عوامل پیروزی نظام ولایی

بسم الله الرحمن الرحیم

نظام ولایی در عرصه گوناگون در جهاد و جنگ است؛ زیرا دشمنان با تمام قوا و بهره گیری از همه ابزارها از سخت و نرم بر آن هستند تا راه را بر گفتمان اسلامی و رهبری امت اسلام ببندند و اجازه ندهند نظام ولایی سرمشقی نیک برای جهانیان مطرح کند و زمینه رهایی از سلطه استکباری و ستمگرانه نظام های طاغوتی را فراهم آورد. آموزه های قرآنی بر آن است تا با تبیین راهکارهای برونرفت از مشکل و ارایه عوامل موفقیت و پیروزی ، امت اسلام و نظام ولایی را در مسیر درست قرار دهد. شناخت این عوامل می تواند راهگشای امت و نظام سیاسی ولایی تحقق بخشی به اهداف و فلسفه وجودی اسلام و نظام سیاسی ولایی داشته باشد.

جنگ حق و باطل

از نظر قرآن، نظام تکوینی به گونه ای آفریده شده تا انسان در بستری پر از فتنه ها و ابتلائات آزموده شود تا این گونه توانایی ها آشکار و گرایش هر یک دانسته شود.(عنکبوت، آیات 2 و 3؛ حدید، آیه 20 ؛ آل عمران، آیه 14 و آیات بسیار دیگر) این گونه است که حتی کتاب تدوین الهی یعنی قرآن، هر چند همه از حق است و باطل در آن راه ندارد، ولی به گونه ای سامان یافته که دارای دو دسته محکمات و متشابهات است تا این گونه مومن از کافر شناخته شود.(بقره، آیه 26؛ آل عمران، آیه 7)

البته خداوند به مردم بشارت داده که در نهایت حتی در همین دنیا حق پیروز میدان است و باطل از میان خواهد رفت.(اسراء، آیه 81؛ انبیاء، آیات 18 و 105؛ مائده، آیه 56؛ فتح، آیه 28؛ نصر، آیات 1 و 2)

عوامل پیروزی امت و نظام ولایی

قرآن وعده می دهد که در نهایت این نظام سیاسی ولایی و امت اسلام است که بر باطل پیروز خواهد شد و همینه و سلطه اسلام و نظام آن بر همه جهان به عنوان یک پدیده و ظاهره رخ خواهد داد.(مائده، آیه 48؛ فتح، آیه 28؛ فتح، آیه 28؛ نصر، آیات 1 و 2 و آیات بسیار دیگر) با این همه از آن جایی که نظام آفرینش بر اساس اصل اسباب آفریده شده است، باید اسباب آن فراهم آید. امام صادق(ع) می فرماید: أبَى اللّهُ أن يُجرِيَ الأشياءَ إلاّ بِأسبابٍ ، فَجَعَلَ لِكُلِّ شَيءٍ سَبَبا و جَعَلَ لِكُلِّ سَبَبٍ شَرْحا ، و جَعَلَ لِكُلِّ شَرْحٍ عِلما ، و جَعَلَ لِكُلِّ عِلمٍ بابا ناطِقا ، عَرَفَهُ مَن عَرَفَهُ ، و جَهِلَهُ مَن جَهِلَهُ ، ذاكَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله و نَحنُ ؛ خداوند ابا دارد از اين كه چيزها (امور) را جز از طريق اسباب فراهم آورد؛ از اين رو ، براى هر چيزى، سببى قرار داده، و براى هر سبب ، بيانى، و براى هر بيان ، دانشى، و براى هر دانشى، درى . گويا هر كه آن در را شناخت ، علم را فهميد و هر كس آن را نشناخت ، جاهل ماند . آن در، همان رسول خدا صلى الله عليه و آله و ما هستيم . (الكافي : ج 1، ص 183، حدیث 7؛ بحارالأنوار، ج2، ص 90، باب 14، حديث 14 و 15 و همان، ص 168، باب 22، حديث 1)

