بسم الله الرحمن الرحیم
از نظر آموزه های وحیانی قرآن، خدای رحمان، براساس رحمت هستی را از جمله انسان را آفریده و همه هستی مظاهر رحمت واسعه الهی است که همه چیز را فراگرفته است. اما از نظر قرآن، مومنان افزون بر رحمت رحمانی، از رحمت خاص رحیمی برخوردار هستند که در اشکال گوناگون خود را در زندگی دنیوی و اخروی نشان می دهد که از جمله آنها می توان به اغاثه و فریادرسی به مومنان هنگامه استغاثه آنان و اعانه الهی هنگامه استعانت مومنان اشاره کرد.
نویسنده در این مطلب با مراجعه به آموزه های وحیانی قرآن، چرایی و چگونگی اعانه و کمک های الهی را برای مومنان بر اساس رحمت رحیمی بیان کرده است. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.
رحمت رحیمی خدا برای مومنان
از نظر آموزه های وحیانی قرآن، خلقت بر اساس رحمت الهی است، چنان که خدای رحمان در آیات گوناگون و به ویژه در سوره الرحمن به ابعاد خلقت پرداخته و به این حقیقت توجه می دهد که همه هستی از جمله عوالم بهشت و آخرت بر اساس رحمت رحمانی است و در جایی دیگر نیز به صراحت می فرماید: الا من رحم الله و لذلک خلقهم؛ مگر کسانی که پروردگارت به آنان رحم کرده و به همین سبب آنان را آفریده است.(هود، آیه 119)
این آیه بیان می کند اصولا خلقت به ویژه انسان بر اساس رحمت است. پس حتی گناهکاران با توبه به دایره رحمت باز می گردند. هم چنین از سوره الرحمن نیز بر می آید که دوزخ نیز در سایه رحمت الهی است که خلق شده است؛ زیرا دوزخ کمک می کند تا عیوب افراد در کوره فتنه عظیم دوزخ از میان برود و پاکسازی انجام شود و به بهشت در آید؛ البته اندک افرادی در دوزخ جاودانه خواهند ماند که قابلیت بازسازی ندارند و از باب رحمت الهی به دیگران است که هم چنان در آن کوره فتنه بمانند و بسوزند.
از نظر آموزه های های قرآن، خدا افزون بر رحمت رحمانی فراگیر، عنایت خاصی به مومنان در دنیا و آخرت دارد و آنان را از رحمت رحیمی خاص خویش نیز برخوردار می سازد. البته تجلی تمام رحمت رحیمی برای مومنان در آخرت است، اما در همین دنیا مومنان تحت ولایت الهی، از انواع نصرت ها و امدادهای خاص الهی برخوردار می شوند که تحت رحمت رحیمی قرار می گیرد. از جمله این رحمت های رحیمی می توان به نادیده گرفته و اقاله لغزش های پوزش خواهان، آمرزش گناهان استغفار کنندگان، اجابت دعای سائلان و پاداش ها و جوایز خاص برای آنان، اغاثه و فریادرسی فریادخواهان، اعانه و یاری استعانت جویان، نصرت ناصران، ولایت اولیاء و برخورداری از امدادهای غیبی و مانند آنها اشاره کرد؛ زیرا خدا رحمت رحیمی خویش به متوجه مومنانی می کند که جواب مثبت به دعوت الهی داده و در صراط مسقتیم هدایت های فطری عقلی و شرعی نقلی فلسفه و سبک زندگی خویش را سامان داده اند؛ زیرا از نظر قرآن، اگر کسی دعوت الهی را اجابت کند، خدا نیز دستگیر او خواهد بود و دعا و خواسته اش را اجابت می کند تا جایی که اگر در دنیا به سبب ابتلائات و فتنه های الهی با مشکلات، سختی و رنج مواجه می شوند، اما خدا دستگیر آنان بوده و خوف از آینده و حزن از گذشته را از دلهایشان می زداید و آنان را از امدادهای غیبی خویش بهره مند ساخته و در آخرت نیز به بهشت خویش وارد می سازد تا ابد با سعادت باشند.