آثار روان شناختی راستگویی از نظر قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

شکی نیست که راستی و راستگویی آثار اجتماعی بسیاری دارد که از مهم ترین آنها اعتمادسازی میان راستگویان است؛ اما از نظر آموزه های وحیانی قرآن، راستگویی دارای آثار بسیاری در ساحت روانی است؛ زیرا راستی به عنوان امری فطری، نه تنها عامل اصلی تعادل روانی انسان است، بلکه عامل تحقق بسیاری از فضایل معنوی انسان در مسیر رشد و کمال یابی است؛ چرا که بدون صداقت و راستی نمی توان از فضائل متعالی انسانی سخن گفت و اگر کسی به فضائلی چون عدالت، کرامت، سعادت، احسان و مانند آنها دست یافته، به سبب تحقق ملکه صداقت در اوست.

از آن جایی که آموزه های وحیانی قرآن به فضائل اخلاقی توجه واهتمام خاص دارد و بر آن است تا انسان را در مرتبه مکارم اخلاقی تعلیم و تزکیه دهد، به موضوع صداقت و آثار روانی آن توجه خاصی مبذول داشته است. از همین رو، نویسنده دراین مطلب با مراجعه به آموزه های وحیانی قرآن برآن شد تا این آثار روانی را تبیین نماید. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

جایگاه ارزشی صداقت در مکارم اخلاقی

هر چند که واژه اخلاق جمع «خُلق» به معنای ملکات و مقومات فطری و اکتسابی به کار می رود که می تواند ارزشی یا ضد ارزشی باشد، چنان که عجول(اسراء، آیه 11)، جهول(احزاب، آیه 72)، ظلوم(همان)، هلوع(معارج، آیه 19) ضعیف (نساء، آیه 28)، فقیر (فاطر، آیه 15) و مانند آنها نیز به عنوان اخلاق فطری انسان معرفی شده است، اما مراد از اخلاق در این جا همان فضائل اخلاقی است که به عنوان ارزش های انسانی از سوی همگام مورد تایید است، هر چند که بسیاری از مردم خود بدان صفات ارزشی نیستند، ولی از صاحبان اخلاق پسندیده و ارزشی تجلیل و تکریم کرده و به تعظیم آنان می پردازند.

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، ارزش های اخلاقی دارای مراتب شدت و ضعف است؛ به این معنا که برخی از آنها از نظر ارزشی ضعیف تر و برخی متوسط و برخی عالی تر و برتر است؛ از همین روست که در آموزه های وحیانی قرآن، از عدالت تقابلی و مثلی(بقره، آیه 164؛ الرحمن، آیه 60) به عنوان ضعیف ترین سطح از آن، و احسان عفو و بخششی(بقره، آیه 237) به عنوان متوسط و اکرام و ایثار(حشر، آیه 8) به عنوان برترین یاد شده است.

پیامبر گرامی اسلام با توجه به جایگاه بس ارزشمند مکارم اخلاقی بر آن است تا فلسفه بعثت خویش را این مرتبه از اخلاق معرفی کند تا امتی شاهد(نساء، آیه 135؛ مائده، آیه 8) برای امت های دیگر بسازد؛ از همین روست که می فرماید: إنّما بُعِثْتُ لاُتَمِّمَ مَكارِمَ الأخْلاقِ؛ من، در حقيقت، براى اين برانگيخته شده ام كه مكارم اخلاق را به كمال رسانم.(كنز العمّال، شماره حدیث5217)

از نظر پیامبر اکرم(ص) که تحت خدای اکرم تعلیم و تزکیه شده(علق، آیه 3)، ارتباط کامل انسان با خدای اکرم با همین مکارم اخلاقی است؛ چنان که ایشان می فرماید: جَعلَ اللّه ُ سُبحانَهُ مَكارِمَ الأخْلاقِ صِلَةً بَينَهُ و بَينَ عِبادِهِ ، فحَسْبُ أحَدِكُم أنْ يَتَمسّكَ بخُلقٍ مُتَّصِلٍ باللّه ِ؛ خداوند سبحان مكارم اخلاق را سبب پيوند ميان خود و بندگانش قرار داده است ، پس ، هر يك از شما را همين بس كه به خويى كه متّصل به خداست، چنگ آويزد.( تنبيه الخواطر ، ج 2، ص 122)