بنابراین، برای تحقق هر امری از جمله پیروزی اسلام و نظام سیاسی ولایی بر نظام های دیگر، لازم است تا اسباب آن شناخته و فراهم آید. از جمله مهم ترین اسباب پیروزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. امید به پیروزی: بی گمان مهم ترین محرک و پیشروانه هر کاری امید است؛ امید به موفقیت موجب می شود تا انسان انگیزه برای انجام کاری داشته باشد. این که در قرآن فلسفه تاریخ به معنای جبر تکوینی تاریخ بشری ، پیروزی اسلام و مسلمین و مستضعفان بر مستکبران و ستمگران دانسته شده(توبه، آیه 33، صف، آیه 9؛ انبیاء، آیه 44؛ اسراء، آیه 81؛ نور، آیه 55)، مهم ترین پیشروانه امیدبخشی است که انسان را به حرکت و عزم عمل وامی دارد. از همین روست که خداوند برای ایجاد انگیزه قوی در امت اسلام، بر این فلسفه تاریخی به عنوان یک سنت الهی در این آیات و به ویژه آیات 171 و 173 سوره صافات و 56 سوره مائده تاکید می کند؛ اما باید دانست که اگر این پیروزی امری قطعی در تکوین است، افزون بر آن ، یادآوری این نکته است که امت باید برای آن برنامه داشته باشد؛ زیرا این امر قطعی همانند هر امر دیگری در ساختار اسباب سامان یافته است و نمی توان بدون فراهم آوری اسباب به این امر قطعی دست یافت. خداوند می فرماید: وَلَا تَهِنُوا فِي ابْتِغَاءِ الْقَوْمِ إِنْ تَكُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَمَا تَأْلَمُونَ وَتَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ مَا لَا يَرْجُونَ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ؛ و در تعقيب گروه دشمنان سستى نورزيد؛ اگر شما درد مى ‏كشيد، آنان نيز همان گونه كه شما درد مى ‏كشيد، درد مى ‏كشند، و حال آن كه شما چيزهايى از خدا اميد داريد كه آنها اميد ندارند؛ و خدا همواره داناى سنجيده‏ كار و حکیم است.(نساء، آیه 104)
2. بشارت الهی: خداوند برای امید بخشی به امت اسلام، به آنان بشارت و مژده پیروزی می دهد به شرطی که به وظایف و تکالیف خود در چارچوب قاعده و اصل حاکم بر نظام آفرینش یعنی «اسباب» عمل کنند. خداوند می فرماید: وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَى وَلِتَطْمَئِنَّ بِهِ قُلُوبُكُمْ وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ؛ و اين وعده را خداوند جز نويدى براى شما قرار نداد و تا آن كه دلهاى شما بدان اطمينان يابد و پيروزى جز از نزد خدا نيست كه خدا شكست ناپذير و حكيم است. (انفال، آیه۱۰) و نیز می فرماید: وَأُخْرَى تُحِبُّونَهَا نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَفَتْحٌ قَرِيبٌ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ؛ و رحمتى ديگر كه آن را دوست داريد يارى و پيروزى نزديكى از جانب خداست و مؤمنان را بدان بشارت ده.(فتح، آیه 13) پس بشارت الهی به امداد غیبی توسط فرشتگان و مانند آن، در چارچوب فراهم آوری بسترهای مناسب پیروزی است.