(بقره، آیه 186؛ احقاف، آیه 31؛ آل عمران، آیات 172 تا 174؛ انفال، آیه 9؛ رعد، آیه 18؛ شوری، آیه 38) این عنایت را خدا به پیامبران و مومنان انجام داده و می دهد، چنان که گزارش هایی از این رحمت رحیمی برای پیامبران و مومنان گزارش شده است.(انبیاء، آیات 76 و 84 و 88 و 90؛ انفال، آیه 9)
اعانه الهی به استعانت جویان
از نظر آموزه های وحیانی قرآن، مومنان در میان جن و انس تنها کسانی هستند که به دعوت الهی که از طریق فطرت و شریعت یعنی عقل و نقل بیان شده، پاسخ مثبت داده و اجابت دعوت کرده اند. بنابراین، خدا نیز دعوت مومنان را اجابت می کند و آنان مستجاب الدعوه می شوند؛ زیرا کسی که هماره دعوت الهی را پاسخ گو و فلسفه و سبک زندگی خویش را بر اساس اسلام و شرایع الهی سامان دهی کرده و در صراط مستقیم الهی و هدایت آن گام بر می دارد، خدا نیز دستگیر او شده و به او در مواردی که استعانت و یاری می جوید، کمک می کند.
از نظر قرآن، بر اساس آیات سوره حمد، خدا را به حقیقت رحمانیت و رحیمیت می شناسند و حمد و ستایش را تنها برای او می دانند؛ زیرا هر کمالی در هستی در هر چیزی جز از مظهریت کمالات اسماء الهی و نور آن نیست؛ پس وقتی کمالی را در چیزی یا کسی می بینند، آن کمال را از آن خدا می دانند که به این چیز یا کس داده شده و تنها این خداست که به عنوان اظهار کننده این کمال شایسته و سزاوار ستایش و حمد است. این گونه است که آنان خدا را بایسته و شایسته پرستش دانسته و معبود خویش قرار می دهند و هم چنین به دلیل آن که خاستگاه هر کمالی را خدا می دانند، تنها در هر چیزی از او استعانت و یاری می جویند.
به سخن دیگر، با توجه به این خدا را حقیقت همه هستی می دانند به این یقین و اعتقاد رسیده اند که تنها خدا می بایست معبود قرار گرفته و پرستش شود؛ و هم چنین هر اعانتی اگر می خواهند فقط از خدا بخواهند و فقط او را معاون خویش در امور بداند و از او «عون» بطلبد و اعانه بخواهد: ایاک نعبد و ایاک نستعین.(حمد، آیه 5)
شکی نیست که مهم ترین چیزی که انسان در زندگی نیاز دارد، استعانت از خدا برای حرکت در صراط مستقیم عبودیت است که او را به کمالات بایسته و شایسته از جمله خلافت الهی برساند، از همین روست که پس از بیان استعانت جویی از خدا، مومنان از خدا می خواهند تا آنان را در صراط مستقیم هدایت قرار دهد تا این گونه جزو کسانی باشند که «منعم علیهم» هستند و از غضب و ضلالت دور هستند.(حمد، آیات 6 و 7)
از نظر قرآن، «منعم علیهم» که خدا به آنان نعمت خاص خویش را ارزانی داشته، همان مومنان مطیع پیامبر(ص) و شهداء، صالحین و صدیقین هستند که سعادت آخرت نیز برایشان تضمین شده و به فضل عظیم دست یافته اند.(نساء، آیات 69 و 70)
