پیشگامان تباهی با اضلال دیگران

بسم الله الرحمن الرحیم

برخی از مردم در محیط خانوادگی و اجتماعی، بلکه منطقه یا جهانی، پیشگامان سنت ها و رفتارهای ضد ارزشی و اخلاقی هستند که در اصطلاح قرآنی از ایشان به عنوان «ائمه الکفر» یعنی پیشوایان کفر یاد می شود. اینان نه تنها زندگی خود را تباه می کنند، بلکه با اضلال و گمراه سازی دیگران، اجتماع بلکه محیط زیست جهانی را تباه کرده و شقاوت دنیوی و اخروی را برای خویش و پیروانشان رقم می زنند. مستکبران جهانی و اصحاب زر و زور و تزویر از جمله کسانی هستند که با شیوه هایی حتی به ظاهر بسیار مردم پسند و با «زخرف» سازی امور مانند «حقوق بشر» به جای «حقوق انسان»، «آزادی شهوت» به جای «آزادی عقل» و مانند آن ها تلاش می کنند، توده های مردم را به سمت و سو خویش بکشانند و در «استضعاف فکری» به «استثمار» آنان بپردازند و نه تنها ثروت و قدرت خویش را حفظ کنند، بلکه بر دامنه آن در قالب شرکت های چند ملیتی، بلکه جهانی بیافزایند و تحت «شعارهای عامه پسند» به بهره کشی از مردم بپردازند.

از نظر آموزه های قرآنی، ضلالت و گمراهی به معنای دوری از هدایت های تکوینی و تشریعی که در قالب عقل و نقل قابل دسترسی است، چیزی جز دور شدن از فطرت و اهداف آفرینش نیست؛ کسانی که راه ضلالت را انتخاب می کنند، انتخابی نادرست دارند که ایشان را در دنیا و آخرت به شقاوت می اندازد و ایشان را از خدا دور می سازد و خشم الهی را در قالب «اضلال کیفری» برای آنان اثبات می کند و دوزخ فراق و آتش را برایشان رقم می زند.

آثار و ویژگی های گمراه سازان

بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، اضلال دیگران امری بسیار بدتر از گمراهی است؛ زیرا کسی که گمراه است، ممکن است به خطا و گناه به این راه کشیده شده باشد، و امکان هدایت در وی است؛ اما گمراه سازان با علم و آگاهی به شکل عمدی بر آن هستند تا دیگران را به گمراهی بکشند. چنین افرادی با وضعیت دشوارتری مواجه هستند و امید هدایت ایشان کم تر از هر کسی است.

برخی از ویژگی ها و آثار اضلال دیگران بر اساس آموزه های وحیانی قرآن عبارت است از:

1. بی شعوری: از نظر قرآن، بدتر از گمراهان، کسانی هستند که با بی شعوری تمام به گمراه سازی دیگران مشغول می شوند و با اضلال دیگران، به عنوان پیشگامان و پیشوایان تباهی و فسق و فجور و فساد، بستر و محیط زیست سالم را از دیگران سلب می کنند و شرایطی را فراهم می آورند که گویی «ضلالت» برای افراد آن جامعه امری «فطری» است که با آنان زاده می شود.(نوح، آیه 27) تعبیر به «بی شعوری» نسبت به این دسته افراد از آن روست که گمان می کنند، دیگران را گمراه کرده اند و از این طریق سودی برده اند؛ در حالی که این افراد با چنین رویه ای پیش از آن به دیگران ضرر و زیانی برسانند به خودشان زیان رسانده اند.(آل عمران، آیه 61) تعبیر به بی شعور به این نکته توجه می دهد که سطح فهم و ادراک این افراد کم تر از سطح حتی گیاهانی است که از «احساس» در سطح «شعر یعنی مو» برخوردارند؛ زیرا کم ترین سطح ادراکی حس «لامسه» و تحریکات «شعر و مو» است. این بدان معناست که این افراد فاقد هر گونه ابزار شناختی و ادراکی کشف حقیقت هستند و نمی توانند کم ترین آگاهی و شناخت را نسبت به حقیقت به دست آورند.
2. حسادت: از ویژگی هایی که برای پیشوایان کفر و گمراه سازان مطرح است، حسادت آنان نسبت به پیشرفت ها و موفقیت های دیگران است. ممکن است این گمراه سازان، خود به ظاهر اهل اسلام و پیروی شرایع دیگر آن باشند، ولی به سبب حسادت که دیگران در مسیر هدایت نباشند، تلاش می کنند که آنان را گمراه کنند.(آل عمران، آیه 61)
3. نادانی: گمراه سازان گرفتار نادانی هستند و کارها و رفتارهای آنان ریشه در «غیر علم» دارد.(انعام، آیات 119 و 144؛ نحل، آیه 25؛ لقمان، آیه 6)
4. ظلم: از نظر قرآن، گمراه سازان گرفتار ظلم هستند و ظلم برای ایشان ملکه شده است، به گونه ای که به سختی ممکن است راه هدایت را پذیرا شوند یا اصلا به راه در نمی آیند و هماره در گمراهی خویش به سر خواهند برد.(انعام، آیه 144؛ نوح، آیات 24 تا 28)
5. هواپرستی: از نظر آموزه های وحیانی قرآن، گمراه سازان بر اساس هواپرستی و تحت تاثیر قوای شهوانی و غضبانی است که به گمراهی دیگران می پردازند.(انعام، آیه 119)
6. بار مضاعف: کسی که به اضلال دیگران می پردازد، می بایست نه تنها «وزر» خود را بردارد و چوب اعمال زشت خویش را بخورد، بلکه وزر دیگران نیز بر دوش اوست. پس آثار زیانبار هر کار بدی که دیگران به پیروی از او انجام می دهند، به عهده او خواهد بود؛ هر چند که پیروان نیز چوب اعمال زشت خویش را خواهند خورد.(نحل، آیه 25)