3. پاسداری از پیروزی: از نظر قرآن، پیروزی نهایی زمانی رخ می دهد که همه عناصر باطل برداشته و حذف شود و از آن جایی که این عناصر از جمله هواهای نفسانی تا آخر در دنیا با انسان است، باید هماره امت و نظام ولایی هوشیاری خود را حفظ کند و با پیروزی در عرصه ای یا بیش تر عرصه ها گمان به پیروزی قطعی نداشته باشد؛ زیرا دشمن نفس هر دم ممکن است عصیان و طغیان ورزد. پس در هر پیروزی باید هوشیاری امت و نظام بیش تر از پیش شود و لازم است برای پاسداری از پیروزی و محافظت از آن تلاش شود؛ جرا که با هر پیروزی ممکن است غرور بی جایی موجب نافرمانی و غفلت شود و پیروزی از دست برود. از همین روست که خداوند در آیه 152 سوره ال عمران بر لزوم پرهيز از سستى و اختلاف و سرپيچى از امر فرمانده، به جهت محافظت از پيروزيها تاکید می کند و در همین راستا، اطاعت از خدا و رسول و پرهيز از نزاع را عامل حفظ پيروزى دانسته (انفال، آیه 46) و استمرار و تداوم پيروزى، در گرو دورى از فسادگرى معرفی می کند.(اسراء، آیات 4 تا 7)
4. اطاعت از رهبری: از مهم ترین عوامل پیروزی و حفظ آن چنان که گفته شد، اطاعت از رهبری در همه حال است. خداوند می فرماید: وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ؛ و از خدا و پيامبرش اطاعت كنيد و با هم نزاع مكنيد كه سست‏ شويد و مهابت‏ شما از بين برود و صبر كنيد كه خدا با شكيبايان است. (انفال، آیه ۴۶) خداوند در این آیه نزاع را عامل شکست و فشل شدن امور می داند، پس اطاعت موجب پیروزی است. البته این معنا بنا بر اين است كه مقصود از «تذهب ريحكم» از بين رفتن عزت و دولت و پيروزى باشد، (الميزان، ج‌9، ص‌96) هم چنین قرآن در آیه 152 سوره آل عمران بر لزوم و وجوب اطاعت از خدا و رهبری به عنوان مهم ترین عامل پیروزی سخن گفته است. گزارش های قرآنی از پیروزی و شکست امت های پیشین در سایه اطاعت و یا تمرد و عصیان از رهبری تنها گزارش صرف نیست، بلکه یاد آوری یک سنت و سبب مهم در این امر مهم و حیاتی در زندگی بشر است.( مائده، ایات 21 تا 32) امام سجاد (ع) نیز می فرماید: فرمان خدا و طاعت او و طاعت كسى را كه طاعتش را واجب كرده است ، بر همه چيز مقدّم بداريد .(تحف العقول ، ص 254)
5. وحدت گرایی و پرهیز از نزاع: از آیه 46 سوره انفال به دست می آید که شکست در گرو نزاع میان خود و اختلاف است. این اختلاف می تواند میان امت و امام یا امت با امت باشد. هر گونه اختلاف و نزاعی در مساله رهبری و یا اطاعت از او یا اختلافات جزیی میان امت، می تواند عامل شکست باشد؛ چنان که وحدت عامل پیروزی امت و نظام ولایی است.
6. اصلاح گری و پرهیز از فساد: فساد هر گونه تباهی در هر امر و کاری است. این فساد می تواند به شکل بی عدالتی، اسراف و تبذیر و مانند آن ها در مسایل اقتصادی و یا امور دیگری در جامعه خودنمایی کند. از نظر قرآن، گرایش به اصلاح گری در جامعه عامل پیروزی است؛ پس لازم است تا از هر گونه فسادی پرهیز شود و در صورت وجود آن به اصلاح امور پرداخته شود. خداوند در آیات 4 تا 7 سوره اسراء با اشاره به داستان یهودیان بر آن است تا سنتی از سنت های الهی حاکم بر جان و جامعه و جهان را بیان کند. بر اساس این سنت، اصلاح گری در امور موجب پیروزی و هر گونه فسادگری موجب از دست رفتن پیروزی خواهد شد. یادآوری این نکته لازم است که «كرّة» در لغت به معناى رجعت و دولت است كه براى بنى‌اسرائيل با غلبه بر دشمنانشان حاصل شده بود.(مجمع‌البيان، ج‌5 ـ 6‌، ص‌614‌-‌615)
