آثار ولایت امامان(ع) در مومنان

بسم الله الرحمن الرحیم

ولایت مطلقه الهی در مظاهر اتم و اکمل الهی یعنی معصومان(ع) ظهور و بروز کرده است. این ولایت مطلقه الهی، آثاری بس شگرف و شگفت دارد که نویسنده در این مطلب بر اساس آموزه های وحیانی قرآن به آنها اشاره کرده است. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

مقامات عظیم معصومان از نظر قرآن

چهارده معصوم(ع) در میان معصومان دیگر از فضلیت و کرامت و شرافتی بس بزرگ و عظیم برخوردار هستند؛ یعنی همان طوری که انسان و بنی آدم(ع) در میان مخلوقات الهی از کرامت و شرافت و فضلیت بس بزرگی برخوردار است(اسراء، آیه 70) و همان طوری که پیامبران نسبت به سایر مردم چنین فضلیتی خاص دارند، بلکه حتی برخی از آنان نسبت به برخی تفضیل داده شده اند(بقره، آیه 253؛ انعام، آیه 86؛ اسراء، آیه 55) هم چنین در میان همه معصومان(ع) چهارده معصوم(ع) از برتری خاص و فضلیت اختصاصی برخوردار هستند؛ زیرا پیامبر(ص) اشرف مخلوقات و اکرم آنان و معصومان(ع) به عنوان «انفسنا»(آل عمران، آیه 61) از چنین جایگاهی بس بلند و رفیع برخوردار هستند.

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، خدا معصومان از عترت پیامبر(ص) را تطهیر خاص کرده و از هر گونه رجس و پلیدی پاک ساخته و آنان را در جایگاه «اولی الامر» از ولایت خاص خویش برخوردار نموده است.(احزاب، آیه 33؛ مائده، آیات 3 و55؛ نساء، آیه 59)

از نظر قرآن، ولایت خاص خدا است و تنها او سرپرستی مطلق نسبت به موالی دارد(شوری، آیات 9 و 28)، اما این ولایت مطلقه خویش را در مظاهر اتم و اکمل خویش، نیز قرارداده است که همان چهارده معصوم(ع) هستند؛ زیرا آنان همه صفات و اسماء الهی را به شکل اسمی در خویش به تمام معنای کلمه ظهور و بروز داده و مظهر اتم و اکمل اسماء الله شده اند؛ بنابراین، ازجایگاه خلافت و مظهریت در ربوبیت و پروردگاری برخوردار بوده و تصرفاتی در خلق ازجمله انسان ها انجام می دهند.

بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، تصرفات ربوبی و پروردگاری چهارده معصوم(ع) در ما سوی الله جاری و ساری است؛ زیرا اگر همه هستی همان نور الله است(نور، آیه 35)، خلیفه الله به سبب دارای همان نور الله در همه هستی تصرف خواهد داشت.

البته از نظر آموزه های وحیانی قرآن، نوعی ولایت مطلقه و کلی و عمومی بر خدا و مظاهر است. بر اساس این ولایت مطلقه عمومی و کلی همه تحت ربوبیت و پروردگاری قرار گرفته و رشد و پرورش آنها به دست خدا و مظاهرش است؛ اما یک نوعی ولایت مطلقه خاص نیز وجود دارد. این ولایت مطلقه خاص، محدود به کسانی است که ولایت الهی و مظاهرش را به اراده اختیاری پذیرفته اند. بر اساس آیات قرآنی، تنها مومنان از جن و انس هستند که از این ولایت برخوردار بوده و استفاده می کنند.

