بسم الله الرحمن الرحیم
گفتمان انقلاب اسلامی بر آن است تا تمدن معاصر اسلامی را ایجاد کند. هدف غایی از گفتمان اسلامی، جهانی سازی گفتمان انقلاب اسلامی و ایجاد دولت جهانی بر پآیه و محور عدالت قسطی است که به عنوان هدف غایی رسالت پیامبران در آیه 25 سوره حدید تبیین شده است. هر چند که شاید بی رهبری امامی معصوم چون حضرت بقیه الله الاعظم(عج) دست یابی به چنین غایتی فراهم نباشد، ولی واجب و فریضه است تا بسترهایی حضور و ظهور حضرت(عج) فراهم آید و هسته های اصلی آن شکل گیرد تا در خدمت امام(عج) باشند؛ از این روست که در روایات، بستر مهم آن، افاضه علوم و معارف اهل بیت(ع) از قم به همه کشورهای جهان دانسته شده که پیش از ظهور اتفاق می افتد. این افاضه جز در بستر یک حکومت و حاکمیت اسلامی و گفتمان مهدویت (عج) شدنی نیست؛ زیرا اگر گفتمانی بخواهد در جهان مطرح و همگی از حقایق آن آگاه شوند، باید در یک فضایی شکل گیرد که قابل نشر و انتشار و از سوی دیگر مورد استقبال دیگران قرار گیرد. در حقیقت نمونه و مدل گفتمانی مهدویت(عج) هر چند در قالب خرد و کوچک باید در یک منطقه جغرافیایی شکل گیرد تا بتوان آن فرضیه و نظریه را به عنوان یک مدل کاربردی ارآیه داد و جهانیان به ویژه مستضعفان و مظلومان عدالت خواه و قسط گستر از آن استقبال نمایند؛ چنان که مدل خرد و کوچک حکومت و حاکمیت پیامبر(ص) در مدینه از سوی جوامع دیگر قبایلی جزیره عربستان مورد استقبال قرار گرفت و سپس در کشورهای متمدن آن روزگار در روم و مصر و یمن و ایران به خوبی مورد استقبال و عمل قرار گرفت. خداوند در این باره می فرماید: وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلاَّ عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللّهُ وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ؛ و بدين گونه شما را امتى ميانه قرار داديم، تا بر مردم گواه باشيد و پيامبر بر شما گواه باشد. و قبلهاى را كه چندى بر آن بودى، مقرر نكرديم جز براى آنكه كسى را كه از پيامبر پيروى مىكند، از آن كس كه از عقيده خود برمىگردد بازشناسيم و البتّه اين كار جز بر كسانى كه خدا هدايت شان كرده، سخت گران بود و خدا بر آن نبود كه ايمان شما را ضايع گرداند، زيرا خدا نسبت به مردم دلسوز و مهربان است.(بقره، آیه 143)
بنابراین، اگر اسلام بخواهد به عنوان یک گفتمان قابل عمل در جوامع معاصر مطرح شود، باید فرضیه های آن در قالب علم و عمل به عنوان نظریه های کاربردی قابل اجرا در جامعه بشری حتی در محدوده جغرافیایی به کار گرفته شود. این جز با علم و عمل مومنانی باورمند و معتقد شدنی نیست تا این گونه فتح الفتوحی شود و فتح های مبین در عرصه های گوناگون و جغرافیایی زمکانی تحقق یابد.