امیرمومنان امام علی(ع) در تبیین مکارم اخلاقی به این نکته توجه می دهد که رفعت انسانی در همین صفات عالی و برتر الهی است: علَيكُم بمَكارِمِ الأخْلاقِ فإنّها رِفْعَةٌ ، و إيّاكُم و الأخْلاقَ الدَّنِيَّةَ فإنّها تَضَعُ الشَّريفَ و تَهْدِمُ المَجْدَ؛ بر شما باد تحصيل مكارم اخلاق كه آن مايه رفعت است و از خويهاى پست دورى كنيد كه آن انسانهاى شريف را پست مى كند و بزرگوارى را از بين مى برد .(بحار الأنوار ، ج 78، ص53 ، حدیث 89)

از نظر حضرت مولی الموحدین امیرالمومنین(ع) حتی اگر انسان دنبال آخرت نباشد، برای دنیای بهتر خویش می بایست دنبال مکارم اخلاقی باشد. از همین روست که ایشان می فرماید: لَو كُنّا لا نَرْجو جَنّةً، و لا نَخْشى نارا و لا ثَوابا و لا عِقابا لَكانَ يَنْبَغي لَنا أنْ نَطلُبَ مَكارِمَ الأخْلاقِ؛ فإنَّها مِمّا يدُلُّ على سبيلِ النَّجاحِ ؛ حتّى اگر هم به بهشت اميد نمى داشتيم و از دوزخ نمى هراسيديم و پاداش و كيفرى در ميان نمى بود، باز شايسته بود كه در طلب مكارم اخلاق برآييم؛ زيرا كه راه موفقيت و پيروزى، در تحصيل مكارم اخلاق است.(الدرجات الرفيعة ، ص 355)

از همین روست که آن حضرت (ع) بارها به اشکال مختلف به ارزشمندی مکارم اخلاقی توجه می دهد و می فرماید: .الإمامُ عليٌّ عليه السلام : ثابِروا على اقْتِناءِ المَكارِمِ ؛ در راه كسب مكارم اخلاق پشتكار و پايدارى ورزيد.(غرر الحكم، شماره حدیث 4712)

یا می فرماید: ابْذِلْ في المَكارِمِ جُهْدَكَ تَخْلُصْ مِن الَمآثمِ ، و تُحْرِزِ المَكارِمَ ؛ براى تحصيل مكارم اخلاق، نهايت كوشش خود را به كارگير، تا از گناهان برهى و مكارم را به دست آورى.(همان، شماره حدیث 9989 )

و هم چنین فرموده است: فَهَبْ أنّهُ لا ثَوابَ يُرجى و لا عِقابَ يُتَّقى ، أ فَتَزْهَدونَ في مَكارِمِ الأخْلاقِ؟! گيرم كه اميد به پاداش و ترس از كيفر در ميان نباشد ، آيا بايد به مكارم اخلاق پشت كنيد؟(همان، شماره حدیث6278)

ایشان به کمیل بن زیاد نیز می فرماید: يا كُمَيلُ ، مُرْ أهلَكَ أنْ يَروحوا في كَسْبِ المَكارِمِ ، و يُدْلِجوا في حاجَةِ مَن هُو نائمٌ ؛ اى كميل! به خانواده خود فرمان ده كه در روز به دنبال كسب مكارم اخلاق باشند و در شب نياز كسى را كه خفته است بر آورند. (نهج البلاغه، حکمت 257)

به هر حال، انسان مومن کسی است که به پیروی «اسوه حسنه» (احزاب، آیه 21) پیامبرش را سرمشق زندگی قرار دهد و دنبال مکارم اخلاقی باشد تا همان طوری که آن حضرت (ص) حبیب الله شد، محبوب خدا شود؛ زیرا آن حضرت(ص) می فرماید: إنّ اللّه َ يُحِبُّ مَعالِيَ الأخْلاقِ و يَكْرَهُ سَفْسافَها؛ خداوند خويهاى والا را دوست دارد و خويهاى پست را ناخوش مى دارد .( كنز العمّال، شماره حدیث 5180)

