خورشيد فيض الهي
انسان همواره برخوردار از فيض الهي است. اين فيض الهي دايمي و بي انقطاع است. هركسي خود را در معرض فيض الهي قرار دهد، از نفحات آن بهره مند خواهد شد. فيض الهي همان خورشيد پيوسته تابان است و اگر كسي خود را از آن دور سازد يا بپوشاند بي بهره خواهد شد، هرچند كه خواسته و ناخواسته از آثار مستقيم و غيرمستقيم آن بهره مند خواهد گشت.
اما اگر كسي خود را در معرض اين تابش قرار دهد، از فيض مستقيم آن بهره مند مي شود؛ ولي بسياري از مردم اين گونه نيستند و خود را از معرض خورشيد و تابش آن دور مي سازند و يا مي پوشانند.
بنابراين، فيض الهي همانند خورشيد، دايمي و بي پايان است. آن خورشيد هستي به تمام و كمال فيض مي فرستد و هرگز تابش آن پايان نمي يابد. از اين رو مي توان گفت كه فاعل، در فيض خود تمام است.
اما قابل يعني انسان، اين گونه خود را به تمام و كمال در برابر تابش فيض الهي قرار نمي دهد. لذا فيض به شكل تمام و كمال به او نمي رسد. براي دريافت هر فيض كامل و تمامي، همان اندازه كه كمال و تماميت فاعل، شرط است؛ تمام و كماليت قابل نيز شرط مي باشد.
وجه الله، مسير فيض الهي
خورشيد حقيقت در آسمان فيض، همچنان ثابت، فيض مي فرستد، ولي همان گونه كه زمين گاه خود را با گردش به سمت و سويي ديگر، از فيض خورشيد محروم مي دارد، انسان نيز خود را با پشت كردن، از فيض الهي محروم مي سازد. از اين رو خداوند خواهان آن است كه همواره انسان به يك سو رو كند و اين گونه تذبذب و نوسان نداشته باشد. سمت و سويي كه فيض دايم به انسان مي رسد، سمت وجه الله است: فأينما تولوا فثم وجه الله (بقره، آيه115)
هرچند كه خداوند مي فرمايد انسان به هر سمت و سو رو كند، وجه الله است، ولي مشكل اين است كه انسان با غفلت، متوجه آن وجه الله نيست تا خود را در معرض تابش مستقيم فيض الله قرار دهد و دانسته از آن فيض بهره برد. اين جاست كه نقش معرفت الله براي كمال يابي آشكار مي شود و خداوند خواهان آگاهي از اين مسأله از طريق ذكرالله مي شود تا دل از غفلت دور شود و وجه خداوندي در برابر قلب قرار گيرد.
با اين حال خداوند به همه انسانها عنايت خاصي دارد و به سبب كرامت و شرافت وجودي آنان خواسته و ناخواسته ايشان را در برابر وجه الله قرار مي دهد. به اين معنا كه دل و قلبشان را هر از گاهي به سمت و سوي خورشيد فيض مي گرداند تا در معرض تابش مستقيم فيض الهي باشند.
نقش زمان و مكان در بهره مندي از فيض الهي
بعضي از زمانها و مكانها زمان اوج گيري خورشيد و مكان تابش مستقيم آن است. اين جاست كه آدمي در معرض فيض قرار مي گيرد و امكان بهره گيري خواسته و ناخواسته وجود دارد.
اگر انسان در اين زمان، با معرفت در زمان و مكان درست قرار گيرد، از قابليت تمام و كمالي سود خواهد برد.
اگر فيض خورشيد، هميشگي و دايمي است و روز و شب يا استوا و قطب و مانند آن برايش نيست، ولي زمين دل و قلب آدمي به گونه اي است كه گرفتار زمان و مكان است. پس انسانها پيش از رسيدن به كمال و قرار گرفتن دايمي در برابر وجه الله و وجه الشمس، مي بايست بهترين زمانها و مكانها را شناسايي كنند و خودرا به آن زمان و مكان برسانند تا بهره بيشتر و مستقيم و كامل تري از تابش فيض شمس الهي ببرند. اين گونه است كه سحرها و جمعه ها بهترين زمان و مكه، مشاهد مشرفه و مساجد بهترين مكان براي بهره مندي از فيض الهي است.
خداوند درباره بهترين زمانها مي فرمايد: و بالاسحار هم يستغفرون (ذاريات، آيه18) و درباره بهترين مكانها مي فرمايد: في بيوت اذن الله ان ترفع؛ در خانه هايي كه خداوند اجازه داده تا برتري يابد. (نور، آيه36)
بنابراين، زمان و مكان براي انسان در دنياي محدوديت ها نقش اساسي دارد و انسان بايد به درستي از آن بهره گيرد، هرچند كه براي فياض صمد، تفاوتي ميان زمان و مكان نيست و خود، خالق زمان و مكان است.
در حقيقت محدوديت انسان در كالبد ماده و دنياست كه او را مجبور مي كند تا به يك جهت و سمت چون كعبه رو كند تا از طريق آن به وحدت وجه الله برسد. (بقره، آيات142تا 150)
براين اساس، معراج انساني نيز در زمانها و مكانهاي خاص، آسانتر و بهتر است؛ زيرا اين زمانها و مكانها همان منافذ اقطار آسمان و زمين است كه مي توان از آن عبور كرد و به عوالم ديگر به وسيله طي الارض و طي الزمان رفت و زمان و مكان را از پيش رو برداشت و كوتاه كرد و ميلياردها سال نوري از مكان و زمان را در آني درنورديد.
شياطين جن مي كوشند تا از اين فرصت زماني و مكاني در آسمان بهره گيرند و اطلاعات كسب نمايند و يا به مقام قدس درآيند و سوءاستفاده كنند، اما شهاب هاي ثاقب، آنان را مي راند، ولي اين راه براي انسان باز است و فرشتگان به ياري وي مي شتابند تا او را از زمان و مكان عبور دهند و از اقطار آسمان و زمين به عوالم قدس برسانند.اين معراج حقيقي براي انسان بويژه در شب ظاهري دنيا، شدني است؛ چنان كه پيامبر(ص) معراج خويش را در شبها از مساجدي چون مسجدالحرام و مسجدالاقصي آغاز مي كرد (اسراء، آيه1) و تا قابل قوسين او ادني (نجم، آيه9) به قدرت تسبيح سبحان الله و تنزيه خداوندي بر براق حقيقت مي رفت.