عوامل و مولفه های سازنده فتح و پیروزی
فتح به معنای گشایش و گشودن در حقیقت گشودن مرزهای دشمن و سلطه بر آن است. از این رو، آن را به معنای پيروزى ، ظفر و نصرت يافتن بر دشمنان تعریف کرده اند. از نظر قرآن دست یابی به فتح و پیروزی نیازمند فراهم آوری مولفه ها و عناصری چند است که برخی از آن ها عبارتند از:
- امید به یاری خدا: اميدوارى مسلمانان به پيروزى و امداد و یاری از ناحيه خداوند، از مهم ترین مولفه های فتح و پیروزی است.(نساء، آیه 104) یک مسلمان باید بر این باور و اعتقاد باشد که خداوند مالک ملک وملکوت است و هماره به یاری مومنان می رود و به آنان یاری و امداد و نصرت می رساند تا پیروز شوند. کسی که به یاری دین اسلام می رود، مورد نصرت خداوند قرار می گیرد. خداوند می فرماید: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ؛ اى كسانى كه ايمان آوردهايد، اگر خدا را يارى كنيد ياريتان مىكند و گامهايتان را استوار مىدارد.(محمد، آیه 7) خداوند بارها در آیات قرآنی بیان کرده که نصرت و پیروزی تنها از آن خدا و در دستان اوست: وما النّصر إلاّ من عند اللَّه.(انفال، آیه 10؛ و نیز نگاه کنید: صف، آیه 13)
- اطاعت از فرماندهی و رهبری: از دیگر عناصر مهم دست یابی، اطاعت از فرماندهی و رهبری است.(آل عمران، آیه 152؛ انفال، آیه 46)
- اتحاد و پرهیز از نزاع و درگیری: نیروهایی که در خدمت فرماندهی هستند نباید با هم تنازع داشته باشند؛ زیرا درگیری و تنازع موجب شکست خواهد بود و پیروزی تنها در سآیه وحدت و اتحاد به دست می آید. (انفال، آیه 46)
- اصلاح گری و پرهیز از فساد و افساد: از دیگر مولفه های دست یابی به پیروزی و حفظ و صیانت از آن، اصلاح گری و پرهیز از فساد و افساد است که در آیه 46 سوره انفال به آن توجه داده شده است.
- باوربه بشارت و وعده الهی به نصرت: از دیگر مولفه های مهم در پیروزی و فتح، باور به بشارت و مژده الهی در پیروزی اسلام و مسلمانان و شکست دشمنان آن است. چنین باور و اعتقادی به مسلمانان روحیه مضاعف می دهد تا در فشارهای سهمگین و سخت و شدید ، استقامت ورزند و پایداری نمایند و پیروزی را برای خود به ارمغان آورند.(توبه، آیات 33 و 48؛ فتح، آیه 28؛ صف، آیه 9؛ رعد، آیه 41؛ انبیاء، آیه 44؛ انعام، آیه 5؛ نصر، آیات 1 و 2)
- پیروزی حق سنت الهی: باور به این سنت و قانون الهی حاکم بر جان و جامعه و جهان که حق در نهایت پیروز میدان نبرد میان حق وباطل خواهد بود، مهم ترین مولفه در پیروزی مسلمانان است؛ زیرا در همه شرایط امید را در دلهای آنان زنده نگه می دارد و آنان را برای مقاومت و رسیدن به پیروزی تقویت می کند. خداوند در آیات 171 تا 173 سوره صافات به این سنت الهی مبنی بر غلبه حق بر باطل اشاره و توجه داده و هم چنین در آیه 56 سوره مائده از پیروزی و غلبه حزب الله بر حزب شیطان تاکید نموده است.
- آرامش و اطمینان درونی: از مهم ترین مولفه های پیروزی ، داشتن آرامش و اطمینان و روحیه سکونتی است که از سوی خداوند بر مومنان نازل می شود. مومنان باید به وعده های الهی ایمان داشته باشد و بدانند خداوند سکونت و آرامش را بر دل های آنان فرود می آورد تا گرفتار اضطراب و عدم تعادل فکری و رفتاری نباشند.(توبه، آیات 25 و 26)
- امداد غیبی: مسلمانان باید باور داشته باشند خداوند هماره به آنان نصرت و یاری می رساند و به علل و عوامل دیدنی و نادیدنی آنان را کمک کرده و امدادرسانی می کند. چنین باوری می تواند موجب نصرت و پیروزی مسلمانان و مومنان باشد.(توبه، آیه 26)
