد داشت و به همين اندازه از دانش و آگاهي نسبت به آن بي بهره خواهد ماند.
اما با اين وجود براي شناخت بهتر از هر چيزي مي توان از كساني كه در همان سطح و يا بالاتر هستند ياري گرفت. در زمينه شناخت فاطمه(س) ما مي توانيم از امامان معصوم(ع) و كساني كه در سطح ايشان مي باشند بهره گيريم و يا به شيوه بهتر به سطحي بالاتر رفته و از پيامبر و درنهايت از خداوند ياري جوييم به ويژه كه گزارش ها و مستندات كامل و قوي اي در اين باره از سوي خدا و پيامبرش درباره شخصيت فاطمي وارد شده است.
نگاه قرآن به فاطمه(س)
قرآن از زواياي مختلفي به فاطمه(س) پرداخته است. هر يك از اين زوايا پرده از بخشي از شخصيت آن حضرت برمي دارد. در اين نوشتار تنها به يك زاويه ديدي كه قرآن به فاطمه و شخصيت آن حضرت پرداخته توجه مي شود و آن زاويه نمونه و سرمشق بودن است.
اين سرمشق و الگو بودن از آن جايي كه حضرت در دو نقش زن و انسان بودن ظاهر مي شود مي تواند هم براي عموم انسان ها و هم خاص زنان مطرح شود؛ همان طور كه چنين نقش و كاركردي را مي توان درباره اميرمؤمنان(ع) كه كفو آن حضرت است ابراز كرد.
بنابراين سخن از مسئله تاسي و ويژگي هايي است كه موجب شده است تا ايشان به عنوان الگوي انساني در سطحي و الگو و نمونه زنان در سطحي ديگر مطرح شود.
در سطح نخست آن حضرت در نقش انسان كامل ظاهر مي شود و رفتاري از خود به نمايش مي گذارد كه از سوي خداوند به عنوان نمونه و سرمشق عيني و ملموس همه انسان ها مطرح مي شود.
از جمله خصوصياتي كه خداوند در سوره انسان و نيز احزاب درباره شخصيت آن حضرت بيان مي كند مي توان به مسئله ايثارگري، تقوا، صبر، انفاق گري، ايمان قوي، خلوص و مانند آن اشاره كرد.
در سطح دوم آن حضرت نمونه اي راستين و اسوه زناني است كه اصالت را به خانه و خانواده مي دهد و تلاش در اين راه را جهاد در راه خدا برمي شمارد. اين گونه است كه همواره در كنار خانه و خانواده است و پيامبرش وي را ام ابيها مي نامد تا بنماياند تا چه اندازه در پرورش خانواده و تأثير مثبت بر روحيات اعضاي آن به جا مي گذارد و حتي مي تواند پيامبري را دگرگون و تحت تأثير رفتار خويش قرار دهد.
ترسيمي كه قرآن از فاطمه(س) به دست مي دهد بيانگر آن است كه همه انسان ها به ويژه زنان به خوبي مي توانند وي را الگو و سرمشق خويش قرار دهند. در اين تصوير و ترسيم الهي فاطمه در جايي قرار نمي گيرد كه دور از دسترس انسان هاي عادي و معمولي باشد تا به اين توجيه از پيروي از وي و تاسي از آن بزرگوار پرهيز كنند و به دنبال الگوهاي بظاهر عيني و ملموس تر باشند.
برخي آن حضرت را چنان بالا مي برند كه دور از دسترس به شمار مي آيد به گونه اي كه ديگر قابل تاسي و پيروي نخواهد بود.
بزرگي و بلنداي مقام او به اين معنا نيست كه اين مقام به عنايت خاصي داده شده و ايشان در راه رسيدن به اين مقامات تلاش و كوششي به خرج نداده اند؛ بلكه برخلاف تصور عموم آن حضرت آن چنان در اين راه تلاش كرد كه مصداق كدحا فملاقيه شد. تلاش و هزينه اي كه وي پرداخت كرد تنها در بخش كوچكي كه قرآن بدان اشاره مي كند نيست؛ هرچند كه براي عموم مردم سخت و دشوار است كه سه شبانه روز از آن چيزي كه به تعبير قرآن محبوبشان بود و خود بدان نياز شديدي داشتند، بگذرند.
رياضت هاي فاطمه(س)
آن حضرت براي رسيدن به شاكله كامل وجودي خويش به تمام آموزه هاي قرآن عمل كرد و مصداق قرآن مجسم شد. به اين معنا كه اگر قرآن سخن از نماز و انفاق مي كند وي در اين حوزه سرآمد نمازگزاران و منفقان شد و نمونه اي از آن در سوره انسان تصوير گرديد.
اگر نماز شب و شب زنده داري و تهجد شبانه وي در طول زندگي آن را عملياتي كرد. و اگر ده ها دستور و حكم ديگر بوده همه را به دقت مراعات نمود و در اين كار هيچ كوتاهي در عمل نداشت چنان كه در حوزه انديشه نيز خود را بالا كشيد. به ويژه آن كه بر اين باور بود، بينش در نگرش و گرايش و منش و كنش نقش دارد؛ چنان كه كنش و عمل در بينش و نگرش، تأثير مثبت و منفي خواهد گذاشت.
همسان سازي فاطمه(س) به عنوان يك انسان و يا زن با ديگر انسان ها و يا زنان معمولي به معناي آن نيست كه درنهايت به مقامات ايشان توجه نشود. آن حضرت در فرآيند تكاملي چنان شاكله وجودي خويش را شكل بخشيد كه به عنوان الگو و اسوه كامل در كنار پيامبر(ص) و امامان معصوم(ص) نشست.
بنابراين در معرفي و وجوب تاسي به حضرت فاطمه(س) مي بايست به اين نكته توجه شود كه آن حضرت بشري همانند ديگران است كه براي رسيدن به اين مقام عالي و والا رنج ها و دردها كشيد و تلاش هاي سختي به عمل آورد به گونه اي كه در روايات از اعمال عبادي و اطاعت خدا و پيامبر و همسرش بسيار گفته و نوشته شده است و اين مقام جاي بحث و بررسي آن نيست.
اين فاطمه اي است كه خداوند وجوب پيروي از وي را بر انسان ها و به ويژه زنان فرض كرده است و وي را در زمره انسان هاي كاملي قرار داده است كه مي بايست از راه و روش ايشان بهره گرفت.
