بنیادهای فلسفی لهوگرایی و لذت گرایی

بسم الله الرحمن الرحیم

خدا در قرآن، اساس زندگی دنیوی را در قالب «لعب و لهو» دسته بندی کرده است؛ البته در برخی از آیات در تفسیری این دو قسم را به پنج چیز اساسی دسته بندی نموده تا درک کامل تری از مفهوم ومحتوای مورد نظر از لهو و لعب به دست داده شود. از نظر قرآن، آفرینش از جمله آفرینش انسان، بر اساس حکمت و اهدافی است و نمی تواند باطل باشد تا در قالب لهو و لعب سامان یابد. پس کسانی که زندگی دنیوی را در چارچوب لعب و لهو قرار داده و این گونه عمل می کنند، به نوعی از مسیر حکمیانه آفرینش خارج و دور شده اند. لعب، بازی کودکانه ای است که ممکن است دارای یک نظم و هدف خیالی باشد، ولی هدفی مهم و واقعی و حقیقی نیست؛ لهو نیز رفتار بیهوده ای است که انسان را از اهداف اصلی و حقیقی باز می دارد و گرفتار غفلت می کند. نویسنده در این مطلب با مراجعه به آموزه های قرآنی بر آن است تا بنیادهای فلسفی لهوگرایی را تبیین کند. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

آفرینش بیرون از مدار لعب و لهو

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، آفرینش هستی بر اساس عنصر حق گرایی است و حق همانند شن و سیمان جزو مقومات بتن آفرینش هستی است: وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ؛ و ما آسمانها و زمين و آنچه را كه ميان آن دو است جز به حق نيافريده‏ ايم.(حجر، آیه 85؛ احقاف، آیه 3؛ دخان، آیه 39) بنابراین، در هیچ از خلقت و آفرینش، باطلی راه ندارد؛ چنان که در باره هدفمندی حکیمانه آفرینش می فرماید: مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا؛ این را باطل خلق نکردی.(آل عمران، آیه 191) بر اساس همین آیه 190 همین سوره، اولوا الالباب که از ولایت عقلی برخوردار بوده و مغز و باطن و ملکوت هرچیزی را می شناسند، می دانند که خلقت باطل نیست، بلکه هدفمند آفریده شده است. پس هرگز در خلقت و آفرینش و اهداف آن «لعب و لهوی» نخواهد بود؛ چنان که خدا به صراحت می فرماید: وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ. لَوْ أَرَدْنَا أَنْ نَتَّخِذَ لَهْوًا لَاتَّخَذْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا إِنْ كُنَّا فَاعِلِينَ بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَى الْبَاطِلِ فَيَدْمَغُهُ فَإِذَا هُوَ زَاهِقٌ وَلَكُمُ الْوَيْلُ مِمَّا تَصِفُونَ ؛ و آسمان و زمين و آنچه را كه ميان آن دو است به لعب و بازيچه نيافريديم؛ اگر مى‏ خواستيم لهو و سرگرمی بگيريم قطعا آن را از پيش خود اختيار می کرديم، بلكه حق را بر باطل فرو مى‏ افكنيم. پس آن را در هم مى ‏شكند و بناگاه آن نابود مى‏ گردد. واى بر شما از آنچه وصف مى ‏كنيد. (انبیاء، آیات 16 تا ۱۸؛ و نیز دخان، آیات 38 و 39)

بر اساس این آیات، خدا منزه و پاک از هر گونه لعب و لهو است و در انجام هر کاری حق و حکمتی را در نظر دارد که به دور از باطلی چون لعب و لهو خواهد بود. خدا به صراحت نه تنها خلقت آسمان و زمین را بیرون از دایره و مدار لعب و لهو دانسته بلکه می فرماید که درباره موجوداتی دیگر هم چون موجودات میان زمین و آسمان نیز هرگز لعب و لهو مد نظر نبوده است. بنابراین، خلقت همه هستی بر اساس حق و حکمت است و از هر گونه باطلی از لعب و لهو منزه و پاک است.