7. امید به امدادهای غیبی: از نظر آموزه های وحیانی قرآن، همه هستی ملک طلق خداوند است و هیچ آفریده ای بدون مشیت کلان و اذن خداوندی هیچ تصرفی در کائنات ندارد؛ بنابراین، حتی ابلیس و شیاطین جنی و انسی، می تواند در راستای جنود الهی عمل کند و فلسفه اصلی آفرینش را پیش برند، بی آن که خود اختیاری در این امر داشته باشند؛ زیرا هیچ اسباب و وسیله ای مشیت الهی را نمی تواند تغییر و تبدیل دهد؛ چنان که امام سجاد(ع) می فرماید: یا من لاتبدل حکمته الوسایل، حکمت الهی و مشیت خداوندی را هیچ وسیله ای تبدیل نمی کند. بنابراین، انسان مسلمان هماره امیدوار به امدادهای غیبی خداوند در اشکال گوناگون از جنود هوایی و زمینی و آسمانی و مادی و معنوی است. این گونه است که باد و توفان(احزاب، آیه 9) و نصرت به رعب افکنی بدون هیچ درگیری نظامی (حشر، آیه 2 ) و مانند آن ها به یاری مومنانی می آید که به نصرت اسلام و رهبری رفته اند.(توبه، آیه 26 و آیات دیگر)
8. آرامش و سکونت قلبی: هر گونه اضطراب می تواند مانع پیروزی امت و نظام ولایی شود؛ بنابراین، آرامش و سکونت در سایه امید به خدا و نصرت الهی مهم ترین عامل در پیروزی و حفظ آن است.(توبه، آیات 25 و 26 و 40؛ انفال، آیه 11؛ فتح، آیه 18)
9. ایمان به قدرت نامحدود الهی: از مهم ترین عوامل پیروزی ایمان به قدرت الهی است که نامحدود است و هیچ سد و مانعی در برابر آن نیست. چنین باوری به امت و نظام چنان قدرتی می بخشد که در برابر هر گونه فن آوری و ابزارهای برتر دشمن و کثرت نفرات و تجهیزات به خود شک و تردید راه نمی دهد و با صبر و استقامت در برابر دشمن پیروزی را برای خود رقم می زند.(حشر، آیات 2 و 6)
10. باور به سلطه الهی: پذیرش و باور به سلطه الهی بر کائنات موجب می شود تا رزمندگان اسلام در هر جبهه و موقعیتی پیروزی را برای حق و حزب الله دانسته و عقب نشینی و کوتاهی و سستی نورزند.(حشر، آیه 6)
11. بهره مندی از غنیمت: از دیگر عوامل پیروزی وعده به پیروزی و بهره مندی از غنایم دنیوی است. از همین روست که خداوند به رزمندگان اسلام وعده می دهد که در صورت جهاد و صبر و استقامت از غنایم دنیوی در کنار پاداش اخروی و معنوی بهره مند می شوند؛ زیرا طیبات دنیا و آخرت برای مومنان است و خداوند از مومنان خواسته تا حسنات دنیا و آخرت را با هم داشته باشند.(فتح، آیات 18 تا 20)
12. صداقت: از دیگر عوامل تاثیرگذار در پیروزی، داشتن صداقت است که خداوند در آیه 18 سوره فتح از آن به عنوان عامل پیروزی یاد کرده است؛
13. بیعت: بیعت با رهبری و نصرت و یاری نظام اسلامی از سوی امت، خود یکی دیگر از عوامل پیروزی است؛ زیرا با بیعت، امت تعهدات و مسئولیت های خویش را در قبال امام یادآوری و متذکر شده و بدان عمل می کند.(فتح، آیات 18 تا 20)
