فریز
فریز سفرنامه نویس انگلیسی که در زمستان سال 1833 و 1834 میلادی از سخت سر بازدید می کند. وی در باره سخت سر در خاطرات روزانه اش چنین می نویسد:
صبح روز چهارم از سخت سر که نقطه ای زیبا و پرتگاهی است کنار آب گذشتیم و در آن جا رشته ای عظیمی از کوه ها پایان می گیرد و مرز میان مازندران و گیلان آغاز می شود؛ و بدین گونه من شهرستان نخست را ترک گفتم.
از آن چه که در توصیف آن گفتم ممکن است کسی مستعد این تصور باشد که مردم آن سامان باید بدبخت و بیچاره و خرد و کوتاه و رنجور و بیمار باشند با پیکرهایی ضعیف و قدرت جسمی و روحی اندک؛ اما این امر با حقیقت اختلاف دارد. چرده ی مازندرانی هایی که در ماه های گرم پایین تر از کوه ها به سر می برند بی شک زرد تر و رنگ پریده تر از مردم ایران علیا است ؛ اما خود مردم به طور کلی و به نحوی جالب نظر ، درشت اندام و خوش ترکیب اند ، با چهره هایی بیش از حد عادی زیبا.( سفرنامه فریز صفحه 562)
ابت در سخت سر
ابت در سال 1259 هجری قمری ( حدود 1219 هجری شمسی ) از سخت سر دیدار کرد. وی درباره سخت سر می نویسد:
رودخانه میان ده ( منظور میان ده قدیمی است) که سفید تمیش (سفید تمشک کنونی) نیز خوانده می شود، بخش رانکوه و تنکابن را از یک دیگر جدا می کند.
تنکابن جزو خاک مازندران است ولی معمولا حکمران آن از تهران تعیین می شود. حاکم فعلی حبیب الله _ پسر ولی خان _ است که سرکرده قشونی بود که در تسخیر هرات نزدیک شهر کشته شد.
در فاصله کمی از سفید تمیش به سورخان رود رسیدیم که بیست و پنچ قدم پهنای آن بود. در 23 میلی مقابل روی ما ارفتاعی بود که سخت سر خوانده می شود و کوهی جنگی است.( به نظر می رسد که وی کوه ایلمیلی را سخت سر نامیده است)
در 24 میلی ارشه رود بود ( این نام ناشناخته است) و در 24 میلی ترک رود بود که بستری سنگی داشت.
در 26 میلی به دهکده سلم رود رسیدیم که نزدیک ساحل بود. ما باید به آب گرم می رفتیم که بالاتر از مسیر ما بود . از آب گرم دوباره به ساحل آمدیم و از آب سلم رود گذشتیم . در حدود دو میل از این محل به رود کوچکی رسیدیم و در سخ میل فاصله از رود سید محله ( سادات محله کنونی ) گذشتیم و در شش میلی به نوسررود(نسارود کنونی ) رسیدیم که عرض آن 134 قدم اسب بود. ( سفرنامه ابت بر گرفته از کتاب از آستار تا استار آباد نوشته دکتر منوچهر ستوده ج 3 ص 23)
