آثار و بركات بيداري بين الطلوعين

بين الطلوعين فاصله زماني از طلوع فجر و اذان صبح تا طلوع آفتاب است که حدود يک ساعت و نيم طول مي کشد. در روايات از اين زمان به ساعتي از ساعات بهشت ياد شده و آثار و برکاتي براي آن بيان شده که انسان به اين نتيجه مي رسد که اگر مي خواهد خوشبختي و سعادت دنيا و آخرت را داشته باشد و از بدبختي ها رهايي يابد مي بايست در اين ساعات بهشتي بيدار بماند؛ چرا که فرشتگان در حال تقسيم روزي هستند و اگر خواب بماني از همه چيز باز ماندي. نويسنده در مطلب حاضربا مراجعه به آيات و روايات نقش کليدي اين ساعت از شبانه روز را تبيين کرده است.

ساعتي از ساعات بهشت
    از نظر فلسفي ميان لحظات زماني هيچ تفاوتي نيست؛ چون زمان يک بعد از ابعاد ماده است که از آن به بعد چهارم پس از طول و عرض و عمق ياد مي شود. زمان به سبب اينکه اعتباري تر از اين سه بعد است، به نظر مي رسد که کم تاثيرتر از ديگر ابعاد مادي باشد؛ به ويژه آنکه زمان در زمين با زمان در مريخ و مشتري و عطارد و ديگر سيارات بسيار متفاوت است. اين بيست و چهار ساعت در زمين در سياره ديگر چيز ديگري است. از طرفي زمان فاصله حرکت يک چيز از مبدا به منتهاست و اين فاصله به طور طبيعي تفاوتي ندارد مگر همان تفاوت شتاب جرم و امور ديگري که به حوزه فيزيک و طبيعت و يا فلسفه مربوط است.
    اما بر اساس آموزه هاي قرآني انسان چون در عالم ماده است، اسير و محاط به احکام و سنت ها و قوانين حاکم بر آن است. از اين رو ماده به شکلي بر انسان احاطه دارد و بايد اين احکام و قوانين را بشناسد و به درستي از آن به نفع خود بهره ببرد.
    آموزه هاي قرآني بر اين نکته تاکيد دارد که روز ها و ساعت ها و زمان هاي شبانه روز با يکديگر تفاوت دارند و اين تفاوت چنان روشن و برجسته است که سرنوشت انسان را تغيير مي دهد و خوشبختي و بدبختي را موجب مي شود. سحرگاهان از جمله زمان هايي است که مورد تاکيد قرآن قرار گرفته و نماز شب در آن و استغفار، راهي است که انسان را به مقام احسان مي رساند.(ذاريات، ايات 16 تا 18)
    يکي ديگر از ساعات بسيار مهم در طول شبانه روز، بين الطلوعين است. بِينَ الطُّلوعَين، فاصله زماني ميان دميدن صبح صادق (طلوع فجر) و طلوع آفتاب است. بين الطلوعين در حقيقت همان زماني است که هوا تقريبا گرگ و ميش شده است.
    در قرآن از ساعاتي پيش از طلوع خورشيد براي دعا و ذکر خدا، ياد شده و دعا ها و اذکاري از معصومين براي اين ساعات ذکر شده است. خداوند مي فرمايد: فَاصْبِرْ عَلَي مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا وَمِنْ آنَاء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَاَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرْضَي؛ پس بر آنچه مي‏گويند شكيبا باش، و پيش از بر آمدن آفتاب و قبل از غروب آن، با ستايش پروردگارت او را تسبيح گوي، و برخي از ساعات شب و حوالي روز را به نيايش پرداز، باشد كه خشنود گردي.(طه، آيه 130)
    همچنين در آيه 39 سوره ق مي فرمايد: فَاصْبِرْ عَلَي مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ؛ و بر آنچه مي‏گويند صبر كن، و پيش از برآمدن آفتاب و پيش از غروب، به ستايش پروردگارت تسبيح گوي.