مقایسه دنیا و آخرت بر اساس عنصر لعب و لهو

با آن که از نظر قرآن، خدا منزه از هر گونه لهو و لعبی است( انبیاء، آیات 16 تا ۱۸؛ و نیز دخان، آیات 38 و 39)؛ اما در همین آیات قرآنی، حیات دنیوی به نسبت به حیات اخروی به عنوان لعب و لهو مطرح شده است. خدا در قرآن در مقام مقایسه زندگی دنیوی را زندگی همراه با لعب و لهو و زندگی آخروی را فاقد آن ها دانسته است و می فرماید: وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ؛ اين زندگى دنيا جز سرگرمى و بازيچه نيست و زندگى حقيقى همانا در سراى آخرت است. اى كاش مى‏ دانستند. (عنکبوت، آیه ۶۴)

البته در جایی دیگر، بی آن که مستقیم در مقام مقایسه باشد، زندگی و حیات دنیوی را لعب و لهو معرفی می کند و می فرماید: إِنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَإِنْ تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا يُؤْتِكُمْ أُجُورَكُمْ وَلَا يَسْأَلْكُمْ أَمْوَالَكُمْ إِنْ يَسْأَلْكُمُوهَا فَيُحْفِكُمْ تَبْخَلُوا وَيُخْرِجْ أَضْغَانَكُمْ؛ زندگى اين دنيا لهو و لعبى بيش نيست و اگر ايمان بياوريد و پروا بداريد، خدا پاداش شما را مى‏ دهد و اموالتان را در عوض نمى‏ خواهد. اگر اموال شما را بخواهد و به اصرار از شما طلب كند، بخل مى ‏ورزيد و كينه ‏هاى شما را برملا مى ‏كند. (محمد، آیات ۳۶ و 37)

با دقت در این آیات نیز می توان دریافت که تبیین و تفسیر زندگی دنیا به لعب و لهو به اعتبار نوع رفتاری است که انسان در قبال زینت های زندگی دنیوی در پیش می گیرد. بخل ورزی و حرص به مال و مانند آن ها است که زندگی را از حالت طبیعی و حکمتانه و هدفمند خارج می کند و به یک زندگی لعب و لهوی می کشاند.

با نگاهی به آموزه های وحیانی قرآن می توان دریافت که آن چه موجب شده تا خدا از زندگی دنیوی به لعب و لهو تعبیر کند، به سبب نگرش نادرست و منفی است که انسان نسبت به زندگی دنیوی و زینت های آن دارد.

به سخن دیگر، زندگی دنیوی هم چون دیگر آفرینش های الهی بر اساس حق و حکمت و به دور از لعب و لهو و باطل است؛ زیرا حیات و مرگ از آفریده های الهی است.(ملک، آیه 2) پس زندگی و حیات نیز حق است که از جمله آن ها زندگی و حیات دنیوی است.

از نظر قرآن، انسان ها تا به مقام اولوا الالباب و ولایت عقلی برسد، گرفتار لعب و لهو خواهد بود و زینت های دنیوی او را فریب می دهد و اجازه نمی دهد تا بر اساس حکمت و هدف آفرینش، در دنیا زندگی کند. البته برخی هرگز به چنین مقام ولایت عقلی نمی رسند؛ زیرا عقل و فطرت خویش را با گناه و گرایش به زندگی دنیوی دسیسه و دفن می کنند(شمس، آیات 7 تا 10؛ روم، آیه 30 و آیات دیگر)و اجازه نمی یابند تا در مسیر حکمت و هدف آفرینش حرکت کنند. از جمله این افراد می توان به کافران اشاره کرد. خدا می فرماید: زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ؛ زندگى دنيا در چشم كافران آراسته شده است و مؤمنان را ريشخند مى كنند؛ و حال آنكه كسانى كه تقواپيشه بوده‏ اند در روز رستاخيز از آنان برترند؛ و خدا به هر كه بخواهد بي‏شمار روزى مى‏ دهد. (بقره، آیه ۲۱۲)

در آیات قرآنی هر چند که بارها به نقد نگرش باطل و نادرست کافران، منافقان، مشرکان و حتی سست ایمان ها از مسلمانان نسبت به حقیقت زندگی دنیوی می پردازد و آن را در قالب زینت های حیات دنیوی معرفی می کند که چیزی جز لعب و لهو نیست، ولی در تبیین و تفسیر توضیحی آن، به برخی از مصادیق اساسی لهو گرایی و لعب گرایی انسان نیز اشاره داشته و می فرماید: اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَفِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ ؛ بدانيد كه زندگى دنيا در حقيقت بازى و سرگرمى و آرايش و فخرفروشى شما به يكديگر و فزون‏جويى در اموال و فرزندان است، مَثَل آنها چون مثل بارانى است كه كشاورزان را رستنى آن باران به شگفتى اندازد، سپس آن كشت خشك شود و آن را زرد بينى آنگاه خاشاك شود و در آخرت دنيا پرستان را عذابى سخت است و مؤمنان را از جانب خدا آمرزش و خشنودى است و زندگانى دنيا جز كالاى فريبنده نيست.(حدید، آیه ۲۰)