7. عدم هدایت تشریعی: از نظر آموزه های وحیانی قرآن، هر انسانی از هدایت فطری برخوردار است.(طه، آیه 50) پس اگر بر اساس آن هدایت فطری و باطنی عمل کند، از هدایت تشریعی برخوردار خواهد شد.(بقره، آیات 2 و3) اما اگر از هدایت فطری بهره نبرد، از هدایت تشریعی نیز برخوردار نخواهد شد. هم چنین از نظر آموزه های وحیانی قرآن، هرگز چیزی به نام «ضلالت» ابتدایی و فطری وجود ندارد، بلکه ضلالت همراه کیفری است؛ یعنی کسی که از هدایت فطری و ابتدایی سود نبرد، گرفتار ضلالت می شود که از آن به ضلالت کیفری یاد می شود. از نظر قرآن، کسانی که خود گرفتار ضلالت هستند و دیگران را به «اضلال» می کشاند، از هدایت تشریعی سود نخواهند برد و گرفتار «اضلال کیفری» می شوند؛ زیرا چنین افرادی نه تنها به خودشان ظلم می کنند، بلکه به دیگران ظلم روا می دارند و ظلم برای ایشان ملکه شده است.(انعام، آیه 144)
8. اغواگری: گمراه سازان دیگران را با اغواگری فریب داده و از مسیر حق و هدایت فطری و تشریعی دور کرده و به ضلالت و گمراهی می کشانند.(قصص، آیه 63)
9. تعدی: از نظر قرآن، اضلال گران و گمراه سازان گرفتار تعدی و تجاوز به حقوق دیگران از جمله حقوق الهی هستند و بر این اساس، خدا آنان را به عنوان «متعدی» و متجاوز معرفی می کند.(انعام، آیه 119)
10. شیطنت : از مهم ترین ویژگی هایی که برای گمراه سازان می توان بیان کرد، شیطنت آنان است. به این معنا که همانند ابلیس هر گمراه سازی، شیطنتی دارد که برخاسته از شیطنت ابلیسی است. از همین روست که هر گمراهی با شیطان گمراه ساز خودش محشور می شود و قرین و همراه بودن آن دو از آثار گمراه سازی آنان است.(زخرف، آیات 36 تا 38) البته از نظر قرآن، کسانی گرفتار شیطنت گمراه سازان می شوند که به جای ذکر خدای رحمان آن را ترک می کنند. این گونه است که بستری برای گمراه سازی گمراه سازان شیطانی فراهم می آید.(همان)
11. حق ناپذیری: اضلال گران کسانی هستند که زیر بار سخن حق نمی روند و حق را به هیچ وجه نمی پذیرند. از همین روست که ایشان توجهی به سخنان حق دیگران نمی کنند و با بدترین شیوه برخورد می کنند.(لقمان، آیات 6 و 7)
12. استکبار: گمراه سازان خود را برتر از دیگران دانسته و کبر را در شکل رفتار اجتماعی استکبار به نمایش می گذارند. از همین روست که با حق و اهل حقیقت برخورد مناسبی نداشته و نسبت به آن هم چون افراد سنگین گوش رفتار می کنند که گویی توانایی شنیدن ندارند؛ در حالی که توانایی خوبی برای شنیدن دارند، اما قلب ایشان حاضر به شنیدن سخن حق نیست.(لقمان، آیات 9 و 7)
13. خواری: کسانی که گمراه سازی را پیشه می گیرند به جای کرامت گرفتار اهانت خواهند شد و خدا با آنان با اهانت برخورد می کند و عذاب خوار کننده را به آنان می چشاند.(لقمان، آیه 6) البته این خواری تنها در آخرت نخواهد بود بلکه خزی آن در همین دنیا دامن گیر آنان خواهد شد.(حج، آیه 9)
14. لعن: گمراه سازان از سوی خدا و حتی گمراه شدگان لعن می شوند؛ زیرا جنایت و خیانت آنان در حق بشریت بسیار سنگین و غیر قابل بخشش و گذشت است.(اعراف، آیه 38؛ احزاب، آیات 67 و 68)
15. انتقام: گمراه سازان از سوی خدا و حتی گمراه شدگان چنان مورد غضب قرار می گیرند که گمراه شدگان خواهان انتقام و قرار دادن ایشان تحت گام های خویش هستند تا این گونه آنان را خوار و خفیف سازند.(فصلت، آیه 29)

