ايمان چيزي جز محبت نيست؛ البته كمال ايمان در نفي و اثبات است. اين را به سادگي مي توان از لااله الاالله به دست آورد كه راه رستگاري را تبيين مي كند. از اين رو در برخي از روايات به دو بعدي بودن ايمان در نفي و اثبات اشاره شده و آمده است: هل الايمان الا الحب و البغض؛ ايمان جز حب و بغض نيست. بر اين اساس يكي از مسائل كليدي در فرهنگ اسلامي تولي و تبري است.
به سخن ديگر، انسان همان اندازه كه به چيزي محبت و مهر مي ورزد به همان اندازه از ضد آن نفرت و بيزاري دارد و نمي توان مهر و محبت به چيزي را با محبت به ضد آن جمع كرد. اگر انسان به كمال گرايش داشته و كمالات محبوب اوست، به همان اندازه نسبت به نواقص، بيزاري و نفرت دارد و هيچ گونه گرايشي نسبت به آن در خود نمي بيند.
محبت پيامبر(ص) محور ايمان
پيامبر(ص) تجسم اسماي الهي و صورت كاملي از آن است. اگر خداوند بخواهد به شكل و صورتي درآيد، پيامبر گرامي(ص) همان صورت كامل است. اگر خداوند در آينه خلقت و آفريده ها تجلي كند، پيامبر(ص) همان آينه تمام نماي خداوندي و صورت و وجه الله مي باشد. اين گونه است كه تمام حقيقت ذات (هو) در الله بروز و ظهور مي كند و پيامبر(ص) صورت و وجه الله همان مي شود.
در اين حالت، سجده بر انسان كامل، به معناي سجده بر وجه الله و صورت مجسم خداوند است. اما سؤال اين است كه چگونه جايزه شده تا انسان ها بر كعبه سجده برند و آن را به عنوان نمادي وجه الله بپذيرند اما انسان كامل مسجود نشود؟ درحالي كه در وجه الله بودن انسان هيچ شك و شبهه اي نيست، زيرا صورت كاملي از حقيقت الله است. مي گويند: علت سجده به سوي خانه آن است كه باطن آن توجه به ولي الله است كه صورت كامل و وجه الله تمام است. پس همان گونه كه همه هستي بر انسان كامل سجده برده و به فرمان الهي تحت تسخير او قرار گرفته تا به كمال شايسته و بايسته خودشان دست يابند، همه انسان ها مي بايست حقيقت و باطن كعبه يعني انسان كامل را مسجود خويش قرار دهند.
اما از آن جايي كه انسان سخت به گمراهي تمايل مي يابد، لازم است تا بر اين حقيقت، پوششي چون كعبه نهاده شود تا حقيقت نه گم شود و نه مورد سوء استفاده قرار گيرد. با اين همه حكم الهي بر اين قرار گرفت تا هر كه اطاعت خداوندي مي خواهد بايد از انسان كامل اطاعت برد؛ چنان كه هر آفريده اي ديگر مي بايست در مسير كمال خويش و رسيدن به خداوند از مسير انسان كامل به اين حقيقت دست يابد.
خداوند در اشكال گوناگون و عبارات مختلف و متنوع، اين حقيقت را بيان داشته است. از جمله در آيه 31 سوره آل عمران از زبان وجه الله و صورت كامل الهي، حضرت ختمي مرتبت(ص) مي فرمايد: ان كنتم تحبون الله فاتبعوني يحببكم الله، اگر خداوند را دوست مي داريد و او محبوب شماست، از من پيروي كنيد تا شما نيز محبوب خداوند گرديد.
محبت پيامبر، راهكار رسيدن به كمال
پس راه دست يابي به حقيقت كمالي و متاله شدن تنها از راه محبت پيامبر(ص) مي گذرد. از اين رو خداوند او را مسير رسيدن به هر كمالي و راه بازگشت به خود معرفي مي كند كه مقام فناء في الله و لقاءالله است: الي ربك الرجعي؛ چنان كه آن حضرت پايان مسير كمالي هر موجودي از جمله بشريت است؛ زيرا كسي نمي تواند برتر از پيامبر(ص) باشد و وجه الله را تحقق بخشد: الي ربك المنتهي.
اين محبت مي بايست دايمي و هميشگي باشد و رحلت پيامبر(ص) هيچ تأثيري در آن نداشته باشد؛ زيرا حقيقت محمدي و نور ايشان در نفس آن حضرت، يعني در اميرمؤمنان علي(ع) ادامه دارد (آل عمران، آيه 61) و آن نيز اكنون در شكل مهدوي (عج) بروز و ظهور يافته است.
كساني كه رفيق و هم سفر محبت مي شوند، حضرت پيامبر(ص) در اشكال گوناگون با ايشان رفيق و همراه است تا آنها را به مقام منتهاي رجعت و سفر برساند. (نساء، آيه 69) پس هر كه محبت خدا را دارد، محبت پيامبر(ص) را دارد و از طريق اتباع و اطاعت، اين محبت را بروز و ظهور مي دهد و كسي كه محبت و اطاعت پيامبر(ص) را پذيرفته، پس از هجران و رفتن ظاهري آن حضرت(ص) به اهل بيت نور(ع) توسل مي جويد (بحار الانوار، ج 8، ص 188) و همان مسير كمالي شدن را مي پيمايد. در اين راه كمالي مي بايست نخست از خود و اهل بيت خويش بگذرد تا اهل بيت پيامبر(ص) و پيامبر(ص) از خودش و اهل بيت خودش محبوب تر باشد و جان خويش و خاندان خويش را فداي آنان سازد. اگر كسي فناي خود و اهل بيت خويش را در پيامبر(ص) و اهل بيت پيامبر(ص) تجربه نكند، چگونه مي تواند مدعي فناي در ذات الهي شود؟ زير گام نخست رجعت، فناي در پيامبر(ص) و اهل بيت اوست كه منتهاي سير آدمي است.
از اين رو پيامبر(ص) مي فرمايد: لايومن عبد حتي اكون احب اليه من نفسه و يكون عترتي احب اليه من عترته و يكون اهلي احب اليه من اهله و يكون ذاتي احب اليه من ذاته؛ ايمان بنده اي كامل نمي شود؛ مگر اين كه من نزد او از خودش محبوب تر باشم و عترت من نزد او محبوب تر از عترت خودش باشد و اهل بيت من پيش او از اهل بيت خودش و ذات من پيش او محبوب تر از ذات خودش باشد. (بحارالانوار، مجلسي، ج 17، ص13)
اين حديث در حقيقت ترجمه اين آيه است كه مي فرمايد: النبي اولي بالمومنين من انفسهم؛ پيامبر اولي از مؤمنين به جان هاي خودشان است. (احزاب، آيه 6) پس اگر كسي محبت ايشان را بر محبت به خود و خاندانش ترجيح ندهد بويي از حقيقت ايمان نبرده است. بنابراين هيچ كس حق ندارد جان را برتر و بالاتر از جان جانان بداند؛ چرا كه ايمان واقعي در اين است كه جان خويش را فداي جان جانان نمايد كه پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) ايشان است.