پس اگر رقابت سالمی میان مومنان است(مطففین، آیه 26) این سبقت جویی و تنافس می بایست در امر کسب مکارم اخلاقی باشد که در عظمت و رفعت هیچ چیزی به آن نمی رسد؛ چنان که امیرمومنان امام علی(ع) می فرماید: تَنافَسوا في الأخْلاقِ الرَّغِيبَةِ ، و الأحْلامِ العَظيمَةِ ، و الأخْطارِ الجليلَةِ ، يَعْظُمْ لَكُمُ الجَزاءُ؛ در كسب خويهاى پسنديده و آرزوهاى بزرگ و منزلتهاى والا با يكديگر رقابت كنيد، تا پاداش بزرگ يابيد.( غرر الحكم ، شماره حدیث 4556 )

اگر بخواهیم مصادیق برتر مکارم اخلاقی را بیان کنیم، می توان به صداقت در اقسام و انواع آن امتیاز برتر را بدهیم؛ چنان که امام صادق(ع) وقتی به بیان مصادیق مکارم اخلاقی می پردازد، امتیاز برتر را به صداقت و انواع آن می دهد و می فرماید: اَلمَكارِمُ عَشرٌ ، فَإنِ استَطَعتَ أن تَكونَ فيكَ فَلتَكُن… : صِدقُ الَبسِ ، وَصِدقُ اللِّسانِ ، وَأداءُ الأمانَةِ ، وَصِلَةُ الرَّحِمِ ، وَإقراءُ الضَّيفِ ، وَ إطعامُ السّائِلِ ، وَالمُكافاةُ عَلىَ الصَّنائعِ ، وَالتَّذَمُّمُ لِلجارِ، وَالتَّذَمُّمُ لِلصّاحِبِ، وَرَأسُهُنَّ الحَياءُ؛ مكارم ده تاست: اگر مى توانى آنها را داشته باش … : استقامت در سختى ها، راستگويى، امانتدارى، صله رحم، ميهمان نوازى، اطعام نيازمند، جبران كردن نيكى ها، رعايت حق و حرمت همسايه، مراعات حق و حرمت رفيق و در رأس همه، حيا.(غررالحكم، ج6، ص441، ح10926)

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، صداقت اساس و بنیاد ایمان است و کسی که به مرتبه ایمان می رسد که اهل صدق و راستی باشد؛ چنان که امیرمومنان امام علی(ع) می فرماید: ألصِّدقُ رأسُ الايمانِ. (غرر الحكم، ص 219، ح 4312)

انسانی که صداقت در او ملکه شده بر اساس هواهای نفسانی یا ظنون کاری  را انجام نمی دهد بلکه هماره با دلیل و برهان الهی وارد کار شده و با قدرت و اقتدار الهی از آن خارج می شود؛ چنانکه خدا به پیامبرش می فرماید: وَقُل رَّبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلْطَانًا نَّصِيرًا؛ بگو:  خدايا با صداقت من را وارد بکن و با صداقت از هر کاري بيرون بياور. تو کمکم بکن تا سلطاني و نصرتی از نزد او در اختیارم باشد. (اسراء، آیه 80) یعنی کمکم بکن و حرف حق را به زبان و دلم جاري بکن. پس اول کار صدق و پايان کار صدق باشد و هیچ سلطه ای برای دیگر نباشد. از نظر قرآن، انسانی که در همه امورش بر صداقت است و صداقت ملکه و مقوم ذاتش شده است، نه تنها اهل مقام متقین است بلکه اهل احسان نیز است؛ چنان که خدا می فرماید: وَالَّذِي جَاءَ بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ أُولَـئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ، لَهُم مَّا يَشَاءُونَ عِندَ رَبِّهِمْ ذَلِكَ جَزَاءُ الْمُحْسِنِينَ؛ و آن كس كه راستى آورد و آن را باور نمود آنانند كه خود پرهيزگارانند؛ براى آنان هر چه بخواهند پيش پروردگارشان خواهد بود اين است پاداش نيكوكاران» (زمر، آیات 33و 34)

آثار روان شناختی صداقت و راستی

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، اصالت انسان در همان «نفس» است که تنزل یافته «روح الهی»(حجر، آیه 15، ص ، آیه 72) است؛ در حقیقت همه هستی انسان «نفس» و «روان» اوست که برخاسته از «روح و جان الهی» است که در کالبد مادی دمیده شده است.(شمس، آیه 7؛ سجده، آیه 9) از همین روست که هنگام مرگ، کالبد مادی زمینی کنار گذاشته شده و «نفس» انسانی همانند پروانه ای از پیله تن خارج می شود و خدا به تمام کمال آن را می گیرد و به سوی خدا بالا می برد.(زمر، آیه 42)

