از نظر قرآن، برای خلقت انسان اهداف چندی تعریف شده که عبارتند از:
1. رحمت: براساس برخی از آیات قرآن، یکی از اهداف مهم خلقت هرچیزی از جمله انسان، رحمت است؛ زیرا این رحمت الهی است که مقتضی خلقت از جمله خلقت انسان است؛ خدا می‌فرماید: إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَلِذَلِکَ خَلَقَهُمْ؛ مگر کسانى که پروردگار تو به آنان رحم کرده و براى همین رحمت کردن آنان را آفریده است.(هود، آیه 119)
2. عبادت خدا: از مهم‌ترین اهداف خلقت انسان این است که خدا را عبادت و بندگی کنند: وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ؛ و جن و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند.(ذاریات، آیه 56)
3. علم به قدرت و علم الهی: از دیگر اهداف عالی خلقت انسان این است که به این حقیقت علم یابد که خدا قدیر و علیم است و به همه چیز احاطه علمی دارد: خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید و از زمین نیز همانند آنها را؛ فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می‌آید تا بدانید خداوند بر هر چیز تواناست و اینکه علم او به همه چیز احاطه دارد! (طلاق، آیه 12) البته آیه بیان می‌کند خلقت هفت آسمان‌ها و هفت زمین همانند آنها، برای این است که انسان بداند که خدا بر هر چیزی توانا و بر هر چیزی احاطه کامل علمی دارد؛ اما شکی نیست که یکی از چیزهایی که در این هفت آسمان و هفت زمین خلق شده همین انسان است. پس انسان خلق شد تا به این حقیقت‌ها علم یابد. شاید براساس همین هدف است که برخی « لِیَعْبُدُونِ» درآیه 56 سوره ذاریات را به «لیعرفون» تفسیر کرده‌اند؛ زیرا عبادت بدون معرفت اصالت ندارد؛ پس باید انسان عابد عالم و عالم عابد باشد. به سخن دیگر، برای خلقت انسان که بر اساس رحمت است دو هدف اصلی تعریف شده است: الف: هدف نظری؛ یعنی کسب معرفت و علم به قدرت و علم الهی؛ ب: هدف عملی؛ یعنی عبادت و عبودیت خدا.
البته این اهداف سه‌گانه منافاتی با یکدیگر ندارند که همپوشانی هم دارند و در واقع عبودیت عالمانه در ساختار رحمت واسعه الهی هدف اصلی خلقت انسان از منظر قرآن است.
جایگاه مخالفین اهداف خلقت
دوزخ، جایگاه و سرنوشت کسانی است که در راستای عبودیت عالمانه و تحقق اهداف خلقت خود در این دنیا عمل نمی‌کنند.خدا می‌فرماید: وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ…… بیقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم؛ آنها دلها [عقلها] یی دارند که با آن (اندیشه نمی‌کنند و) نمی‌فهمند؛ و چشمانی که با آن نمی‌بینند؛ و گوش‌هایی که با آن نمی‌شنوند؛ آنها همچون چهارپایانند؛ بلکه گمراه‌تر! اینان همان غافلانند (چرا که با داشتن همه‌گونه امکانات هدایت، باز هم گمراهند.)(اعراف، آیه 179)
واژه «ذرانا» به معنای پخش کردن مانند تخم پاشی در زمین و نیز به معنای «خلقنا» آمده است. البته آیه نمی‌گوید که همه جن و انس برای این هدف آفریده شده‌اند، بلکه می‌گوید که بسیاری از آنان برای این هدف هستند. از سوی دیگر «لام» که در کلمه « لِجَهَنَّمَ» غایت فاعل نیست؛ یعنی خدا به این هدف خلق نکرده است؛ بلکه غایت و نتیجه فعل است؛ زیرا خدا به عنوان فاعل غایتی که برای خلق انسان تعریف کرده همان عبادت عالمانه در ساختار رحمت است؛ اما وقتی انسان و جن را به گونه‌ای آفریده که دارای اراده هستند، این انسان می‌تواند به اراده خویش خلیفه‌ًْالله باشد(بقره، آیات 30 و 31) که با عبادت عاملانه برخوردار از رحمت تحقق می‌یابد؛ یا می‌تواند با عدم استفاده از هدایت فطری(طه، آیه 50؛ شمس، آیات 7 تا 10) و توانایی‌های الهی و خداداد خویش سقوط کند و به غفلت دچار شود که سرانجام آن دوزخ است. پس اگر انسان و جن برخلاف هدف غایی فاعل عمل و رفتار کنند، به دوزخ می‌روند. پس باید گفت که خدا انسان و جن را برای دوزخ نیافریده است؛ زیرا اولا «کثیر» گفته است؛ و ثانیا این غایت و نتیجه فعل و عملکرد است نه غایت فاعل.
بنابراین از نظر قرآن، خدا بر اساس رحمت خویش انسان و جن را برای عبادت عالمانه خویش خلق کرده است؛ اما بسیاری از آنان بر خلاف این دو هدف عمل کرده و به جای عبادت خدا عبادت غیر خدا را می‌پذیرند و به جای عالمانه عبادت کردن، بر اساس هواهای نفسانی جاهلانه به عبادت هواهای نفسانی و غیر الله می‌پردازند. این گونه است که هدف دیگری را برای خود مقصود قرار می‌دهند که اولا و بالذات برای آن خلق نشده‌اند.