- صبر : هر مسلمانی باید در برابر ده ها نفر مقاومت نماید و اهل صبر و ظفر باشد.(انفال، آیه 65؛ اعراف، آیه 128؛ آل عمران، آیات 125 و 127؛ هود، آیه 49)
- استقامت و مقاومت : همان طوری که صبر لازم است ، مقاومت و استقامت به معنای پایداری نیز لازم است.(بقره، آیه 250؛ آل عمران، آیه 147؛ انفال، آیات 11 و 12، محمد، آیه 7)
- تقوا: تقوا به معنای وقآیه و حفظ خود از خشم خدا به انجام واجبات و ترک محرمات و حتی در مراتبی مکروهات و حتی مباحات تحقق می یابد. اگر کسی در مقام متقین قرار گیرد به طور طبیعی از امدادها و نصرت الهی بهره مند خواهد شد. البته هر کسی در هر مرتبه ای از تقوا از عنایت خداوند سود می برد. بر این اساس خداوند تقوا را به عنوان به عنوان مولفه ای برای پیروزی و نصرت الهی مورد تاکید قرار داده است.(انفال، آیه 65؛ اعراف، آیه 128؛ آل عمران، آیات 125 و 127؛ هود، آیه 49)
- اعتقاد و ایمان به وعده پیروزی مستضعفان و مظلومان: باور به وعده الهی نسبت به پیروزی مستضعفان و مظلومان خود یکی از مهم ترین مولفه ها و عناصری پیروزی مسلمانان بر مستکبران و ظالمان جهانی است.(قصص، آیه 5)
- ایمان: خداوند در آیات قرآنی مهم ترین عامل و موثرترین مولفه و عنصر در پیروزی را ایمان به خدا و توحید معرفی کرده است.(نور، آیه 55 و آیات دیگر)
- عمل صالح: هم چنین در همین آیات خداوند به مومنانی که دارای عمل صالح هستند وعده پیروزی و نصرت می دهد.(نگاه کنید: نور، آیه 55؛ انبیاء، آیه 105)
- نیکوکاری و احسان: خداوند می فرماید پیروزی از آن کسانی است که اهل احسان هستند و به عنوان محسنان و نیکوکاران از سوی خداوند شناخته می شوند.(صافات، آیات 114 تا 121)
- تقویت روحیه: تقویت روحیه از عناصر موفقیت در کارها و پیروزی در جنگ ها است. تقویت روحیه به اشکال گوناگون از جمله امداد غیبی و عنایات و فضل الهی تحقق می یابد.(آل عمران، آیه 13؛ انفال، آیه 44)
- توکل: توكّل بر خدا، از عوامل برترى و پيروزى بر دشمنان است.(آل عمران، آیه 160؛ مائده، آیه 23)
- جهاد و روحیه جهادی: از نظر قرآن از مهم ترین عوامل و مولفه های پيروزى حق بر باطل، جهاد و حفظ روحیه جهادی و در گرو كوشش و جهاد صاحبان حق است.(نساء، آیه 74؛ مائده، آیه 23؛ توبه، آیه 14)
- دعا و نیایش: دعا و درخواست صبر و استقامت و پيروزى بر دشمنان، از عوامل دستيابى به پيروزى و نصرت الهى است.(بقره، آیات 250 و 251؛ آل عمران، آیات 147 و 148)
- استغاثه: استغاثه به درگاه خدا و دعا براى پيروزى، از علّتهاى پيروزى مسلمانان بر دشمنان است.(انفال، آیات 7 و 9)
- ذکر خدا: اهل ايمان در صحنه‌هاى پيكار، همراه با یاد و ذكر مداوم خدا، از عوامل پيروزى آنان بر دشمنان دين است.(انفال، آیه 45)
- فهم حقایق اسلامی: فهم مؤمنان از حقايق دينى و فقدان آن در كافران، عاملى اساسى در پيروزى رزمندگان مؤمن است.(انفال، آیه 65)
- قوت الهی: نیرو و قوت خداوند، عامل پيروزى او و پيامبرانش در تمامى اعصار است که در آیات قرآنی به آن توجه داده شده است. پس در پیروزی نباید این عنصر اصلی را نادیده گرفت.(مجادله، آیه 21)
- عزت الهی: خداوند بلندایی است که هیچ چیز بر او مسلط نمی شود؛ همین عزت موجب می شود تا خداوند و پیامبران و پیروان ایشان بر دشمنان پیروز شوند.(مجادله، آیه 21)
- نیروی نفوذی: توجّه به توصيه‌هاى نفوذى در صف دشمنان، يكى از ابزار فراهم‌كننده پيروزى است که در آیه 23 سوره مائده به آن توجه داده شده است.