14. نصرت امت: خداوند به صراحت در آیه 7 سوره محمد(ص) می فرماید: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد، اگر خدا را يارى كنيد ياريتان مى ‏كند و گامهايتان را استوار مى دارد. یادآوری این نکته ضروری است که یکی از معانی نصرت، پیروزی است؛ پس گام هایی که امت در نصرت دین اسلام و رهبری بر می دارد، موجب پیروزی امت و نظام سیاسی ولایی می شود. خداوند در ایات بسیاری بر نقش نصرت دین خدا و مظاهر ولایت الهی در پیروزی اسلام و امت اسلام تاکید داشته است.(آل عمران، آیه 160؛ حج، آیات 39 و 40؛ صف، آیه 14)
15. تقوای الهی: خداوند به صراحت درباره این عامل پیروزی می فرماید: بَلَى إِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا وَيَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هَذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ مُسَوِّمِينَ ؛ وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَى لَكُمْ وَلِتَطْمَئِنَّ قُلُوبُكُمْ بِهِ وَمَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ لِيَقْطَعَ طَرَفًا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَوْ يَكْبِتَهُمْ فَيَنْقَلِبُوا خَائِبِينَ ؛ و خدا آن وعده پيروزى را جز مژده‏ اى براى شما قرار نداد تا بدين وسيله شادمان شويد و دلهاى شما بدان آرامش يابد؛ و پيروزى جز از جانب خداوند تواناى حكيم نيست تا برخى از كسانى را كه كافر شده‏ اند، نابود كند يا آنان را خوار سازد تا نوميد بازگردند. (آل عمران، آیات 125 تا ۱۲۷) همین مطلب هم چنین در آیات دیگر از قرآن بیان شده است.(اعراف، آیه 128؛ هود، آیه 49)
16. باور به فرآیندی بودن پیروزی: از نظر قرآن دست یابی به پیروزی نهایی فرآیندی و در یک برنامه ریزی انجام می گیرد. بنابراین، نباید پیروزی قطعی و نهایی را بدون تحقق همه فرآیندهای آن امید داشت و در صورت پیروزی در امری و شکست در امری دیگر نباید، سنگر را خالی و به دشمن داد. خداوند درباره چرخش ایام بهروزی و شکست و در نهایت پیروزی قطعی امت اسلام و نظام سیاسی می فرماید: إِنْ يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدَاءَ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ وَلِيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَمْحَقَ الْكَافِرِينَ ؛ اگر به شما آسيبى رسيده آن قوم را نيز آسيبى نظير آن رسيد و ما اين روزهاى شكست و پيروزى را ميان مردم به نوبت مى‏ گردانيم تا آنان پند گيرند و خداوند كسانى را كه واقعا ايمان آورده‏ اند معلوم بدارد و از ميان شما گواهانى بگيرد و خداوند ستمكاران را دوست نمى دارد ؛ و تا خدا كسانى را كه ايمان آورده‏ اند خالص گرداند و كافران را به تدريج نابود سازد. (آل عمران، آیات 140 و ۱۴۱)
17. ایمان به سنت قطعی الهی: از مهم ترین عوامل پایداری، صبر و استقامت امت در برابر مشکلات و انواع و اقسام جنگ سخت و نرم نظامی و اقتصادی و مانند آن ها، باور به سنت الهی پیروزی است. خداوند در آیات 22 و 23 سوره فتح بر پيروزى دوستان خدا و هلاكت دشمنانش، به عنوان سنّت الهى غیر قابل تبدیل و تغییر یاد می کند و در آیه 34 انعام و 171 و 172 سوره صافات نیز بر پيروزى پيامبران به عنوان جبهه حق علیه باطل، به عنوان سنّت و قضاى حتمى الهى و غير قابل تخلّف تاکید کرده و در آیه 21 سوره مجادله این غلبه را حتمی و قطعی دانسته است. با چنین باوری کسی که در جبهه حق علیه باطل است هرگز دلسرد نشده و هماره تلاش می کند تا این مهم را تحقق بخشد.