    خداوند در آيات قرآني از فرشتگاني ياد مي کند که مسئوليت هاي خاصي دارند. برخي از فرشتگان براي بارور کردن ابر ها و آدم ها و گياهان هستند، برخي مسئول جا به جايي ابرها، برخي مسئول پخش روزي(ذاريات، آيه 1)، حاملان دانه هاي باران(همان، آيه 2 )، تقسيم کنندگان امور و کارها(همان، آيه 4) و مانند آنها هستند.
    بر اساس برخي از روايات تقسيم روزي که فرشتگان انجام مي دهند و کار ها و امورات مردم را مشخص مي کنند، در اين ساعات از روز انجام مي گيرد. در روايات تفسيري در ذيل آيه 57 سوره بقره «و اَنْزَلْنا عَلَيْکُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوي؛ و ما بر شما من و سلوي فروفرستاديم» آمده است که زمان نزول آن ها در بين الطلوعين بوده است.
    در ذيل آيه 4 سوره ذاريات که خداوند فرموده است: فَالْمُقَسِّماتِ اَمْراً، در روايات تفسيري آمده است: إن الملائکة تقسم ارزاق بني آدم ما بين طلوع الفجر إلي طلوع الشمس فمن نام ما بينهما نام عن رزقه؛ فرشتگان در هنگام بين طلوع فجر و طلوع خورشيد، رزق و روزي بني آدم را تقسيم مي کنند و کسي که در آن زمان در خواب باشد رزقش را از دست مي دهد.
    همچنين خداوند مي فرمايد: وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ وَ سَبِّح بِحَمْدِ رَبِّکَ بِالعَشيّ وَ الإِبکار؛ پس صبر كن كه وعده خدا حقّ است و براي گناهت آمرزش بخواه و ستايشگر پروردگارت در شامگاهان و بامدادان باش.(غافر، آيه 55) در تفسير آمده که مقصود از «الإبکار» بين الطلوعين است.
    زمان بين الطلوعين به ويژه براي نماز و خواندن قرآن توصيه و سفارش الهي است؛ زيرا زماني است که همه چيز در آن لحظات مشهود است. خداوند مي فرمايد: اَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلي‏ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً؛ نماز را از زوال آفتاب تا نهايت تاريكي شب برپادار، و نيز نماز صبح را، زيرا نماز صبح همواره مقرون با حضور فرشتگان‏ است. (اسراء، آيات 78)
    علامه طباطبايي در اين باره مي فرمايد: «دلوک الشمس» به معناي زوال آفتاب و ظهر است، «غسق الليل» به معناي نيمه شب است و «قرآن الفجر» اشاره به نماز صبح است. لذا، اين آيه شريفه از اول ظهر تا نصف شب را شامل مي‏شود، و نمازهاي واجب يوميه که در اين قسمت از شبانه روز بايد خوانده شود چهار نماز است، ظهر و عصر و مغرب و عشاء؛ و با انضمام نماز صبح که جمله: «و قُرْآنَ الْفَجْرِ» دلالت بر آن دارد نمازهاي پنجگانه يوميه کامل مي‏شود.(ترجمه الميزان، ج ‏13، ص 241)
    از اين آيات به خوبي به دست مي آيد که اين ساعات بسيار مهم و ارزشي است و در زندگي انسان بسيار تاثيرگذار است.امام باقر (ع) اين ساعات را ساعتي از ساعات بهشت دانسته و در بخشي از مناظره خود با اسقف اعظم مسيحي در خصوص زمان بين الطلوعين اين گونه فرمود: آن ساعت از ساعات بهشت است، لذا در آن ساعت بيماران به هوش مي‎آيند و درد ها ساکن مي‎شوند و کسي که شب را نخوابيده در اين ساعت به خواب مي‎رود و خداوند اين ساعت را در دنيا موجب علاقه کساني که به آخرت رغبت دارند گردانيده و از براي عمل کنندگان آخرت دليلي واضح ساخته و براي منکرين آخرت حجتي گردانيده است.
