عيد فطر؛ جشن اطاعت

عيد فطر روز جشن موفقيت روزه داراني است که اطاعت امر خدا و پيامبر(ص) کردند و بر پايه کتاب و سنت روزه گرفتند، يک ماه تمام را به عبادت پرداختند، همه سختي هاي روزه را چون مجاهدان تحمل کردند و به جنگ هواهاي نفساني رفته و تقوا پيشه نمودند. نويسنده در مطلب پيش رو حقيقت روزه و جشن گرفتن پايان آن را تبيين کرده است.

    * * *
جوايز خاص وعام
    هر کسي به موفقيتي دست يابد، براي خود جشن مي گيرد. کساني که در آزمون هاي گوناگون در مدارس و کنکور و دانشگاه موفقيتي کسب مي کنند، خودشان و خانواده شان براي آنان جشن مي گيرند. در اسلام نيز پس از موفقيت در آزمون هاي سخت و سنگيني، جشن هايي گرفته مي شود که از جمله دو جشن بسيار مهم موفقيت در حج و روزه است که عيدهاي قربان و فطر ناميده مي شود.
    فلسفه و هدفي که براي حج و روزه تعيين شده، دست يابي به تقواست؛(بقره، آيه 183) چرا که از نظر قرآن تقوا بهترين ره توشه انسان در سفر زندگي به سوي آخرت و ابديت است: خَيرَ الزّادِ التَّقوي(بقره، آيه 197) و ملاک و معيار ارزش گذاري و سنجش انسان نيز تقواست: إِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ اَتْقَاكُمْ ؛ گرامي ترين شما در نزد پروردگار با تقواترين شماست.(حجرات، آيه 13)
    پس کسي که بتواند هدف خود را در آزموني چون روزه و حج به دست آورد بايد جشن موفقيت بگيرد واعياد فطر و قربان همان جشن موفقيت حجاج و روزه داران است.
    البته از آنجايي که دنيا ميدان مسابقه است و هر کسي مي بايست در اين ميدان شتاب بگيرد تا از ديگري در کارهاي نيک و موجبات تقوا سبقت جويد، براي کساني که در اين امور سرعت و سبقت گرفتند، جوايزي از سوي خداوند در نظر گرفته شده است. (بقره، آيه 148؛ آل عمران، آيه 133؛ مائده، آيه 48) اين جوايز به شکل جوايز عمومي و جوايز ويژه است. به همه کساني که در اين آزمون شرکت کرده و با حضور خود، اين مسابقه را برگزار کرده اند جوايز نفيس و ارزنده اي داده مي شود؛ ولي به کساني که سرعت گرفته و پيشتازانه گوي سبقت را از ديگران در اين مسابقه ربوده اند، پاداش هاي ويژه اي در نظر گرفته شده است.
    با توجه به اينکه اين مسابقه، معنوي است، معيارهاي سرعت و سبقت نيز متفاوت است. هر کسي که بر اصول اساسي و موازين مسابقه بيشتر پايبند بوده و مقررات و حدود آن را به خوبي مراعات کند، بر اساس يک دستگاه سنجش بسيار دقيق و لطيف معنوي، مورد ارزيابي و داوري قرار گرفته و مرتبه موفقيت او تعيين و اعلان مي شود.