- ولایت پذیری: پذيرش ولايت خدا و رسول(صلى الله عليه وآله) عامل دستيابى به پيروزى است. امروز نیز باید برای پیروزی ولایت مدار و ولایت پذیر بود.(مائده، آیه 56؛ آل عمران، آیه 150)
- هجرت: هجرت از جوامع ستم‌پيشه، زمينه‌ساز تقويت قوا و رسيدن به پيروزى در آينده است.(نحل، آیه 41)
- بیعت: بیعت به معنای قرارداد و پیمان مستحکم با رهبری و ولایت یکی از مهم ترین بسترهای پیروزی است که باید به آن توجه و اهتمام ویژه داشت. اصولا همین بعیت موجب فتح الفتوح برای اهالی مدینه پیامبر(ص) شد.(فتح، آیات 1 و 18)
- رضایت خداوندی: برای کسب پیروزی و به ویژه فتح الفتوح باید رضایت خداوندی را به دست آورد و این رضایتمندی جز به ایمان و عمل صالح و ولایت پذیری تحقق نمی یابد.(همان)
- صداقت و خلوص: از مهم ترین عوامل فتح الفتوح و پیروزی ها داشتن صداقت و خلوص است که در همین ایات به آن توجه داده شده است.(همان)
- انفاق: از دیگر عوامل پیروزی باید به مساله انفاق توجه داد؛ زیرا انفاق مالی چه برای حوزه نظامی و چه اجتماعی یکی از مهم ترین عوامل توجه خداوند به خلق و نصرت آنان است.(حدید، آیه 10)
- اشتیاق به فتح: گروهی که علاقه و اشتیاق به فتح داشته و برای آن تلاش می کنند به دلیل عزم جدی به فتح به آن دست می یابند.(صف، آیه 13)
- آرمان: آدمی باید آرمان های بلندی داشته باشد و برای آن تلاش کند و همه چیز را در خدمت تحقق آرمان دهد. همین آرمان های بزرگ و بلند است که موجب تحقق فتح الفتوح خواهد شد و انگیزه برای اعمال بزرگ را موجب می شود.(قصص، آیه 85؛ فتح، آیه 1؛ نصر، آیه 1)حقیقت گرایی و واقع بینی دو عنصر اساسی گفتمان اسلامیواقعیت هایی که امروز در جهان حاکم است بخشی سازوار با حق و بخشی بر خلاف آن و سازوار با باطل است. تلاش مومن آن است تا حق تثبیت و باطل از میان برود و واقعیت با حقیقت سازواری پیدا کند. تلاش برای اصلاح گری یک وظیفه شرعی است و هر کسی باید به میزان استطاعت خود برای اصلاح امور تلاش کند و باطل و فاسدی که واقعیت اجتماعی یا محیطی است تغییر دهد. تلاش برای تغییر از درون آغاز و به محیط پیرامونی کشیده و در نهایت به جامعه و جهان امتداد می یابد.(رعد، آیه 11)بنابراین، گفتمان اسلامی باید آرمان خود را جهانی سازی گفتمان و ایجاد تمدن نوین اسلامی نماید و برای آن که گفتمان های رقیب و مخالف را کنار بزند و حاکمیت یابد باید بر اساس خردورزی و حقیقت گرایی واقع بینانه رفتار نماید. بر اساس آموزه های اسلامی، هر سخن نیک و قاعده وکلام خیر و معرفت واقعی برخاسته از آموزه های وحیانی پیامبران الهی است. بنابراین، باید در گام نخست، حقوق طبیعی بنی آدم و محیط زیست را بر اساس آموزه های وحیانی اسلام استخراج و به جهانیان معرفی کرد. خداوند در آیه 25 سوره حدید بیان می کند که پیامبران آمدند تا معارف حق را به مردمان بیاموزند و آنان را با جهان غیب آشنا سازند که برتر و فراتر از جهان مشهود است. در حوزه رفتاری نیز حقوق مردمان را به آنان بیاموزند و آنان را براساس قوانین مکتوب تعلیم و آموزش دهند تا در قالب جامعه پذیری و قانون گرایی سبک زندگی خود را سامان داده و برای عدالت قسطی همگی بدون توجه به تفاوت های جنسیتی و مذهبی و دینی و مانند آن قیام کنند.اگر نظریات اسلامی استخراج و در جامعه ایرانی اسلامی تطبیق و تحقق یابد این امکان فراهم می شود تا دیگران به گفتمان انقلاب اسلامی به عنوان یک سرمشق توجه نمایند. این گونه است که فتح الفتوح آغاز می شود. باید برای پیروزی عوامل پیش گفته شناسایی و مد نظر قرار گیرد.از سوی دیگر، در بخش سخت افزاری باید آن فرهنگ به تمدن تبدیل شود و در قالب سبک زندگی و معماری و تولید و اقتصاد و همه ابعاد زندگی بشر خودش را نشان دهد و حاکم گردد. از نظر نرم افزاری اگر فتح الفتوحی صورت نگیرد و در سپس در تطبیق این نظریه بر سبک زندگی در یک جامعه حتی خرد و کوچک این نظریه ها به کار گرفته نشود، نمی توان امید به جهانی سازی گفتمان انقلاب اسلامی و تحقق تمدن نوین اسلامی داشت.