آثار مثبت و منفي خواب و بيداري بين الطلوعين
    آموزه هاي اسلامي دو دسته آثار مثبت و منفي براي خواب و بيداري در زمان بين الطلوعين بيان کرده است. در اين ساعت همان طوري که لشکر فرشتگان در آمد و شد هستند، لشکر شيطان و ابليس نيز بسيج مي شوند؛ زيرا آنان نيز مي خواهند بندگان را از فرصت استثنايي در شبانه روز دور نگه دارند. در بعضي از روايات از آن به يکي از دو زمان غفلت تعبير شده، چنان که امام باقر(ع) ميفرمايد: «ابليس ملعون لشکريان خويش را در دو وقت: هنگام طلوع خورشيد و غروب آن، پراکنده مي سازد، چراکه اين دو زمان، دو زمان غفلت است».( کافي، ج 2، ص 522، حديث 2)
    در روايات است كه «در ساعات اوليه شب بخوابيد و بين الطلوعين بيدار باشيد (من‏لايحضره‏الفقيه- جلد4- ص20) تا از آثار و برکات بيداري در اين ساعات بهره مند شويد.
    الف: آثار و برکات مثبت بيداري در بين الطلوعين: در آيات و روايات آثار و برکاتي براي اين ساعات بيان شده است. از جمله مي توان به موارد زير اشاره کرد:
    1- تقسيم روزي: بر اساس آموزه هاي قرآني، روزي هر موجودي قسمت و مقدر شده است. مقدرات الهي بر اساس حکمت و مصلحت است. در آيات قرآني بيان شده که امور در هر سال در شب قدر ماه رمضان تقدير مي شود(سوره قدر؛ آيات 1 تا 5؛ دخان، آيات 1 تا 4) امام زين العابدين (ع) مي فرمايد: قَالَ لَا تَنَامَنَّ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنِّي اَكْرَهُهَا لَكَ إِنَّ اللَّهَ يُقَسِّمُ فِي ذَلِكَ الْوَقْتِ اَرْزَاقَ الْعِبَادِ عَلَي اَيْدِينَا يُجْرِيهَا؛ هرگز قبل از طلوع خورشيد نخواب که من آن را برايت خوب نمي دانم، زيرا خدواند در آن وقت، روزي بندگانش را به دست ما تقسيم مي کند. (وسائل‏الشيعة، ج 6، ص 498) امام رضا(ع) نيز مي فرمايد: الملائکه تقسم ارزاق بني آدم ما بين طلوع الفجر الي طلوع الشمس فمن نام فيما بين ها نام عن رزقه؛ مابين طلوع سپيده صبح تا طلوع خورشيد ملائکه الهي ارزاق انسان ها را سهميه بندي مي کنند. هر کس در آن زمان بخوابد، غاقل و محروم خواهد شد. (وسائل الشيعه ج 6 ص 49)
    2- رهايي از بلا: از پيامبر(ص) يک ذکري بيان شده که خواندن آن در اين ساعات موجب مي شود تا از بلايا در آن روز رهايي يابد.(بحارالانوار، جلد 83، صفحه 298، حديث 59) اين ذکر در بخش اعمال و آداب اين ساعات مي آيد.