    بر اساس آموزه هاي قرآني، ميزان سنجش دست يابي به تقوا، انسان کامل است. از اين رو پيامبر(ص) به عنوان مظهر اتم و اکمل صفات الهي و انسان کامل مطلق، ملاک و معيار سنجش قرار داده شده است. خداوند در آيات بسياري با همسنگ قراردادن اطاعت خود با اطاعت پيامبر بر اين نکته تاکيد مي کند که معيار سنجش، پيامبر(ص) است. (آل عمران، آيات 32 و 132)
    بنابراين، ما هر کار باطني چون عقيده و ايمان و نيز هر کار ظاهري چون احسان و انفاق و ايثار را بايد بر کارهاي پيامبر(ص) عرضه کنيم و به مقايسه ميان آن دو بپردازيم تا ميزان و سطح نزديکي و دوري آن را بسنجيم و ارزيابي کنيم. از اين رو پيامبر(ص) به عنوان اسوه حسنه معرفي مي شود. (احزاب، آيه 21)
    به سخن ديگر، اطاعتي که نسبت به خدا واجب شده، معناي ديگري جز اطاعت از پيامبر(ص) ندارد. پس هر چيزي را بايد بر ميزان اين شخص و شخصيت سنجيد و ارزيابي کرد. او معيار و ميزان مطلق اعمال ماست. خداوند تنها راه محبوبيت در پيشگاه خود را ميزان هماهنگي شخص با پيامبر(ص) مي داند. پس هر کسي بخواهد محبوبيت خداوند را به دست آورد بايد کاري کند که خود را هر چه بيشتر شبيه حبيب الله يعني پيامبر(ص) نمايد. (آل عمران، آيات 31 و 32)
    بر اساس آموزه هاي قرآني، علي(ع) به عنوان جان و نفس پيامبر(ص) از همين مقام برخوردار است(آل عمران، آيه 61) و بايد اطاعت او را همانند اطاعت پيامبر(ص) ملاک و معيارنزديکي به پيامبر(ص) و در نتيجه خدا قرار دهيم. بر همين اساس خداوند در آياتي از جمله 59 و 83 سوره نساء و آيات 3 و 55 سوره، ايشان و اهل بيت عصمت و طهارت از امامان معصوم(ع) را به عنوان صاحبان امر ولايت معرفي و اطاعت و پيروي آنان را واجب دانسته است؛ زيرا آنان از عصمتي برخوردارند که پيامبر(ص) برخوردار است.(احزاب، ايه 33)
    پس اطاعت چهارده معصوم(ع) واجب است؛ زيرا تنها راه دسترسي انسان به خدايي شدن و محبوب خداوند قرار گرفتن است. اين اطاعت هر چه بيشتر و کامل تر باشد، آثار و برکات آن نيز بيشتر است. کساني که توانستند با موفقيت، همه زندگي امامان معصوم(ع) را الگو و سرمشق خويش قرار دهند، در آزمون هاي الهي سربلند بيرون آمده و گوي سبقت را ربوده و در جشن پيروزي شرکت مي کنند و جوايز عام وخاص را از خدا مي گيرند.
    کسي که يک ماه در چارچوب پيش گفته روزه بگيرد، به عنوان سرعت گيرنده و پيشتاز و پيشگام در آن، در جشن عيد فطر از جوايز عام و خاص بهره مند خواهد شد. پس جشن عيد فطر همان جشن اطاعت و پيروي از اهل بيت عصمت و طهارت(ع) و تلاش براي همانندي و هم شکلي با آنان است که اسوه هاي الهي براي زندگي در دنيا هستند.
عرضه اعمال به اهل بيت(ع)
    از آيات قرآني به دست مي آيد که اعمال هر انساني به چهارده معصوم(ع) عرضه مي شود و آنان هماره در حال مشاهده کارها و اعمالي هستند که بشر انجام مي دهد. اين اعمال هر چه باشد از اعمال باطني چون ايمان يا اعمال ظاهري يعني هر چه به لفظ و عمل در آيد، توسط پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) مشاهده مي شود.
    خداوند در آيه 105 سوره توبه مي فرمايد: وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَي اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُوْمِنُونَ؛ اي پيامبر به مردم بگو: اعمال و وظايف خود را انجام دهيد و بدانيد که خدا و رسولش و مومنان، اعمال شما را مي‏بينند.
    اين سين در آيه به معناي سين تحقيق و تاکيد است نه تسويف؛ زيرا خداوند هم اکنون که عملي انجام مي شودرا مي بيند نه اينکه در آينده خواهد ديد؛ همچنين پيامبر(ص) و مومنان که بر اساس آيات قرآن و روايات تفسيري، اميرمومنان علي(ع) و اهل بيت عصمت و طهارت هستند، اين اعمال را مشاهده مي کنند.
    حضرت امام صادق(ع) دراين باره فرمودند: تمام اعمال نيک و بد مردم هر روز صبح به پيامبر اکرم (ص) عرضه مي‏شود، بنابراين مراقب باشيد».( کليني، محمدبن يعقوب، کافي، ج ‏۱، ص ۲۱۹، کتاب الحجهًْ، باب عرض الاعمال علي النبي و الائمة، دارالکتب الاسلاميهًْ، تهران، ۱۳۶۵ش.)