18. القای رعب : چنان که گفته شد القاى رعب و وحشت در صف لشكريان دشمن، از عوامل پيروزى است. این امر در جنگ روانی می تواند به اشکال گوناگون رخ دهد. البته مسلمانان منصور به رعب هستند و هماره امیدوارند خداوند ایشان را یاری رساند و ترس و رعب در دل های دشمنان افکند. البته خود مسلمانان نیز باید ابزارهای علمی روان شناختی آن را بشناسند و به کار گیرند.(آل عمران، آیه 151؛ انفال، آیه 12؛ احزاب، آیه 26؛ حشر، آیه 2)
19. ایمان : ايمان و اعتقاد استوار، از جمله امور زمينه‌ساز براى دستيابى به پيروزى است.(بقره، آیه 249؛ انفال، آیه 19) هم چنین ايمان، مانع فرار از ميدان نبرد و زمينه‌ساز نيل به پيروزى است که خداوند در آیات 110 و 111 سوره آل عمران به آن توجه می دهد.
20. پرهیز از اسیرگیری قبل از پیروزی: انسان نباید در هنگام نبرد دنبال غنیمت و از آن جمله اسیرگیری باشد. خداوند به صراحت بر پرهيز از گرفتن اسير، قبل از تحقّق كامل پيروزى، به عنوان زمينه‌ساز دستيابى به پيروزى توجه داده است.(انفال، آیه 67)
21. تقویت روحیه: تقويت روحيّه مسلمانان از سوی رهبری و کارگزاران و یا از راه تبلیغات و یا امور دیگر، زمينه دستيابى آنان به پيروزى است.(آل عمران، ایه 13؛ انفال، آیه 44)
22. توكّل بر خدا، از عوامل برترى و پيروزى بر دشمنان است که در آیات قرآنی بر آن تاکید شده است؛ زیرا انسان هر قدر توان داشته باشد باید خداوند در هر کاری وکیل خویش قرار دهد.(آل عمران، ایه 160؛ مائده، آیه 23)
23. جهاد مالی و جانی : پيروزى حق بر باطل، در گرو كوشش و جهاد صاحبان حق به مال و جان است.(نساء، آیه 74؛ مائده، ایه 23؛ توبه، آیه 14)
24. دعا و نیایش: دعا و درخواست صبر و استقامت و پيروزى بر دشمنان، از عوامل دستيابى به پيروزى و نصرت الهى است.(بقره، آیات 250 و 251)
25. استغاثه: استغاثه به درگاه خدا و دعا براى پيروزى، از علّتهاى پيروزى مسلمانان بر مشركان و دشمنان است.(انفال، آیات 7 و 9)
26. ذکر و یاد دایم خدا: پايدارى اهل ايمان در صحنه‌هاى پيكار، همراه با ذكر مداوم خدا، از عوامل پيروزى آنان بر دشمنان دين است.(انفال، آیه 45)
27. پایداری و استقامت: ثبات قدم و پایداری و رهایی از هر گونه تردید در عزم و عمل مهم ترین عامل پیروزی است.(همان)
28. صبر و شکیبایی: صبر و بردبارى، از عوامل دستيابى به پيروزى است که در آیات قرآنی به آن توجه داده شده است.(بقره، آیات 249 تا 251؛ ال عمران، آیات 123 و 125 و 146 و 148 و آیات دیگر)
29. فهم حقایق : فهم مؤمنان از حقايق دينى و فقدان آن در كافران، عاملى اساسى در پيروزى رزمندگان مؤمن است.(انفال، ایه 65)
30. باور به قدرت الهی: توانايى و قدرتمندى خداوند، عامل پيروزى او و پيامبرانش در تمامى اعصار است. بنابراین باید چنین باوری را در رزمندگان ایجاد و تقویت کرد.(مجادله، ایه 21)
31. مقاومت و ایستادگی: مقاومت در برابر دشمن و صبر و تحمّل سختيهاى مبارزه، عامل رسيدن به پيروزى است.(بقره، آیه 250؛ آل عمران، آیه 147؛ انفال، ایات 11 و 12)
32. نفوذی: توجّه به توصيه‌هاى نفوذى در صف دشمنان، يكى از ابزار فراهم‌كننده پيروزى است.(مائده، آیه 23) در منابع تفسيرى آمده است: دو مردى كه خداوند به آنها نعمت و توفيق ايمان آوردن به موسى عليه السلام و خداى موسى را داده بود، از نقيبان بودند، لذا با پيروان موسى مخفيانه تماس مى‌گرفتند و آنها را از اوضاع داخلى شهر، آگاه مى‌كردند و مى‌دانستند كه به محض داخل شدن بنى‌اسرائيل، شهر به تصرّف آنها درخواهد آمد. (مجمع‌البيان، ج‌3‌-‌4، ص‌279)
33. احسان و نیکوکاری: احسان امری فراتر از عدالت است. عفو و بخشش و مانند آن ها از مصادیق احسان است. از نظر قرآن، نيكوكارى، زمينه‌ساز اعطاى پيروزى از ناحيه خداوند به مؤمنان است.(صافات، آیات 114 تا 121) توضیح این که در آيه 114 و 115 پيروزى موسى و هارون(عليهما السلام) را بر فرعونيان مطرح كرده و در آيه 121 آن پيروزى را پاداش نيكوكاران مى‌داند.