باید توجه داشت که هر چیزی که نیازی از نیازهای انسان را برآورده سازد، نعمت است، اما مهم ترین نیاز انسانی، هدایتی است که او را به کمالات برساند و خدایی و متاله سازد و در جایگاه خلافت در دنیا و سلامت در بهشت برساند. از همین روست که خدا از اسلام و ایمان و ولایت و بهشت را به عنوان نعمت های بزرگ معنوی یاد کرده است.(مائده، آیه 3؛ نساء، آیات 69 و 70؛ تکاثر، آیه 8)
از نظر قرآن، البته برای رسیدن به نعمت های بزرگ از جمله سعادت ابدی در آخرت و بهشت، می بایست انسان از ابزارهایی کمک و یاری و استعانت بجوید که مورد رضایت الهی است. از نظر قرآن، صبر و نماز از جمله بزرگ ترین ابزارهای استعانت است که موجب می شود تا عنایت الهی به سوی استعانت جو جذب و جلب شود. البته صبر دارای مصادیق بسیاری است که یکی از جلوه های آن صبر در روزه است که در روایات تبیینی و تفسیری به آن اشاره شده است.(بقره، آیات 45 و 153؛ و روایات تفسیری)
از نظر وحی قرآنی، کسی به صبر در زندگی استعانت می جوید، معیت و همراهی خدا را در امور زندگی خواهد داشت؛ زیرا خدا با صابرین است.(بقره، آیه 153) شکی نیست که معیت الهی با صابرین جلوه های دارد که از جمله آنها امدادهای غیبی در شرایط بسیار خطرناک و بحرانی است؛ چنان که حضرت موسی(ع) به سبب معیت خدا مورد هدایت خاص قرار گرفته و به اعجاز الهی نجات یافت وفرعونیان غرق و نابود شدند.(شعراء، آیات 61 تا 68)
خدا در این آیات به صراحت بیان می کند که چگونه معیت الهی موجب می شود تا مومنان عزیز شوند و از رحمت رحیمی برخوردار شوند. البته این سنت الهی است که برای همه مومنان صابر خواهد بود و اختصاص به عصر و مصری یا شخصی ندارد.(همان)
هم چنین خدا گزارش می کند که به سبب معیت خدا، خدا سکونت خویش را بر پیامبر(ص) نازل کرد و پیامبرش را به لشکریانی نادیدنی یاری رساند تا کلمه الهی بالا و برتر باشد و کفر غلبه و چیرگی نیابد؛ زیرا اگر کسی به یاری خدا و دینش برود خدا نیز او را نصرت و یاری می رساند و پیروزی را برایش رقم می زند.(توبه، آیه 40)
در حقیقت بر اساس سنت الهی مومنانی که مطیع خدا هستند و به نصرت دین اسلام می شتابند و در راه فلسفه و سبک زندگی اسلامی مجاهدت و تلاش دارند، در هر مشکل و نیازی اگر از خدا استعانت جویند و صبر ورزند، خدا با رحمت رحیمی به آنان توجه کرده و مشکلات را برآورده کرده ونعمت های بسیار و زیاد و جدید به آنها می دهند و دشمنان ایشان را نیست و نابود می کند.(همان؛ اعراف، آیه 128)
از نظر قرآن، مومنان در مشکلات و ابتلائات می بایست صبر داشته باشند و از صبر جمیل سود برند و بر خدا استعانت جویند و خدا را به اسمای حسنای بخوانند و او را به یاری و استعانت بطلبند.(یوسف، آیه 18؛ انبیاء، آیه 112)
بر اساس آیه 112 سوره انبیاء، مومنان با تقوای الهی می بایست از استعانت الهی بهره مند شوند که خود یکی از اسباب استعانت به خدا است. از نظر قرآن، مومنان همان طوری که در بر و تقوا به یک دیگر یاری می رسانند و معاونت در این امور دارند و از هر گونه معاونت در اثم و عدوان پرهیز دارند، هم چنین به سبب این گرایش مورد عنایت الهی قرار گرفته و خدا به یاری ایشان می رود.(همان؛ مائده، آیه 2)
