نادانی، اثر بی‌تقوایی
بر اساس تعالیم قرآن، علم حقیقی از تقوای الهی نشأت می‌گیرد چنانکه خدا می‌فرماید: وَاتَّقُوا الله وَیُعَلِّمُکُمُ الله؛ و تقوای الهی پیشه کنید تا افزون بر چیزهای دیگر، خدا شما را تعلیم دهد.(بقره، آیه 282)
حتی قدرت تشخیص حق و باطل، خوب و بد برای اهل تقوای الهی است؛ قرآن می‌فرماید: إِنْ تَتَّقُوا الله یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقَانًا؛ اگر تقوای الهی را پیشه کنید خدا برای شما فرقان(قدرت تشخیص حق از باطل) قرار می‌دهد.(انفال، آیه 29)
بر اساس آموزه‌های منطقی، علم عادی از طریق حواس و داده‌های آن به دست می‌آید؛ یعنی انسان با حواس، اموری را دریافت می‌کند و آن را به فؤاد و قلب می‌دهد تا آن دو این دریافته‌ها را به داشته‌های فطری خویش عرضه کرده و با تعقل و تفکر در آنها، احکام و قوانینی را به دست آورد که از آن به علم عادی یاد می‌شود؛ بر این اساس هر کسی اگر حسی از حواس را از دست دهد، نسبت به برخی از امور بیرونی فاقد آگاهی و شناخت خواهد بود و چون معرفتی نسبت به آن امور ندارد، نسبت به آن امور علمی نیز نخواهد داشت؛ زیرا نمی‌تواند جزئیاتی را دریافت و به داشته‌ها عرضه کند و از آن احکامی به دست آورد؛ از همین رو گفته شده است: مَن فَقَدَ حسّاً فَقَدْ فَقَدَ علماً؛ هرکسی حسی را از دست بدهد، علمی را نیز از دست داده است.(الاقتباس، خواجه نصیرالدین طوسی، ص 375)
اما از نظر قرآن، کسی که تقوا نداشته باشد، علم ندارد؛ از همین رو باید گفت: من فقد تقوی فقد فقد العلم، هر کسی تقوا را از دست دهد علم را از دست می‌دهد. از همین روست که از معصوم(ع) نقل شده که فرمود: لَا عِلْمَ إِلَّا بِالتَّقوَی؛ هیچ علمی جز با تقوا به دست نمی‌آید.(کافی، ج 1، ص 17)
