در گذشته اندیشمندان بر آن بودند تا با توسعه مفاهیم قرآنی و گسترش آن در حوزه زندگی ، جامعه قرآنی سالمی را ایجاد کنند. این گونه است که همت بسیاری از دانشمندان اسلامی در صنعت ها و هنرهای مختلف، به تولید مفاهیم جدید قرآنی و بازتولید و نیز بازسازی زندگی مردم بر اساس آن بوده است.
در این راه شاعران به نام به ویژه در زبان فارسی گام های بلندی برداشتند و با تولید مفاهیم قرآنی جامعه را به سوی قرآن و اهداف آن رهنمون کردند. این گونه است که بسیاری از اصطلاحات، ضرب المثل ها و تعابیر، با ریشه های قرآنی در جامعه ایرانی پدید آمد و مردم به زبان ساده و آسان نه تنها آن را به کار می برند بلکه در زندگی خویش آن را اجرا می کنند.
ایرانیان در طول تاریخ به کمک اندیشمندان فاضل خود توانستند، بسیاری از مفاهیم زندگی را از قرآن استخراج کنند و بینش و نگرش خود را بر پایه آن سامان دهند. به سخنی دیگر، پس زمینه (بگ گراند ) فضای فکری و فرهنگی ما ایرانیان ، انباشته از مفاهیم قرآنی است که زندگی روزمره ما را مدیریت می کند.
البته در سده های اخیر به علل درونی و بیرونی ، هم در زمینه تولید مفاهیم قرآنی و هم پاسداشت و یا بازسازی مفاهیم قرآنی پیشین ، کوتاهی های جدی صورت گرفته است و نخبگان جامعه نتوانستند موفقیت های شایان توجهی در این زمینه به دست آورند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با همه تاکیدی که بر محوریت یابی قرآن و مهجوریت زدایی از آن صورت گرفت، با ا ین همه تنها گام هایی در حوزه حفظ و قرائت قرآن برداشته شده است و نخبگان علمی کشور در حوزه مفاهیم نه تنها وارد نشده اند بلکه آن را به حال خود رها کردند.
در سال های اخیر به دنبال تاکید مقام معظم رهبری(مدظله العالی) برخی از نهادها و مراکز حوزوی و دانشگاهی تلاش هایی در این حوزه داشتند ولی به نظر می رسد که هنوز تا گام نخست عملی و واقعی در این زمینه بسیار راه است. برخی از مراکز تنها به بازخوانی و گردآوری مفاهیم قرآنی موجود پرداختند و فرهنگنامه هایی در این حوزه منتشر کردند که در جای خود می بایست از آن تقدیر شود ولی هنوز در حوزه مفهوم سازی و تولید مفاهیم گامی برداشته نشده است. این در حالی است که جامعه به شدت نیازمند تولید مفاهیم زندگی نوین عصری بر پایه مفاهیم قرآنی است.
در همه رشته ها و علوم به ویژه علوم انسانی ما نیازمند تولید مفاهیم قرآنی هستیم و این نیازمند حضور جدی و قوی نخبگان و دانشمندان علوم مختلف در این حوزه می باشد. برای تولید مفاهیم قرآنی می بایست مطالعات میان رشته ای گسترش یابد و کسانی که در حوزه های مختلف علوم انسانی تحصیلات عالی دارند و صاحبان نظریه و ایده می باشند با بهره گیری از علوم قرآنی به این عرصه وارد شوند.
در حال حاضر در تمامی دانشگاه های ایران حتی دانشگاه های علوم قرآنی، به جنبه های غیر مرتبط با زندگی و مفاهیم زندگی توجه می شود و هنوز کسانی در اندیشه تولید مفاهیم زندگی بر اساس آموزه های قرآنی نیافته اند. به نظر می رسد که آموزش ها و نیز پژوهش های دانشگاه ها و پژوهشگاه های ما ، در فضایی به دور از فضای نظریه پردازی است. از این روست که تولید مفاهیم قرآنی نیز در چنین فضایی شدنی نمی باشد.
برای دست یابی به توسعه مفاهیم قرآنی نخست نیازمند آنیم تا احساسات و عواطف جامعه نخبگان و دانش پژوهان نسبت به آن برانگیخته شود و آموزش ها و نیز پژوهش ها در مدار و محوریت این خواسته شکل گیرد. پس از تغییر فضای موجود می توان امید به توسعه مفاهیم قرآنی در سطح ملی و جهانی داشت. تراکم انبوه دادها و اطلاعات در همه حوزه ها به اندازه ای است که گردآوری و احصای آن به سادگی ممکن نیست ، اگر این کار با بهره گیری از نرم افزارها انجام پذیرد می توان امید داشت که در پس آن با آموزش و پژوهش های جهت دار و همسو بتوان گام های برای توسعه مفاهیم قرآنی برداشت و قرآن را به این شکل در فضای زندگی مردم وارد کرد.
آن چه تاکنون اتفاق افتاده است، آگاهی مردم با قرآن است ولی هیچ گام علمی و عملی برای حضور جدی قرآن در زندگی مردم نشده است. این حضور تنها زمانی شدنی است که مفاهیم قرآنی بر اساس نیازها و مقتضیات روز تولید و به جامعه از طریق لایه های مختلف اجتماعی تزریق شود.
البته نمایشگاه ها و تبلیغات هایی از این دست می تواند در ایجاد تحریک عواطف و فضاسازی مفید باشد و نوعی دغدغه در میان مردم و مسئولان و نخبگان ایجاد کند ولی هرگز با نمایشگاه و از طریق آن نمی توان به توسعه مفاهیم قرآنی در جامعه کمکی کرد و آن چه ضروری است تاکید بر آموزش و پژوهش هایی با مدار و محوریت قرآن و استنطاق و استنباط مفاهیم زندگی از قرآن می باشد. تنها زمانی می توان به توسعه مفاهیم قرآنی اندیشید که آموزش ها و پژوهش ها به هدف حضور مستقیم و جدی قرآن در زندگی انجام شود که به نظر می رسد تاکنونی گامی در این زمینه و عرصه برداشته نشده است.