    3- حفظ نعمت هاي چهارگانه: بيداري در اين ساعات از صبح با ذکر نعمت هاي الهي موجب مي شود تا آنچه از معرفت خدا، ايمان و اسلام، رزق و ستاريت را خداوند به او داده، حفظ شود.(دعوات راوندي، صفحه 81، حديث 204 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 282، حديث 45 با اندکي تفاوت)
    4- خسارت هاي مالي: انسان اگر در اين ساعات بيدار بماند و ذکر خاصي را که در اعمال اين ساعات آمده بخواند، از زيان هاي مالي و از دست دادن اصل سرمايه درامان خواهد بود. (خصال، جلد 2، صفحه 622 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 249، حديث 11)
ب: آثار منفي خوابيدن در ساعات بين الطلوعين:
    1- فقر: از جمله آثار منفي خوابيدن در بين الطلوعين مي توان به فقر و بدبختي و نداري اشاره کرد. در روايت است: مَا عَجَّتِ الْاَرْضُ إِلَي رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ کَعَجِيجِهَا مِنْ ثَلَاثٍ مِنْ دَمٍ حَرَامٍ يُسْفَکُ عَلَيْهَا اَوِ اغْتِسَالٍ مِنْ زِنًي اَوِ النَّوْمِ عَلَيْهَا قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ؛ زمين به سوي پروردگارش، فريادي مانند اين سه فرياد (از بعد شدت) بر نمي آورد: فرياد از خوني که به ناحق بر روي او مي ريزد، آب غسلي که با عمل زنا ريخته مي شود، خوابي که پيش از طلوع خورشيد باشد. (من‏ لايحضره ‏الفقيه؛ ج4، ص20) اميرمومنان علي(ع) نيز مي فرمايد: اَنَّ النَّوْمَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ صَلَاةِ الْعِشَاءِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ شَتَاتَ الْاَمْرِ؛ خواب پيش از طلوع خورشيد و نيز خواب قبل از نماز عشاء، باعث فقر و پريشاني امور مي شود.(مستدرك‏الوسائل، ج 5، ص 110)
    2- بلا: بر اساس آنچه بيان شد به خوبي معلوم مي شود که خوابيدن در هنگام بين الطلوعين موجب جلب بلاو مصيبت است؛ زيرا اگر بيداري موجب رهايي و دفع و رفع بلاست، خواب عامل جذب آن خواهد بود.
    3- کوردلي: بر اساس روايتي که از اميرمومنان (ع) وارد شده کسي که در اين ساعات مي خوابد گرفتار کوردلي مي شود و معرفت الهي از دل او مي رود. (دعوات راوندي، صفحه 81، حديث 204 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 282، حديث 45 با اندکي تفاوت)
    4- کفر و بي ايماني: بر اساس همين روايت پيش گفته کفر و بي ايماني محصول خوابيدن در اين ساعات از شبانه روز است.(همان ،پيشين)
    5- نياز به ديگري براي رزق: اگر انسان در اين ساعت بخوابد رزق او به جاي آنکه در دستش قرار گيرد در دست ديگري قرار مي گيرد و مي بايست براي يک لقمه نان و کسب يک دانش و علم به ديگري رو اندازد تا روزي خودش را بازپس گيرد. (همان ،پيشين)
    6- بدنامي و رسوايي: از ديگر آثار منفي خوابيدن در اين ساعات آن است که اگر گناه و خطايي کرده باشد، خداوند در مقام ستاريت با او تعامل نمي کند و نعمت ستاريت از او سلب مي شود. اين گونه است که در جامعه براثر خطا و اشتباه و گناهي، رسوا مي شود. (همان ،پيشين)
    7- زيان هاي مالي: اگر کسي در اين ساعات بخوابد نمي تواند از خود دفع شر کند و خسارتي که به اصل سرمايه او مي رسد را برطرف کند. ( خصال، جلد 2، صفحه 622 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 249، حديث 11)
    8- ناداني: از پيامبر(ص) روايت است: النوم من اول النهار خرق و نوم القائلة نعمة و النوم بعدالعصر حمق و بين العشاءين يحرم الرزق؛ خواب اول روز، ناداني و خواب نيمروزي نعمت و خواب عصرگاهي کم خردي است و خواب اول شب(بين دو نماز مغرب و عشاء) باعث محروم شدن از روزي مي شود.(مكارم‏الاخلاق، ص288)
    9- زردي چهره: در روايات متعددي خواب بين الطلوعين مذمت شده است.اين خواب موجب فقر و پريشاني دانسته شده است. امام صادق(ع) فرمود: خواب صبحگاهان شوم است. رزق را دور و رنگ چهره را زرد و زشت مي‏كند و اين خواب شومي است. (بحارالانوار، ج 86، ص 129) در روايتي از امام باقر(ع) درمورد پرهيز از خواب صبحگاهي و ترغيب به بيداري در اين ساعت آمده است: خواب صبح ،شوم و ناميمون است، روزي را دور مي سازد، رنگ صورت را زرد و متغير مي کند، خداوند متعال، رزق را بين الطلوعين تقسيم مي کند، از خواب در اين زمان بپرهيزيد و بدانيد که من و سلوي (دو غذاي لذيذي که براي بني اسرائيل نازل مي شد) در اين ساعت برايشان فرود مي آمد. (تهنيب، ج 2، ص 139)
    10- غفلت: به اين خواب ،اطلاق خواب غفلت شده است؛ شايد از اين جهت كه شخص از بركات زيادي كه در بيداري اين ساعات است، غافل بوده و خود را محروم مي كند.