خدا سپس در آیه بعد نگرش صحیح را بیان کرده و می فرماید: سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ؛ براى رسيدن به آمرزشى از پروردگارتان و بهشتى كه پهنايش چون پهناى آسمان و زمين است و براى كسانى آماده شده كه به خدا و پيامبرانش ايمان آورده‏ اند بر يكديگر سبقت جوييد. اين فضل خداست كه به هر كس بخواهد آن را مى‏ دهد و خداوند را فزون‏بخشى بزرگ است.(حدید، آیه ۲۱)

پس از نظر قرآن، زندگی دنیوی، یک فرصت استثنایی برای انسان است؛ زیرا از دنیا است که انسان زاد و ره توشه آخرت را فراهم می آورد که همان تقوای الهی باشد.(بقره، آیه 197)

البته از نظر قرآن، انسان ها در یک محدوده مشخصی می توانند و قدرت دارند تا کارهایی را انجام دهند. به این معنا که ره توشه ای که انسان در دنیا برای آخرت فراهم می آورد، با توجه به امکانات و استطاعتی است که دارا است(بقره، آیات 233 و 286) و خدا از شخص بیش از امکانات و استطاعت نمی خواهد. پس اگر شخصی نابینا یا فقیر است، در همین حد استطاعت و امکانات می خواهد نه بیش تر، در حالی که برای بینا و دارا، به اندازه دارایی طلب خواهد کرد و بازخواست می کند.

از نظر قرآن، خدا برای هر کسی مقدراتی را از پیش تعیین کرده است. این مقدرات شامل داشته ها و نداشته ها، دارایی ها و نداریی ها است. البته دارایی و نداری محدود به امکانات مادی بیرونی نمی شود، بلکه شامل خود شخص نیز می شود ؛ از این رو، برخی دارای بینایی و برخی فاقد آن خواهند بود؛ یا زمانی چیزی را دارا خواهند بود و زمانی دیگر آن را از دست می دهند یا زمانی چیزی را ندارند ولی سپس آن را دارا خواهند شد. از نظر قرآن، مواخذه و پاداش و کیفر براساس در سطح استطاعت و دارایی ها خواهد بود، نه بر اساس امر دیگر. پس اگر کسی از کودکی نابینا است، از او توقعات کارهایی نیست که برای بینا است و این گونه نیست که شخصی که کور و نابینا بوده از مقام و منزلت کسی که بینا بوده باز ماند، در حالی که در سطح استطاعت خویش عمل کرده و چیزی کم نگذاشته است.

بر اساس این نوع نگرش و رویکرد خدا نسبت به افراد است که خدا در قرآن به مردمان هشدار می دهد هیچ گاه نسبت به داده ها و داشته ها یا نداده ها و نداشته های خویش رفتاری بر اساس یاس و فرح نداشته باشند؛ زیرا این امور مبنا در مواخذه و پاداش و کیفر نیست؛ بلکه نوع تعامل و رفتار انسان نسبت به داشته ها و نداشته ها و داده ها و نداده ها است که مبنای تعامل و مواخذه قرار می گیرد. خدا در قرآن می فرماید: مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَنْ يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ؛ هيچ مصيبتى نه در زمين و نه در نفسهاى شما به شما نرسد، مگر آنكه پيش از آنكه آن را پديد آوريم در كتابى است اين كار بر خدا آسان است تا بر آنچه از دست‏ شما رفته اندوهگين نشويد و به سبب آنچه به شما داده است‏ فرح و شادمانى هیجانی نكنيد؛ و خدا هيچ خیال پرداز خودپسند فخرفروشى را دوست ندارد ؛ همانان كه بخل مى ‏ورزند و مردم را به بخل ورزيدن وامى دارند؛ و هر كه روى گرداند قطعا خدا بى ‏نياز ستوده است. (حدید، آیات 22 تا ۲۴)

از این آیات معلوم می شود که خدا بر اساس داده ها و داشته ها معامله می کند و شخص باید در حد استطاعت و وسع خویش از این داده ها و داشته ها به درستی بهره گیرد تا آخرتی درست داشته باشد، نه آن که گرفتار لعب و لهو و از مسیر حق و حکمت دور شود و مثلا به بخل گرایش یا بدتر فرمان دهد، به جای آن که به مسئولیت های خویش در قبال دیگران توجه داشته باشد.(معارج، آیات 23 و24؛ ذاریات، آیه 19) پس انسان در محدوده مشیت الهی می تواند انتخابی درست میان شکر و کفر، حق و باطل، تقوا و فجور، کفر و ایمان داشته باشد.(انسان، آیه 3؛ شمس، آیات 7 تا 10 و آیات دیگر)