34. ولایت پذیری: پذيرش ولايت خدا و رسول صلى الله عليه وآله و رهبرانی که مظاهر این ولایت هستند عامل دستيابى به پيروزى است.(مائده، آیه 56) در همین راستا خداوند در آیه 150 سوره ال عمران و 7 و 11 سوره محمد(ص) می فرماید که سرپرستى و ولايت خداوند بر مؤمنان و بى‌سرپرستى كافران، علّت پيروزى مؤمنان بر كافران است. در حقیقت این ولایت الهی و مظاهر آن است که بر ولایت طاغوتی که بی بهره از ولایت الهی است پیروز می شود.
35. هجرت: هجرت مومنان از بلاد کفر و به بلاد اسلام و تقویت نفرات و تجهیزات موجب می شود تا اسلام پیروز شود. هم چنین هجرت از جوامع ستم‌پيشه، زمينه‌ساز تقويت قوا و رسيدن به پيروزى در آينده می شود.(نحل، آیه 41) البته بنا بر احتمالى که منظور از «حسنه در دنيا»، فتح و پيروزى باشد این معنا قابل استنباط از آیه است.(مجمع‌البيان، ج‌5 ـ 6‌، ص‌557؛ الميزان، ج‌12، ص‌254)

موانع پیروزی

همان طوری که از آیات به دست می آید، برخی از امور که نقیض هم هستند می تواند مانع جدی در سر راه پیروزی باشد؛ به عنوان نمونه وحدت عامل پیروزی و اختلاف مانع آن است. در این جا به برخی از مهم ترین موانع اشاره می شود:

1. ترس: وحشت و رعب در دشمن موجب پیروزی و وجود آن در دل مومنان مانع اصلی پیروزی است. از همین روست که خداوند در قرآن ترس و وحشت از دشمن را از موانع دستيابى به پيروزى دانسته است.(آل عمران، آیات 151 و 152؛ انفال، آیه 12؛ توبه، آیه 13؛ احزاب، ایه 26)
2. دنیاطلبی: دنياطلبى و دلدادگى به ماديّات، از موانع پيروزى مسلمانان بر دشمنان است.(آل عمران، آیه 125)
3. سستی : سستى و ضعف، مانع پيروزى بر كفار است.(آل عمران، آیات 146 و 148 و 152؛ نساء، آیه 104؛ انفال، ایه 43)
4. عجب و غرور: عُجب و غرور، از موانع دستيابى به پيروزى است؛ چنان که در جنگ حنین اتفاق افتاد.(توبه، ایه 25)
5. عصیان و نافرمانی: نافرمانى از دستور فرماندهی و رهبری از موانع پيروزى است.(آل عمران، آیه 152)
6. اختلاف و نزاع: این مطلب پیش از این گفته شد. خداوند در آیات 43 و 46 سوره انفال و 152 سوره ال عمران اختلاف و منازعه در بين خوديها، از جمله موانع پيروزى دانسته است.