برخي اعمال و آداب بين الطّلوعين
    چنان که گفته شد يکي از اوقات بسيار شريف و گرانبها، بين الطّلوعين (مابين طلوع صبح و طلوع آفتاب) است و اخبار زيادي از اهل بيت عصمت(ع) در فضيلت اين وقت و در ارتباط با عبادت و ذکر و تسبيح خداوند در اين مدّت از شبانه روز وارد شده است.
    1 از رسول خدا(ص) نقل شده است که فرمود: هر کس هنگام صبح، هفت بار اين دعا را بخواند، در آن روز از بلاها محفوظ باشد: فَاللّهُ خَيْرٌ حافِظاً وَ هُوَ اَرْحَمُ الرّاحِمينَ، اِنَّ وَلِيِّيَ اللهُ الَّذي نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ يَتَوَلَّي الصّالِحينَ، فَاِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللهُ لااِلهَ اِلاَّ هُوَ، عَلَيْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ؛ خدا بهترين نگهبان است و او مهربانترين مهربانان است براستي سرپرست من خدايي است که قرآن را فرستاد و او شايستگان را دوست دارد پس اگر روگرداندند بگو خدا مرا بس است که معبودي جز او نيست بر او توکل کنم که او پروردگار عرش بزرگ است.( بحارالانوار، ج 83، ص 298، حديث 59)
    2 مرحوم کليني از امام باقر(ع) فضيلت فراواني براي اين دعا نقل کرده است که پيش از طلوع آفتاب خوانده شود: اَللّهُ اَکْبَرُ، اَللّهُ اَکْبَرُ کَبيراً، وَسُبْحانَ اللّهِ بُکْرَةً وَ اَصيلاً، وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ کَثيراً، لاشريکَ لَهُ، وَ صَلَّي اللّهُ عَلي مُحَمَّد وَ آلِهِ ؛ خدا بزرگتر است خدا بزرگتر است به کمال بزرگي و منزه است خدا در بامداد و پسين و ستايش بسيار، خاص خدا ،پروردگار جهانيان است که شريکي ندارد و درود خدا بر محمّد و آلش.( کافي، جلد 2، صفحه 526، حديث 14)
    3 «قطب راوندي» از امير مومنان(ع) روايت کرده که رسول خدا(ص) فرمود: هر کس که صبح کند و چهار نعمت خدا را ياد نکند، مي ترسم که اين نعمت هاي خدا از او زايل گردد؛ آن چهار نعمت و سپاس بر آن، چنين است: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي عَرَّفني نَفْسَهُ،وَ لَمْ يَتْرُکْني عَمْيانَ الْقَلْبِ، اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي جَعَلَني مِنْ اُمَّةِ مُحَمَّد صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ،اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذي جَعَلَ رِزْقي في يَدَيْهِ وَ لَمْ يَجْعَلْ رِزْقي في اَيْدي النّاسِ، اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذي سَتَرَ ذُنُوبي وَ عُيُوبي، وَلَمْ يَفْضَحْني بَيْنَ النّاسِ؛ ستايش خدايي را سزاست که خود را به من شناساند و مرا کوردل وامگذارد، ستايش خدايي را سزاست که مرا از امّت محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد قرارم داد و ستايش خدايي را سزاست که روزي مرا در اختيار خود قرار داد و روزيم را در اختيار مردم قرار نداد، ستايش خدايي را سزاست که گناهان و عيبهايم را پوشاند و در ميان مردم رسوايم نکرد.( دعوات راوندي، صفحه 81، حديث 204 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 282، حديث 45 با اندکي تفاوت)
    4 مرحوم «صدوق» با سند معتبري از امير مومنان علي(ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمود: هر کس سوره هاي توحيد و قدر و همچنين آية الکرسي را يازده بار پيش از طلوع آفتاب بخواند، از خسارتهاي مالي محفوظ مي ماند و همچنين فرمود: هر کس دو سوره «قل هو اللّه» و «انّا انزلناه» را پيش از طلوع آفتاب بخواند در آن روز گناهي از او سر نخواهد زد هرچند شيطان در اين راه تلاش فراوان کند.(خصال، ج 2، ص 622 ؛ بحارالانوار، ج 83، ص 249، حديث 11)
    5 بسيار مناسب است که در اين وقت مقداري قرآن همراه با تدبّر و انديشه بخواند و با آيات آن روح و جان خود را تازه کند و نيز مناسب است دعاي صباح اميرمومنان علي(ع) را در اين وقت بخواند.