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، زندگی دنیوی، امر بسیار مهم و اساسی است؛ زیرا مقام خلافت انسانی در این جا بروز و ظهور می کند.(بقره، آیات 30 و 31 و 138؛ ذاریات، آیه 56؛ هود، آیه 61 و آیات دیگر) انسان می بایست مواظب و مراقب باشد تا در دام تزیین گری دنیا نیافتد و سرمایه های اخروی در دنیا را اصالت نبخشد و گمان نکند که همه چیز چون لعب و لهو در اختیار اوست، بلکه به هدف و حکمتی در اختیارش قرار گرفته است؛ اما به نظر می رسد که اکثریت مردم از ابتلاء و آزمونی بودن این امور آگاهی نداشته و گرفتار تزیین گری دنیا و ابلیس و وسوسه های او می شوند؛ چنان که خدا می فرماید: زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ قُلْ أَؤُنَبِّئُكُمْ بِخَيْرٍ مِنْ ذَلِكُمْ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ ؛ دوستى خواستنيهاى گوناگون از زنان و پسران و اموال فراوان از زر و سيم و اسب‏هاى نشاندار و دامها و كشتزارها براى مردم آراسته شده ليكن اين جمله مايه تمتع زندگى دنياست و حال آنكه فرجام نيكو نزد خداست. بگو آيا شما را به بهتر از اينها خبر دهم براى كسانى كه تقوا پيشه كرده‏ اند نزد پروردگارشان باغهايى است كه از زير درختان آنها نهرها روان است در آن جاودانه بمانند و همسرانى پاكيزه و نيز خشنودى خدا را دارند و خداوند به امور بندگان خود بيناست. (آل عمران، آیات 14 و ۱۵)

خدا در ادامه این آیات توضیح می دهد که بندگانی که بهشت و آخرت را بر شهوات دنیوی ترجیح می دهند به جای لذت دنیوی در اندیشه لذت پایدار اخروی هستند، شكيبايان و راستگويان و فرمانبرداران و انفاق‏ كنندگان و آمرزش‏خواهان در سحرگاهان و قائمان بالقسط بر اساس شریعت اسلام هستند.(آل عمران، آیات 16 تا 19)

بنیادهای فلسفی لهوگرایی

از نظر قرآن، تنها کافران و مشرکان و منافقان گرفتار لهو گرایی نمی شوند، بلکه حتی مسلمانان نیز دچار چنین امری می شوند و به جای مثلا گوش دادن خطابه های پیامبر(ص) دنبال لهو و سرگرمی قصه گویان یا تجارت و بازرگانی می روند و به خرید و فروش در امور دنیا می پردازند(جمعه، آیات 9 تا 11)؛ زیرا این افراد تفاوتی میان کار مفید و سازنده اخروی و دنیوی نمی گذارند و همین نگرش باطل ایشان است که ایشان را به سمت لهو و لعب می برد.

از سوی دیگر این افراد به جای آن که باور داشته باشند که همه چیز از پیش تعیین و مقدر شده و خدا بر اساس آن چه در کتاب مبین و لوح محفوظ است، فرشتگان را مامور به انجام می کند تا چیزی را بدهند یا بگیرند(حدید، آیات 22 و 23) گمان می کنند که با تلاش خویش به چیزی می رسند(قصص، آیه 78 ؛ زمر، آیه 49)؛ از همین رو، خدا و آخرت و نماز را رها می کنند و به سوی تجارت یا شنیدن سخنان لهو و سرگرمی می روند(جمعه، آیات 9 تا 11)؛ زیرا منظور از «من النّاس» به اعتقاد برخى مفسّران، نضربن‌حرث است كه به كشور ايران مسافرت مى‌كرد و كتابهاى افسانه مى‌خريد و آنها را به مكّه منتقل مى‌كرد و برای سرگرمی مردم را به آن دعوت می کرد و از قرائت قرآن و شنیدن سخنان الهی باز می داشت.( مجمع‌البيان، ج 7 – 8 ، ص 490) البته در احتمالى، مقصود از «لهو» طبل و طبل نوازی و موسیقی و غنا است. (مجمع‌البيان، ج 9 – 10، ص 436؛ الكشاف، ج 4، ص 537) همین مطلب در آیه 6 سوره لقمان به شکلی دیگر بیان شده است؛ زیرا «لهو الحديث» سخنانى را گويند كه با خرافى بودن داستانهايش و سرگذشتهايى به فساد و فجور منجر مى‌شود يا به سبب همراه بودن با چيزى منجر به فساد مى‌شود، مثل تغنّى به شعر يا با اسباب لهو و مانند آن ها. از این روست که در روایات تفسیری و نیز تفاسیر مصادیق لهو الحدیث به اموری چند تفسیر شده است. از جمله گفته شده که مراد از «لهو الحديث» طبق برخى شأن نزولها غنا است كه به وسيله كنيزانى خوانده مى‌شد (مجمع‌البيان، ج 7 – 8 ، ص 490) یا یکی از مصادیق دیگر آن نی زدن است؛ زیرا يكى از احتمالات در معناى لهو، همان مزامير و نى زدن است. (همان، ج 9 – 10، ص 436)