- برای فتح الفتوح در جهان معاصر باید دو نهضت همزمان و همراه و همگام در حوزه نظر و عمل انجام گیرد و با تولید نظریه های اسلامی سبک زندگی اسلامی را ایجاد و به عنوان یک سرمشق به جهانیان معرفی کنیم. این در حالی است که هیچ اقدام عملی در این حوزه ها صورت نگرفته است.
- امروز هنوز تلاشی در حوزه های علمیه و دیگر مراکز علمی برای استخراج نظریه های اسلامی در حوزه های مختلف صورت نگرفته است و هنوز جامعه اسلامی ایرانی بر اساس نظریه های غربی سبک زندگی خود را سامان می دهد. پس دور از انتظار است که بخواهیم از گفتمان اسلامی سخن بگوییم که در همه ابعاد دارای نظریه های کاربردی مفید و سازنده است و می تواند فلسفه و سبک زندگی انسان را در مسیر تعالی و کمال وخوشبختی تحت تاثیر خود قرار دهد.
- به سخن دیگر، تمدن اسلامی به عنوان یک گفتمان در جهان معاصر زمانی می تواند تحقق یابد و جهانی شود که از نظر نرم افزاری و سخت افزاری به همه لوازم و ملزومات آن توجه شده باشد. نظریه پردازی و کشف آن از آموزه های اسلامی و استخراج و استنباط نیازمند یک جنبش فراگیری نرم افزاری و نهضت همگانی است.
- تحقق هدف اصلی و غایی در قالب آرمانی که پیامبران در طول تاریخ مد نظر داشته اند، باید آرمان گفتمانی انقلاب اسلامی باشد و برای تحقق تمدن نوین اسلامی تلاش شود.
- در گام نخست باید اصول انسانی حاکم بر جان و جامعه و جهان را از آموزه های وحیانی اسلام استخراج نموده و نظریه هایی را در قالب آن سامان دهد.
- پس مومن در راستای حق گرایی با نگاه به واقعیت های موجود، در تغییر و اصلاح مثبت تلاش می کند و با توکل و توفیق الهی به این هدف می رسد: إِنْ أُرِيدُ إِلاَّ الإِصْلاَحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَمَا تَوْفِيقِي إِلاَّ بِاللّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ؛ من قصدى جز اصلاح جامعه تا آنجا كه بتوانم، ندارم، و توفيق من جز به يارى خدا نيست. بر او توكّل كردهام و به سوى او بازمىگردم.» (هود، آیه 88)
- بر اساس آموزه های اسلامی، مومن باید حق گرای واقع بین باشد. به سخن دیگر، حق و حقیقت همان آرمانی است که او ناظر به آن زندگی کرده و سبک زندگی خود را سامان می دهد هر چند که تحقق خارجی نداشته باشد و آن چه در واقع است خلاف حق و امری باطل باشد. پس حق و حقیقت به عنوان یک آرمان بلند مد نظر قرار می گیرد، ولی در مقام عمل به قوت و قدرت ها و دارایی های موجود نیز توجه می شود؛ زیرا حرکت و تلاش برای تحقق بخشیدن آرمانی که حق و حقیقت است، تنها در سایه دارایی های موجود شدنی است و اگر بخواهد واقع را نبیند و از آن عبور کند ممکن است در رسیدن به حق و حقیقت شکست بخورد. دیدن واقع، نه پذیرفتن آن امری است که باید از یاد نرود و در هر کاری مورد توجه قرار گیرد.
- آن چه بیان شد تنها برخی از عوامل و عناصر و مولفه های دست یابی به پیروزی است. البته همین اندازه خود مهم ترین آن ها را بیان کرده است.