    در مفاتيح الجنان اذکار عام و خاصي به عنوان تعقيبات مشترکه و خاصه در همان آغاز مفاتيح الجنان آورده شده است.
آثار فيزيولوژيک خواب بين الطلوعين
    متاسفانه افراد بسياري اين گونه مسائل را صرفاً به عنوان دستورالعمل هاي ارشادي و اخلاقي قلمداد مي کنند، در حالي كه اين دستورات صد در صد كاربردي هستند وعلم روز نيز بر پايبندي به آن ها تاکيد فراوان دارد و به کار بردن آن ها فوايد جسمي وروحي زيادي براي انسان به ارمغان مي آورد. به عنوان نمونه يكي از فوايد فيزيولوژيک بيداري بين الطلوعين اين است که هورموني در بدن به نام هورمون رشد(سوماتوتوروپ) وجود دارد كه بيشترين ميزان ترشح آن حدود دو ساعت بعد از غروب آفتاب مي باشد(زيرا بدن انسان يك فيزيولوژي خاصي دارد كه با عالم هماهنگ مي باشد) و در رويات آمده كه همان ساعت بخوابيد.
    اينكه خواب کافي در زمان مناسب، باعث بلندي قد مي شود، به اين دليل است كه در اوايل شب، اين هورمون ترشح مي شود و اگر كسي سر شب بخوابد، رشد متناسب و متعادلي پيدا مي كند.
    اما يك سري از هورمون هاي استرس زا وجود دارند(البته در جاي خود مفيد مي باشند) كه به آن ها «كورتيكواستروئيد» گفته مي شود، مانند هورمون «کورتيزول». بيشترين ميزان ترشح اين هورمون ها دو ساعت قبل از طلوع آفتاب مي باشد؛ يعني دقيقا هنگام بين الطلوعين (از طلوع فجر تا طلوع آفتاب).
    اينكه خواب بعد از اذان صبح، باعث ناراحتي و كسلي و پريشاني انسان مي شود، ولي بيدار شدن در موقع اذان حالت شادابي مي آورد، به خاطر ترشح اين هورمون هاست. همچنين اگر زماني كه اين هورمون ها حداكثر ترشح خود را دارند، انسان خواب باشد، احتمال سكته زياد است. لذا به گفته متخصصان بيشترين آمار مرگ در خواب، در ساعات بين الطلوعين مي باشد.
    اگر همين مسئله يعني نخوابيدن بين الطلوعين را يك پزشك به ما توصيه مي كرد، با شوق و اطمينان بيشتري به آن عمل مي كرديم، زيرا به كاربردي بودن آن معتقد بوديم، اما دستورات ديني را به عنوان مسائل صرفاً اخلاقي پنداشته و كمتر به آن ها توجه مي كنيم.