از نظر قرآن، تفاوتی میان مسلمان و کافر در این امر نیست؛ زیرا آن چه بنیاد فلسفی لهوگرایی و لذت گرایی را شکل می دهد، نوع نگاه و نگرش باطل و نادرست افراد است که گمان می کنند خدا هستی را بیهوده آفریده است یا آن که بی مقدر و برنامه است یا آن که انسان است که چیزی را به دست می آورد یا از دست می دهد بی آن که مقدری باشد. این نوع نگاه تفویضی به هستی و امور آن به معنای نادیده گرفتن مالکیت و ربوبیت الهی نسبت به هستی است؛ زیرا در حالی که خدا مالک هستی است و بر همه امور ربوبیت دارد، هرگز امری را به خود انسان واگذار و تفویض نکرده است تا گفته شود که زندگی بیهوده است یا به دست انسان مقدرات تعیین می شود.

از آن جایی که خردمندان و اولوا الالباب دارای ولایت عقلی بر نفس، انسان هایی هستند که هدفمندی آفرینش را درک کرده و در این مسیر گام بر می دارند، به طور طبیعی کسانی که گرفتار لهوگرایی هستند، انسان هایی هستند که از عقل خویش بهره ای نمی برند؛ یعنی عقل دارند ولی عقلانی رفتار و عمل نمی کنند.(مائده، آیه 58؛ انعام، آیه 32)

این افراد دین را نیز بازیچه و لعب می دانند و با دین این گونه رفتار می کنند حتی اگر مدعی ایمان به کتاب و خدا و پیامبرانش باشند.(مائده، آیه 57) این گونه است که دنیا ایشان را فریب می دهد و گرفتار فریب و غرور دنیا می شوند و به جای اندیشه آخرت به لذت گرایی رو می آورند و دین و دنیا برای ایشان لهو و لعب می شود.(اعراف، آیه 51)

خدا به صراحت به پیامبر(ص) و مومنان هشدار می دهد تا از این گونه نگرش و افراد آن اجتناب ورزند: وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا؛ كسانى را كه دين خود را به بازى و سرگرمى گرفتند و زندگى دنيا آنان را فريفته است رها كن.(انعام، آیه 70)

از نظر قرآن لهوگرایان افرادی بی خرد و هم چنین نادان علمی هستند به طوری که نه از عقل و خرد خویش بهره می برند و نه دنبال دانش و علم هستند. از این روست که خود اهل لهو بوده و به ترویج آن می پردازند و مردمان را نیز گرفتار بدبختی و شقاوت می کنند.(لقمان، آیه 6)

برخی از افراد چنان گرفتار لهو هستند که ساختار هویتی ایشان را لهو در بر می گیرد و قلوب ایشان نیز لاهیه و گرفتار لهو است. از ان جایی که حقیقت هر کسی را قلب او تشکیل می دهد در حقیقت سرتاپای وجود چنین شخصی لهو در بر گرفته و ساختار وجودی و شاکله اصلی آنان را این تشکیل می دهد.(انبیاء، آیه 3)

از نظر قرآن، کسانی گرایش به لهو دارند که گرفتار آرزوهای باطل و دور و درازی هستند(حجر، آیات 2 و 3) و زینت های دینوی از مال و فرزند آنان را فریب داده(منافقون، آیه 9)، گرفتار تجارت و بیع و فروش(نور، آیه 37)، تکاثر و زیاده طلبی در دنیا هستند.(تکاثر، آیات 1 تا 4)

به هر حال، باید گفت که نگرش باطل و نادرست انسان به هستی و آفرینش یا جبر و تفویض ، تقدیر و غیر تقدیر و مانند آن ها مهم ترین اموری است که انسان را گرفتار لهو و لعب می کند یا از آن دور می سازد. به سخن دیگر، بنیادهای فلسفی و نگرشی انسان است که سبک زندگی هر کسی را تعیین می کند. بر همین اساس گفته شده است که فلسفه زندگی هر کسی سبک زندگی او را مشخص می سازد.