ولایت مطلقه خاص موجب می شود که مومنان تحت سرپرستی خاص الهی قرار گرفته و در امور و مسائل زندگی به کامیابی برسند؛ در حالی که دیگران از کافران و منافقان و مشرکان از ولایت خاص الهی خارج شده اند.(بقره، آیات 107 و 120)

آثار ولایت معصوم در زندگی مومنان

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، ولایت معصومان(ع) در زندگی مومنان آثاری دارد که در این جا به مهم ترین آنها اشاره می شود:

1. طهارت نفوس مومنان: از مهم ترین آثار ولایت الهی معصومان(ع) در زندگی مومنان می بایست به طهارت نفوس مومنان اشاره کرد؛ زیرا از نظر قرآن، طهارت از هر گونه رجس و پلیدی می بایست یا مستقیم به تطهیر الهی انجام گیرد که برای معصومان(ع) از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) این گونه است(احزاب، آیه 33)، یا می بایست به طور غیر مستقیم از طریق معصومان (ع) از پیامبر(ص) و عترت ایشان انجام گیرد؛ چنان که خدا در قرآن بارها به این نکته اشاره می کند تطهیر نفوس مومنان به دست ایشان است.(بقره، آیات 129 و 151؛ آل عمران، آیه 164؛ جمعه، آیه 2) از نظر قرآن، پیامبر(ص) خواه با گرفتن صدقات یا بدون آن می تواند تطهیر کند.(همان؛ توبه، آیه 103) و از آن جایی که همان ولایت مظهریت برای معصومان(ع) به عنوان «انفسنا» پیامبر نیز مطرح است، پس آنان نیز این گونه می توانند به تطهیر مومنان بپردازند و آنان را از هر گونه رجس و پلیدی شرک و کفر و عصیان و فسوق و فجور تطهیر کنند و به پاکی و طهارتی برسانند که ظرف برای کسب کمالات و ظهور اسماء الله و صفات الهی در نفوس پاکسازی شده باشد.
2. تزکیه نفوس: از نظر آموزه های وحیانی قرآن، پس از تطهیر نفوس از هر گونه رجس و پلیدی، نفوس نیازمند تزکیه هستند. تزکیه به معنای رشد و نمو و رساندن چیزی به کمالات بایسته و شایسته است. از نظر قرآن، تزکیه به عنوان فعل الهی از مقام ربوبیت و پروردگاری اختصاص به خدا دارد و کسی دیگر نمی تواند چنین تصرفاتی داشته باشد.(نور، آیه 21) البته از نظر قرآن، مظاهر اتم و اکمل الهی به عنوان خلیفه الله از مظهریت در ربوبیت و پروردگاری برخوردار هستند و همان تزکیه را نیز می توانند به عنوان مظهریت در کائنات و موجودات داشته باشند. از همین روست که معصومان(ع) توانایی تصرفات در قالب تزکیه را دارند و می توانند به تزکیه مومنان اقدام کنند.( بقره، آیات 129 و 151؛ آل عمران، آیه 164؛ جمعه، آیه 2؛ توبه، آیه 103)
3. تکفیر گناهان: از نظر قرآن، انسان در طول زندگی خویش خطا و گناه می کند. بنابراین، می بایست توبه و استغفار و اصلاح کند تا آثار آن در دنیا به شکل عقوبت و عذاب دنیوی یا در آخرت خودنمایی نکند و انسان را گرفتار نسازد. البته از نظر قرآن، انسان های مومن تلاش می کنند تا دنبال تقوای الهی بوده و از هر گونه فجور و خطا و خطیئه خویش را نگه دارند؛ اما به هر حال گاه به سبب جهالت عقلی یا علمی به خطا و اشتباه دچار می شوند و گناهی وخطایی می کنند. از نظر قرآن، انسان ها می توانند خود را در طول زندگی دنیوی از آثار این گونه امور حفظ کنند و از عقوبت دنیوی و اخروی در امان مانند. البته خدا گاه به شفاعت و توسلی که مومنان به اولیای خاص الهی و معصومان(ع)دارند از سر تقصیرات و گناهان می گذرد؛ زیرا استغفاری که آنان در حق مومنان می کنند، فراتر از استغفاری است که شخص برای خودش می کند؛ زیرا معصومان(ع) در پیشگاه الهی از مقام و منزلت و شانی برخوردار هستند که خدا درخواست های آنان اجابت کرده و پاسخ مثبت می دهد. از همین روست که استغفار آنان ارزشی بسیار بالاتر دارد. پس مومنان می توانند با توسل و شفاعت جویی به آنان، از آنان بخواهند تا برای ایشان استغفار کند تا مقبول درگاه الهی شود. خدا می فرماید: و لو انهم اذ ظلموا انفسهم جاءوک فاستغفروا الله و استغفر لهم الرسول لوجدوا الله توابا رحیما؛ و اگر آنان که به خود ظلم کردند نزد تو می آمدند پس خودشان استغفار به نزد خدا می کردند و پیامبر(ص) برایشان استغفار می کرد، هر آینه خدا را تواب و رحیم می یافتند.