    حضرت امام سجاد (ع) به بيداري در بين الطلوعين اهتمام داشت و آن را تنها به ياد خدا مي گذراند و هرگز با ديگران مشغول به صحبت نمي شد. (بحارالانوار، ج 46، ص 191، حديث 57 به نقل از السوائد)
    فقيهان شيعه در بحث از آداب بيع به استناد احاديثي کراهت معامله و تجارت را در زمان بين الطلوعين يادآور شده و بين الطلوعين را زمان دعا وعبادت دانسته اند.(تهذيب، شيخ طوسي، ج 7، ص 8؛ نراقي، احمد، مستندالشيعة، ج 14،ص 25) وقوف در مشعر، در بين الطلوعين روز عيدقربان نيز از ارکان حج شمرده شده است. (مستند الشيعه، نراقي، نراقي، ج۱۲، ص۲۴۹)
منظور از وسعت روزي چيست؟
    چنانکه گذشت بيداري بين الطلوعين داراي آثار و فوايد بسياراست که از مهم ترين آن ها نشاط دروني وروحي، طول عمر، بركت و وسعت روزي … مي باشد. اين بركت و وسعت روزي حتي براي كساني كه حقوق ثابت ودر آمد مشخص دارند نيز مطرح است. اما درخصوص افزايش روزي ممکن است براي عده اي اين سوال پيش آيد که با وجود مداومت بر اين بيداري، افزايش محسوسي در روزي و درآمد خود مشاهده نمي کنند وهمان حقوق و درآمد وپول و خرجي روزانه مي رسد، در پاسخ بايد گفت که روزي تنها منحصر به جنبه مادي نيست و هر خيري اعم از مادي و معنوي، روزي محسوب مي شود به طور مثال شنيدن حرف خوب ،کسب آگاهي و علم جديد، داشتن دوست وهمسايه خوب، پيدا کردن حال دعا ورقت قلب معنوي، توفيق گره گشايي از خلق وکمک به نيازمندان وصد ها وبلکه هزاران مصداق براي روزي وجود دارد که چه بسا فرد خودش متوجه به دست آوردن آن ها نشود. همچنين خرج هاي بي مورد، ضررها، بيماري ها و موفقيت تحصيلي فرزندان و … همگي مي تواند بسيار پر هزينه باشد كه به بركت بهره هاي معنوي چه بسا اين گونه هزينه ها به سراغ فرد نيايدواين چنين، انسان بهره مند از برکت و روزي شود.
آيت الله بهجت و درمان درد ها با نماز و بيداري بين الطلوعين
    نگارنده به ياد دارد روز شنبه 28 آبان سال 1379، ماه شعبان بود که شخصي براي درمان دردي از آقاي بهجت (ره) سوالي کرد. ايشان پاسخ دادند که بر نماز اهتمام داشته باش و پس از نماز صبح در بين الطلوعين بيدار باش و در اين ساعت بيرون برو و در بيروني تعقيبات را انجام ده و پياده روي کن!
    (به نظرم جوان گفته بود: من وقتي در اتاق هستم خوابم مي برد و نمي توانم اين يک ساعت و نيم بين طلوع فجر و اذان صبح تا طلوع خورشيد را بيدار بمانم. از اين رو آيت الله پيشنهاد بيرون رفتن و پياده روي و انجام تعقيبات در هواي بيرون اتاق را به اين جوان داده بود.)
    سپس از او پرسيد: کجايي هستي؟
    جوان پاسخ داد: اهل تبريز.
    آيت الله فرمود: خب! هواي آنجا زياد هم سرد نيست. در اين ساعت بيرون باش و تعقيبات را در بيرون انجام بده!
    جوان پرسيد: ديگر چه کاري کنم؟!
    آيت الله فرمود: همين کار را انجام بده!
    جوان گويي به پاسخش نرسيده باشد. دوباره پرسيد: اگر نشد باز خدمت برسم؟!
    آيت الله سکوت کرد و به مسيرش ادامه داد. آنجا بود که ياد اشکالات بني اسرائيل و داستان گاو افتادم. هر چه بيشتر بپرسي کار را بر خودت سخت تر مي کني.
□
روزنامه كيهان، شماره 20861 به تاريخ 11/6/93، صفحه 8 (معارف)