البته از نظر قرآن، وقتی نفس «توفی» می شود، و تن خاکی و زمینی را کنار می گذارد، تن و کالبدی از جنس «مثال» خواهد داشت که بسیار لطیف تر از کالبد زمینی است؛ این امر در عوالم دیگر نیز اتفاق می افتد و نفس در «انشاء» های گوناگونی «امثال» گوناگونی از کالبد را به در می کند و در می آورد تا در نهایت از کالبد اخروی برخوردار می شود که به آن رجعت کامل نفس به تن اخروی یاد می شود.(واقعه، آیات 61 و 62)

به هر حال، از نظر قرآن، آن چه اصالت دارد همان نفس انسانی است که در هر عالم و جهانی، کالبدی مخصوص آن عالم به تن می کند. بر این اساس، انسان هماره می بایست به نفس یا همان روان خویش اهتمام و توجه خاص داشته باشد و نگذارد تا تغییرات منفی و دسیسه ای در فطرت نفس ایجاد شود، بلکه با اعمال تقوایی که برخاسته از دانش و انگیزش فطری و تشریعی است به کمالات بایسته ای دست یابد که او را «متاله» و خدایی می سازد و در جایگاه خلافت الهی قرار می دهد.(شمس، آیات 7 تا 10؛ بقره، آیات 21 و 30 و31؛ روم، آیه 30)

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، انسان می بایست در طول مدت عمر کوتاه خویش در کره خاکی زمین، با ایمان و عمل صالح و توصیه به حق و صبر کاری کند تا سرمایه های وجودی اش ظهور یابد نه آن که از دست برود و گرفتار خسران شود.(عصر، آیات 1 تا 3)

البته ازآن جایی که برخی از خلقیات انسانی، منفی است که مربوط به کالبد جسمانی و تاثیر شگرف آن است(بقره، آیه 30)، لازم است تا خلقیات منفی را با خلقیات ارزشی و مثبت بازسازی و اصلاح کند؛ چنان که فقر با اتصال به غنی حمید(فاطر، آیه 15)، ضعف با اتصال به خدای قوی و هلوع را با اتصال و بهره گیری از نماز و احسان واطعام(معارج، آیات 19 تا 28) اصلاح کند و به کمال برسد.

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، صداقت و راستی از برترین مکارم اخلاقی است که انسان می بایست آن را ملکه و مقوم ذات خویش قرار دهد و به عنوان «قوامین بالصدق» تجلی یابد؛ چنان که «قوامین بالقسط» است. به این معنا که به عنوان «صادقین» صفت مشبهه را در خود ایجاد کند و فراتر از «اسم فاعل» به طور دایمی و در قالب ملکه و مقوم ذات صادق و راستگو باشد.

شکی نیست که صداقت از ارزش های فطری است که هر انسانی به طور فطری آن را می شناسد و بدان گرایش دارد(اعراف، آیات 70 و 106؛ یوسف، آیات 26 و27) از همین روست که جزو ملاک ها ومعیارهای فضایل انسانی شناخته شده (آل عمران، آیات 15 و17) و به عنوان ارزشی والاتر و برتر از ایمان و تقوا مطرح می شود(توبه، آیه 119؛ بقره، آیه 177؛ یوسف، آیات 27 و 56)؛ زیرا بدون صداقت سخن گفتن از تقوا و ایمان بی معنا است؛ چون کسی که صداقت ندارد، ایمان و تقوا نیز ندارد؛ از همین روست که خدا بندگان صادق خویش را ستایش می کند و در جایگاه رفیع پیامبران قرار می دهد.(آل عمران، آیات 15 تا 17؛ مریم، آیات 41 و 56)

از نظر قرآن، کسانی که به این سطح از صداقت برسند که صداقت ملکه و مقوم ذات آنان شود، از آثار معنوی و روان شناختی آن بهره مند می شوند و روان و نفس ایشان به شدت تحت تاثیر آن قرار می گیرد. مهم ترین آثار روان شناختی صداقت و راستی  عبارتند از:

1. رفعت معنوی: از نظر قرآن، انسان همه تلاش خویش را می کند تا به مقامات رفیع برسد. از همین روست که از ایمان به خدا و اعمال صالح برای ترفیع خویش بهره می برد.(فاطر، آیه 10) از جمله این امور می توان به ایمان و علم حقیقی(مجادله، آیه 11) اشاره کرد. البته از نظر قرآن، دست یابی عالی ترین درجات رفعت به «صداقت» بستگی دارد که در صادقین به شکل ملکه و مقوم ذات درآمده است.(مریم، آیات 56 و 57) کسی که صداقت ملکه و مقوم ذات اوست، مورد عنایت است و نفس او در مراتب عالی به مکانتی دست می یابد که برای دیگران فراهم نیست. در حقیقت رشد و ترقی و رفعت یابی انسان در گرو صداقتی است که نفس او به آن چنان عادت کرده باشد که جزو حقیقت او شده باشد.
2. وصول به مقام نبوت: از نظر آموزه های وحیانی قرآن، صداقت به شکل ملکه ومقوم ذات نقش اساسی در انتخاب شخص به عنوان نبی و پیامبر از سوی خدا دارد؛ زیرا آن چه موجب می شود تا شخص دریافت کننده وحی الهی باشد ، صداقتی است که ملکه اوست. البته نبوت هماره با رسالت همراه نیست؛ از همین روست که برخی از انبیاء به عنوان رسولان مطرح نیستند؛ اما همه رسولان به عنوان نبی مطرح هستند؛ زیرا کسب وحی ودریافت آن، شرط رسالت است، ولی رسالت شرط نبوت نیست. براین اساس می بایست گفت که هر کسی اگر بخواهد از وحی غیر تشریعی نیز بهره مند شود می بایست تا صداقت را ملکه و مقوم ذات خویش کند تا خدا در قالب الهامات و وحی غیر تشریعی او را تعلیم و تزکیه دهد و به مقامات عالی و رفیع برساند. به هر حال، از نظر قرآن، شرط نبوت آن است که شخص صادق باشد و در اوج صداقت ، آن را ملکه و مقوم ذات خویش کند(مریم، آیات 41 و 56)؛ زیرا «صدّيق» صيغه مبالغه و احتمالاً اشاره به حدّ اعلاى صدق و راستگويى است؛ زيرا ملاك امر نبوّت صدق است و تصديق كننده آيات و معجزات الهى سزاوار است كه چنين باشد. (روح المعانى، ج 9، جزء 16، ص 139)
3. سرمشق الهی: از نظر قرآن، صادقین و راستگویانی که صداقت ملکه و مقوم ذات آنان است، چنان انسان های ارزشی هستند که می بایست به عنوان سرمشق های اجتماعی برای دیگران مطرح شوند و خدا برای همین از ایشان در قرآن ذکر و یاد می کند و به پیامبرش فرمان می دهد تا ایشان را یاد کنند تا دیگران آنان را سرمشق خویش قراردهند. در حقیقت این افراد نه تنها خود از نظر رشدی به جایی رسیده اند که در کمال رفعت هستند، بلکه می تواند در دیگران تاثیرات مثبت به جا بگذارند و آنان را نیز به سوی رفعت سوق دهد و به کمال بایسته و شایسته برسانند.(مریم، آیات 56 و 57)
4. تسلیم: یکی از مقامات معنوی نفس الهی، تسلیم بودن در برابر خدا است؛ از همین روست که اسلام را اسلام گفته اند؛ زیرا شخص در برابر خدا به تمام معنا تسلیم است و هرچه خواهد مشیت کند و فرمان دهد عمل می کند. نفسی که در مرتبه عالی قرار می گیرد، زمانی تسلیم است که در اوج صداقت باشد؛ زیرا چنین نفسی با صدق به تصدیق نبوت و رسالت و آموزه های وحیانی می پردازد و در برابر شریعت تسلیم محض است(محمد، آیات 20 و21)؛ زیرا برخى «طاعة و قول معروف» را خبر مبتداى محذوف دانسته اند كه در اصل «أمرهم (ايمانهم بنا) طاعة» بوده، بدين معنا كه هرگاه سوره اى نازل مى شود، اگر اظهار طاعت بكنند و به هنگام عمل نيز با صدق اجرا كنند براى آنها بهتر است.(الميزان، ج 18، ص 239) به هر حال، صداقت در نفس انسانی موجب می شود تا شخص در برابر خدا تسلیم باشد و به کمال بایسته و شایسته برسد.