اقسام و انواع گمراه سازان

از نظر قرآن، تنها ابلیس و شیاطین انسی و جنی نیستند که به گمراه سازی اشتغال دارند، بلکه می توان در میان گمراه سازان حتی کسانی را یافت که از عالمان دینی در شرایع گوناگون هستند. شناخت گمراه سازان به ما این امکان را می دهد تا گرفتار فریب و اغواگری هر کس و ناکسی را نخوریم. مهم ترین گروه های گمراه سازان عبارتند از:

1. شیاطین: از میان انسان ها و جنیان کسانی هستند که دنبال شیطنت هستند و تلاش می کنند تا مردم را گمراه ساخته و از مسیر هدایت خارج کنند. البته به نظر می رسد که همه این شیاطین به نوعی گرفتار شیطنت ابلیس هستند که نماد اصلی شیاطین جنی و انسی و استاد و پیشوای آنان است.(نساء، آیات 60 و 117 و 119؛ حج، آیات 3 و 4؛ زخرف، آیات 36 تا 38)
2. عالمان دروغین: برخی از کسانی که در جرگه عالمان دینی قرار دارند، به سبب گرفتاری به دنیا و علاقه مندی به آن، برای اهداف پست دنیوی، به اضلال و گمراه سازی دیگران می پردازند.(توبه، آیه 34؛ نساء، آیه 44؛ آل عمران، آیات 69 و 71؛ مائده، آیه 77)
3. مدعیان دروغین عرفان: برخی از مدعیان تصوف و عرفان و رهبانیت و ریاضت شرعی، چون گرفتار هواهای نفسانی و دنیاپرستی هستند، نه تنها خود گرفتار گمراهی هستند، بلکه مردم را گمراه می کنند.(توبه، آیه 34؛ طه، آیات 85 تا 97)
4. گمانه زنان: از نظر قرآن کسانی که به جای علم از ظنون و گمانه ها پیروی می کنند، نه تنها خود را گرفتار گمراهی می کنند، بلکه دیگران را نیز مبتلا به گمراهی می سازند؛ زیرا بسیاری از ایشان ظن را در مقام علم قرار داده و بیراهه می روند و دیگران را نیز به بیراهه می کشانند.(انعام، آیه 116)
5. ثروتمندان: از نظر قرآن، ثروتمندان به سبب احساس بی نیازی نه تنها خود گرفتار گمراهی هستند، بلکه دیگران را نیز به گمراهی می کشانند؛ زیرا این افراد اهل عصیان نسبت به خدا بوده و مال ایشان موجب می شود تا سرمایه زندگی را از دست بدهند و گرفتار زیان ابدی شوند.(نوح، آیات 21 و 22)
6. افسانه بافان: ازنظر قرآن، کسانی که بر اساس «علم» عمل نمی کنند، گرفتار افسانه بافی و داستان های خرافی می روند و این گونه دیگران را به گمراهی می کشانند.(لقمان، آیه 6)
7. هواپرستان: کسانی که به جای عقل مدیریت نفس را به هواهای نفسانی از شهوت و غضب می دهند، خود گمراه و دیگران را به گمراهی می کشانند.(انعام، آیه 119؛ تفسير التحريروالتنوير، ج 7، جزء 8 ، ص 28)
8. بدعت گذاران: کسانی که به جای عمل به آموزه های عقلی و نقلی معتبر و متقن، دنبال افتراء و بدعت هستند، خود گمراه و دیگران را گمراه می سازند. اینان با احکام دروغین مردم را به سمت وسوی فسق و فجور می برند و از هدایت الهی دور می سازند.(انعام، آیه 144) بسیاری از مردم یهود به سبب فریب بدعت گذاری به ظاهر عالم و عارف چون سامری و بلعم باعورا به هلاکت افتادند.(طه، آیات 85 تا 97؛ نساء، آیه 44؛ آل عمران، آیات 69 و 71؛ مائده، آیه 77 و آیات دیگر)
9. دنیاطلبان: دنیا پرستان برای دست یابی به مقاصد مادی و دنیوی از هیچ کوششی دریغ نمی ورزند و از همه شیوه های برای کسب مادیات بهره می برند. این گونه است که با گمراهی دیگران می کوشند تا به مقاصد مادی و دنیوی خویش برسند.(ابراهیم، آیات 28 تا 30)
10. دوست ناباب: ظالمان چون خود گمراه هستند و از عدل دوری می ورزند، دوستان نابابی را برای دیگران معرفی می کنند تا موجبات گمراهی را فراهم آورند(فرقان، آیات 27 و 29)؛ بنابراین، باید مراقب بود تا به کسانی که ناباب هستند دوستی نکنیم و گرفتار ظلم و شرک نشویم.(اعراف، آیات 197 تا 202)
11. پیشوایان کفر: پیروی از رهبران کفر و پیشوایان شرک و ظلم موجب می شود تا انسان گمراه شود. از نظر آموزه های وحیانی قرآن، پیشوایان کفر و ضلالت برای این که بتوانند به مقاصد خویش دست یابند، در قالب انسان های خیرخواه و ناصح وارد می شوند و با شعارهای دروغین می کوشند تا نشان دهند تا برای حل مشکلات آنان راهکارهای مناسبی دارند ، در حالی که خیاطی و دوزندگی این ناصحان، چیزی جز لباس عار و خوار نیست، و تن پوشی که می دوزند نمی تواند ننگ و خواری را از انسان دور کرده و مشکلی از مشکلات برطرف کند، بلکه خود عامل دیگری برای ضلالت و بدبختی و مشکلاتی دیگر می شود. اینان با سوگندهای دروغین و شعارهای عامه پسند با قوت و قدرت در محیط های اجتماعی ظاهر می شوند و رهبری مردم را به دست می گیرند و آنان را به گمراهی می کشانند.(صافات، آیات 22 تا 30؛ مجمع البيان، ج 7 – 8 ، ص 689؛ الكشاف، ج 4، ص 40؛ معالم التّنزيل، بغوى، ج 4، ص 30) بنابراین انسان نمی بایست گول و فریب ادعای خیرخواهی و نصحیت خواهی آنان را بکند و هم چنین نمی بایست از قدرت و زور آنان بهراسد (مجمع البيان، ج 7 – 8 ، ص 689 ؛ روح المعانى، ج 12، جزء 23، ص 79) و به سبب استکبار ورزی خود را در مقام استضعاف قرار دهد و این گونه گمراهی و تباهی را به جان بخرد.(صافات، آیات 22 تا 30؛ ابراهیم، ایه 21)
12. گناهکاران و قانون شکنان مجرم: از نظر قرآن، گناهکاران و هنجارشکنان برای این که فعالیت آزاد داشته باشند، دیگران را به هنجارشکنی و گناه وادار می سازند تا این گونه خود نیز در امنیت باشند. در حقیقت کسانی که اهل جرم و انجام رفتارهای خلاف قانون هستند، دیگران را نیز به قانون شکنی ترغیب و تشویق می کنند.(شعراء، ایات 91 تا 99)
13. مستکبران: کسانی که رفتار اجتماعی استکباری دارند و خود را برتر از دیگران می دانند، دیگران را به استضعاف می کشانند و آنان را به کارهای زشت و نابهنجار سوق می دهند و به بهره کشی جنسی و غیر جنسی آنان اقدام می کنند.(قصص، آیه 4؛ سباء، آیات 31 تا 33)