(نساء، آیه 64) خدا در آیه 103 سوره توبه به پیامبرش فرمان می دهد تا از مومنان صدقه ای را بگیرد و آنان را تطهیر و تزکیه کرده و برایشان دعا و صلوات بفرستد؛ زیرا این امور در زندگی مومنان نقش دارد. استغفار پیامبر(ص) نیز این گونه است و تاثیر به سزای دارد؛ البته شخص می بایست اول خودش استغفار کند و سپس از معصومان(ع) بخواهد تا این کار را برایش بکند تا این گونه تحت تاثیر شفاعت و توسل خدا از گناهان بگذرد. اگر توسل و شفاعتی انجام شود، آنان گاه است که نه تنها خدا از گناه می گذرد و عفو می کند، بلکه آن را می پوشاند تا دیگر اثری از آن نماند. این همان تکفیر گناهان است که در آیات قرآنی به آن اشاره شده است.(زمر، آیه 35؛ فتح، آیه 5؛ تحریم، آیه 8؛ بقره، آیه 271)
4. صلوات و سکونت: از نظر آموزه های وحیانی قرآن، از دیگر آثار ولایت معصومان(ع) بهره مندی مومنان از صلوات معصومان (ع) است که موجب ایجاد سکون و سکونت و آرامش در دلهای مومنان می شود؛ زیرا از نظر قرآن، صلوات پیامبر(ص) و معصومان(ع) در حق مومنان دارای چنین اثری است؛ خدا به صراحت در قرآن می فرماید: خذ منهم صدقه تطهرهم و تزکیهم و صل علیهم ان صلاتک سکن لهم؛ از آنان صدقه ای بگیر و آنان را تطهیر و تزکیه کن و برایشان صلوات بفرست؛ زیرا صلوات تو برایشان سکونت و آرامش است.(توبه، آیه 103) در حققیت انسان ها از طرق گوناگون به سکونت می رسند که یکی از آنها ازدواج و نکاح است. از نظر قرآن، پس ازدواج میان همسران خدا سه کار برای آنان انجام می دهد که شامل سکونت، مودت و رحمت است.(روم، آیه 21) البته از نظر قرآن، صدقاتی که معصومان(ع) از مومنان می گیرند و تطهیر و تزکیه و صلواتی که پس از آن می فرستند بسیار مهم و اساسی است؛ زیرا صلوات معصومان(ع) موجب سکونت و آرامش خاصی است که انسان دنبال آن است و مومنان به این طریق به آن می رسند.
5. طیب خلقت: از نظر آموزه های وحیانی قرآن، طیب بودن در برابر خبیث بودن قراردارد. از نظر قرآن همان طوری که اشیاء و چیزها به دو دسته طیب و خبیث تقسیم می شود و خوراکی ها را خدا به این دو دسته تقسیم کرده و مجوز بهره مندی از طیبات را داده است(مائده، آیات 4 و 5 و 88)، هم چنین زن و مرد را به دو دسته طیبات و خبیث تقسیم کرده؛ زیرا از نظر قرآن، کفر و شرک موجب می شود تا نفس تبدیل به خبیث شود و طیب خود را از دست بدهد؛ در حالی که ایمان موجب طیب و بقای آن است.(نور، آیه 26) بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، انسان تحت ولایت معصومان(ع) به طیب در خلقت و خلق می رسد، یعنی هم از نظر خلقت و هم از نظر اخلاق طیب می شود؛ زیرا خاکی وجود او طیب می شود و هم چون زمین طیب (مائده، آیه 6)که گیاه پاک در آن می روید(اعراف، آیه 58)، خاک خلقتی انسان این گونه طیب نفس را پاک و پاکیزه بیرون می دهد و نفس انسانی طیب می شود و زندگی طیب در دنیا و آخرت را تجربه می کند.(نحل، ایه 97 ) اصولا انسان ها دنبال طیب شدن خویش و فرزندان خویش هستند که «طیبه» باشند.(آل عمران، آیه 38) چنان که دنبال مسکن طیب(توبه، آیه 72؛ صف، آیه 12) و «کلمه طیبه» و «شجره طیبه»(ابراهیم، آیه 24)، «تحیه طیبه»(نور، آیه 61) هستند دنبال وجودی و حیاتی طیبه برای خویش هستند که این همان «نفس طیبه» است. از نظر آموزه های وحیانی قرآن چنین طیبی در سایه ایمانی است که تحت ولایت و مودت و محبت معصومان(ع) برای مومنان فراهم می آید.(شوری، آیه 23؛ مائده، آیه 45؛ آل عمران، آیات 31 و 32)

