عظمت اخلاقی چیست؟

خدا در قرآن، پیامبر(ص) را به «خلق عظیم» ستوده است: وَإِنَّکَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ؛ و به راستی که همانا تو بر خلق عظیم هستی.(قلم، آیه 4)
البته خلق عظیم پیامبر(ص) مظهر خلاق عظیم یعنی خداوند است، چرا که خود را بارها به نام عظیم ستوده است.
اما مراد از عظیم چیست؟ واژه عظیم از عظم به معنای استخوان گرفته شده است. از همین روست که هر چیزی که دارای استواری و استحکام است، به عظیم و عظمت می‌ستایند؛ زیرا نرم‌تنان فاقد استخوان، به طور طبیعی قدرت ایستادن و ایستادگی را ندارند. بنابراین، وقتی سخن از عظمت کسی می‌شود، به معنای آن است که او از استخوان‌بندی محکم و استوار برای هر کاری یا چیزی برخوردار است.
پس خلق عظیم زمانی است که یک امر خلقتی و خلقی دارای استخوان‌بندی و استواری و استحکام باشد. بنابراین، وقتی از خلق عظیم پیامبر(ص) سخن به میان می‌آید یعنی آن صفت و فضیلت، چنان در شخص وجود یافته است که نه تنها جزو خلقت و طبیعت اوست، بلکه خلقت و طبیعی است که شخص بدان استوار و استحکام می‌یابد. همچنین به این معنا است که آن فضایل اخلاقی جزو مقومات ذاتی شخص و هویت وجودی او شده است به طوری که نمی‌توان آن خلقت را از شخص بر‌داشت.
در این راستا وقتی از تعظیم شعائر الهی به عنوان دستور کار هر مسلمانی است، سخن گفته می‌شود: ذَلِکَ وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعَائِرَ الله فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ؛ این است فرایض خدا؛ و هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دلهاست. (حج، آیه 32) به این معنا است که شخص آن واجب را چنان انجام دهد که جزو استخوان‌بندی زندگی‌اش شود و چنان آن را استوار و محکم انجام دهد که خلل و خدشه‌ای در کار نباشد.(بقره، آیه 158؛ حج، آیه 36) و نباید کار را سست شمارد و متعرض حدود الهی شود و حرام خدا را حلال شمارد (مائده، آیه 2).
به هر حال، عظمت اخلاقی در آن است که هر خلق و خوی نیکی در انسان به عنوان استخوان‌بندی ذاتی شخص در آید، در غیر این صورت آن خلق عظیم نخواهد بود.