5. اصلاح گری : از نظر قرآن، انسانی ممکن است از نظر فکری و رفتاری به خطا و فساد کشیده شود؛ اما اگرانسان صداقت را در هر مرتبه ای داشته باشد، این صداقت موجب می شود که کارهایش اصلاح شود و راستی در فعل و قول و فکر او تاثیر بگذارد. البته راستگویان و اهل قول سدید هماره دنبال اصلاح امور هستند و هرگز دنبال فساد نمی روند، و این نفسی که راستی در آن ملکه شده، هماره اهل اصلاح است و کارها و افکار خویش و دیگران را اصلاح می کند(احزاب، آیات 70و71)؛ زیرا «سديد» در آیه به معنای صواب و خالى از هر شائبه دروغ و لغو، موافقت ظاهر با باطن است (مجمع البيان، ج 7 – 8 ، ص 584) وچنین شخصی به گونه ای رفتار می کند که هماره اصلاح گرایانه است. البته خدا نیز به او یاری می رساند و دستگیر اوست؛ زیرا اگر عملی تبعات و پیامدهایی به نام «ذنوب» داشته باشد، آن را نیز ازمیان برمی دارد.
6. رضایت مندی: از نظر قرآن، یکی از حالت مثبت و ارزشی نفس، احساس رضایت و رضایتمندی است. این حالت برای اهل صداقت که صداقت در آنان ملکه و مقوم شده به روشنی مشهود است و آثار آن در دنیا و آخرت بروز می کند. از همین روست که اینان به عنوان نفوس مطمئن(فجر، آیات 27 تا 30) در مقام «راضیه مرضیه» قرار می گیرند؛ زیرا صداقت آنان جلوه ها و آثار بسیار مهم دارد که از جمله آنها همین رضایتمندی دوسویه خدا و صادقین نسبت به هم است.(مائده، آیه 119)
7. تکریم: خدا صادقین و راستگویان را به سبب دارنده بودن مکارم اخلاقی تکریم می کند و آنان را مورد تجلیل قرار می دهد. از همین روست که نفس صادقین احساس کرامت و تکریم شدن را به خوبی احساس می کند و به آن می بالد و خدا ایشان را نیز با یاد کرد خویش تکریم می کند.(مریم، آیات 41 و56)
8. رستگاری: درجات عالی فوز عظیم و رستگاری نهایی برای چنین افرادی ثابت است(مائده، آیه 119) ؛ بنابراین ، آثار رستگاری را می توان در دنیا در این نفوس نیز یافت؛ زیرا از نظر قرآن، کسانی که به این فوز عظیم می رسند، در دنیا و آخرت از هر گونه خوف و اندوه در امان هستند و نسبت به گذشته اندوه و حزنی نداشته و نسبت به آینده خوف و ترسی ندارند.(بقره، آیه 112؛ آل عمران، آیه 170)
9. آمرزش ذنوب: چنان که گفته شد، ذنوب پیامدهای عملی است که حتی پیامبر(ص) نیز بدان گرفتار است(فتح، آیات 1 و 2)؛ زیرا هر عملی پیامدهایی دارد که می تواند به انسان آسیب برساند. بر این اساس، راستگویان نیز به سبب راستی ممکن است گرفتار پیامدهای راستگویی خود شوند، ولی خدا به آنان کمک می کند تا از مشکلات آن در امان بمانند و تحت مغفرت الهی از دنباله و پیامدهای آن در امان قرارگیرند.(احزاب، آیات 70 و71) پس نفس راستگو هرگز ترسی از راستی نخواهد داشت؛ زیرا می داند که خدا او را از پیامدهایی راستگویی صیانت و حفظ می کند و مشکلات پیش آمده را بر طرف می کند؛ زیرا هماره «النَّجاةُ فی الصِّدق؛ نجات در راستی است.»(غرر الحکم و درر الکلم، ج 1، ص 279)
10. هم نشینی با خدا: انسان صادق که دخول و خروج او در هر کاری با دلیل و برهان علمی و از روی صداقت و راستی است، در جایگاهی بلند و رفیع قرار دارد که در جلوه اخروی آن خدا می فرماید:«فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِيكٍ مُّقْتَدِرٍ؛ در قرارگاه صدق نزد پادشاهى توانايند.(قمر، آیه۵۵)