با نگاهی به آموزه های قرآنی آثار دیگری برای ولایت معصومان(ع) دردنیا و آخرت بیان شده که از جمله آنها می توان به فوز عظیم بهشت و رستگاری و فلاح ابدی، بهره مندی از دعای آنان، بهره مندی از شفاعت آنان در قیامت و مانند آنها اشاره کرد. در زیارت جامعه کبیره در خصوص جایگاه و مقام ولایت عظمای معصومان(ع) در زندگی دنیوی و اخروی مومنان موارد بسیاری بیان شده است که یکی از آنها این فقره است که حضرت (ع) می فرماید: و جعل صلواتنا علیکم و ما خصنا به من ولایتکم طیبا لخلقنا و طهاره لانفسنا و تزکیه لنا و کفاره لذنوبنا؛ و خدا قرار داد صلوات ما را بر شما و آن چیزی که ما را بدان مختص کرده از ولایت شما، طیب خلقت ما، طهارت نفوس ما و تزکیه ای برای ما و کفاره ای برای گناهان ما قرار داده است.(مفاتیح الجنان، زیارت جامعه کبیره)

بنابراین، ولایت معصومان(ع) و مودت و محبت ایشان و حتی صلواتی که ما برای آنان می فرستیم و می گوییم: اللهم صل علی محمد و ال محمد و عجل فرجهم. این امور هر چند که به عنوان مزد رسالت بر ما از سوی خدا فرض و واجب شده است؛ ولی باید دانست که این امور فایده اش به ما می رسد؛ چنان که خدا درباره مودت اهل بیت(ع) می فرماید: قل ما سالتکم من اجر فهو لکم ان اجری الا علی الله و هو  علی کل شیء شهید؛ بگو آن چه از اجر و پاداش از شما خواستم پس آن برای شما است؛ زیرا پاداش و اجرم برعهده خدا است و خدا برهر چیزی شاهد و مشهود است.(سباء، آیه 47)

پس همان طوری که خدا غایتی برای خلقت به عنوان خالق برای خویش ندارد، بلکه غایتی اگر باشد برای مخلوق است تا این گونه سودی به مخلوق برساند(ذاریات، آیه 56)، هم چنین اگر وظایف و تکالیفی برای مومنان نسبت به معصومان(ع) فرض و واجب کرده است، سودی به معصومان(ع) از این جهت نمی رسد، بلکه هدف از آنها همان سودرسانی به مومنان است؛ زیرا مومنان این گونه است که به کمال بایسته و شایسته خویش در دنیا می رسند و از بهشت و روح و ریحان برخوردار می شوند و در مقام قرب الهی به عنوان متالهین و مقربین بهره مند می شوند. بنابراین، پذیرش ولایت معصومان(ع) و اتباع و اطاعت از آنان در امور دین و دنیا و پرسشگری از امور دین و دنیا برای خود مومنان است و سودی و بهره ای از این جهت به آنان نمی رسد؛ زیرا آنان را خدا تفضیل و شرافت و کرامت داده و در مقام اکرم واشرف و افضل نشانده است؛ پس نیازی به تولی ما نسبت به ایشان و تبری نسبت به دشمنان ندارند؛ و اگر به مومنان فرمان داده می شود تا تولی ایشان و تبری از دشمنان را داشته باشند، این سود رسانی به خود مومنان است و بس.