    عبدالله بن ابان مي‏گويد: به حضرت رضا (ع)، عرض کردم که براي من و خانواده‏ام دعايي کنيد. حضرت فرمودند: مگر من دعا نمي‏کنم؟ به خدا سوگند اعمال شما در هر روز و شب بر من عرضه مي‏شود؛ لذا در هر مورد که مناسب باشد دعا مي‏کنم. عبدالله مي‏گويد اين حرف امام براي من تعجب آور بود که اعمال ما هر روز و شب بر امام عرضه مي شود. ايشان وقتي متوجه تعجب من شدند خطاب به من فرمودند: آيا کتاب خداوند عزوجل را نمي‏خواني آنجا که مي‏فرمايد: «و قل اعملوا فسيري الله عملکم و رسوله و المومنون»؟ و در ادامه فرمودند: به خدا سوگند در اين آيه مراد از مومنون علي‏بن‏ابي‏طالب(ع) است.( همان، ج۱، ص ‏۲۱۹، ح‏ 4)
    از آنجا که همه ائمه (ع) به منزله نفس واحد هستند و همه آنها يک نور هستند، لذا هر حکمي که در مورد يکي از آنها ثابت‏شود در مورد بقيّه هم ثابت‏ خواهد شد.
    روزي امام صادق (ع) خطاب به اصحاب و افرادي که در مجلس آن حضرت حضور داشتند فرمودند: چرا رسول خدا(ص) را از خود مي‏رنجانيد؟ شخصي از حضرت سوال کرد: ما چگونه رسول‏خدا (ص)را ناراحت مي‏کنيم؟ حضرت صادق (ع) فرمودند: مگر نمي‏دانيد که کليه اعمال شما بر رسول ‏خدا(ص) عرضه مي‏شود، پس اگر معصيتي در اعمال شما مشاهده کند باعث ناراحتي و رنجش خاطر او خواهد شد، پس با اعمال بدتان پيامبراکرم (ص) را ناراحت نکنيد، بلکه سعي کنيد با اعمال خوبتان او را خوشحال و مسرور سازيد.( همان، ج ۱، ص ‏۲۱۹، ح ۳)
    البته اين مشاهده ،خاص زمان حيات دنيوي آنان نيست؛ بلکه آنان پس از مرگ نيز مشاهده کننده اعمال ما هستند؛ زيرا خداوند شهيدان را زنده و جاودان معرفي مي کند و به طريق اولي مي بايست اين زنده بودن را به پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) نسبت داد که آنان شاهد شاهدان هستند.(نساء، آيه 41) از امام صادق (ع) در اين باره بصراحت در باره نظر افکندن ابا عبدالله الحسين (ع) به زوارش مي فرمايد: حسين بن علي نزد پروردگارش بوده و زائرانش را مشاهده مي­کند و آنان را شناخته و برايشان استغفار مي کند .( حر عاملي، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، ج ۱۴، ص ۷۳، باب تاکيد استحباب زيارة الحسين، ح ۱۹۵۰۸، موسسه آل البيت، قم)
    مفاد آيات7 و 18 تا 21 سوره مطففين و عرضه اعمال به مقربان که آن را مشاهده مي کنند، نيز تاييد ديگري بر اين است که آنان اعمال ما را مشاهده مي کنند.
    جايزه ماه رمضان و روزه داري، پيروي واطاعت از امامان(ع) است.به اين معنا که هر که بتواند پيروي و اطاعت خود را بهتر به نمايش گذارد از آثار و برکات بهتري برخوردار خواهد شد. عيد فطر جشن موفقيت کساني است که توانستند در آزمون رمضان موفق شوند و خود را پيرو ائمه کنند و از برکات همراهي با ايشان سود برند.
    به سخن ديگر، عيد فطر روز جايزه گرفتن کساني است که توانستند در صراط مستقيم با بهره گيري از الگوهاي الهي خود را به حبيب خدا نزديک سازند و محبت او را به دست آورند.
□
روزنامه كيهان، شماره 20832 به تاريخ 5/5/93، صفحه 6 (معارف)