قداست و بركات شهر قم

آنچه در پي مي آيد، گفتاري است كوتاه پيرامون ارزش و قداست شهر پربركت قم كه از زبان ائمه(ع) بيان شده است. و وجود مرقد مطهر و نوراني حضرت معصومه(س) در اين شهر نيز بر قداست آن افزوده است. اينك با هم آن را از نظر مي گذرانيم:

قداست و بركات شهر قم

قم، حرم امامان(ع)

در روايات شيعي براي شهر مقدس قم بركات و آثاري بيان شده كه گاه اختصاصي آن مي باشد. اگر شماري چند از شهرها و حتي كشورها در آيات و روايات، مقدس و پاك شمرده شده اند كه از آن جمله مي توان به كشور فلسطين و يا شهر بيت المقدس و مكه و مدينه و كوفه و قم، اشاره كرد ولي شهر قم داراي اختصاصاتي چون آشيانه آل محمد(ص) بوده است.

اگر مكه، شهر خدا و مدينه، شهر پيامبر خدا(ص) و كوفه، شهر اميرمؤمنان علي(ع) و ولي عصر(عج) مي باشد، شهر قم شهر همه امامان معصوم(ع) است.

خدمات برجسته و مساعي ارزنده دانشمندان قم در راه احياي آيين تشيع و نشر معالم دين و فرهنگ اسلام به حدي بود كه تاج كرامت ابدي بر تارك شريف آنان نهاده شده، تا آنجا كه از امامان معصوم(ع) نقل شده است: لولا القميون لضاع الدين؛ اگر اهل قم نبودند دين ضايع مي گشت (سفينه البحار، شيخ عباس قمي، 7/359)

اما اينكه چرا اين شهر را قم نام نهاده اند، از وجود مقدس امام جعفر صادق(ع) رسيده كه فرمودند: انما سمي قم لان اهلها يجتمعون مع قائم آل محمد(عج) (و يقومون معه و يستقيمون عليه و ينصرونه؛) اين شهر، قم ناميده شد، زيرا كه اهلش پيرامون حضرت قائم آل محمد(عج) گرد مي آيند و با آن حضرت قيام مي نمايند و با او همراهند و در كنار او پايداري مي كنند و او را ياري مي نمايند (همان/ 356)

مژده جايگاه خاص قم در تشيع، هفتاد و چند سال قبل از نزول فاطمه معصومه(س) به قم و در زماني كه هنوز پدر بزرگوارش امام كاظم(ع) ديده به جهان نگشوده بود توسط امام جعفر صادق(ع) بيان شد، آن گاه كه فرمود: بانويي فاطمه نام، از فرزندم موسي(ع) در اين شهر (قم) از دنيا مي رود و مقام و منزلتي دارد كه شيعيان را شفاعت مي كند و همگي به بهشت مي روند (همان/ ص 125)

در روايتي ديگر حضرت فرمودند: ان لله حرما و هو مكه و ان للرسول(ص) حرما و هو المدينه و ان لامير المؤمنين(ع) حرماً و هو الكوفه و ان لنا حرماً و هو بلده قم و ستدفن فيها امراه من اولادي تسمي فاطمه فمن زارها وجبت له الجنه، قال الراوي و كان هذا الكلام منه قبل ان يولد الكاظم(ع)

… و از براي ما حرمي است كه آن شهر قم است، و طولي نخواهد كشيد كه بانويي فاطمه نام از فرزندانم در آن شهر مدفون خواهد شد و براي زيارت كنندگانش بهشت واجب مي شود (همان/ ص 853)

اين شهر از زمان قبول اسلام تا امروز يعني در طول سيزده قرن همواره به نام مركز تشيع و پايتخت شيعه اماميه خوانده شده است، حضرت صادق(ع) مي فرمايند: قم سرزمين ماست، سرزميني كه پاكيزه و مقدس است براي شيعيان ما، كه ولايت ما را قبول كرده است (همان/ ص 953)

و اين پايگاه تشيع، مورد عنايات خاصه ائمه معصومين(ع) بوده و بيش از سي روايت درباره شهر و مردمش از طرق معتبره رسيده است تا جائي كه خواب در قم را عبادت خوانده اند و از امام موسي كاظم(ع) رسيده كه حضرت فرمودند: قم عش آل محمد و ماوي شيعتهم؛ قم آشيانه ما (آل محمد) و پناهگاه شيعيان ماست (همان/ ص 753)

عصاره احاديث وارده در فضيلت و قداست قم چنين است: شهر قم، قطعه اي از بيت المقدس، شهري مقدس، مطهرو بلد ما اهل بيت و شيعيان ماست، چه نيكو موضعي است قم، كه خداوند متعال آن را بر ساير بلاد حجت قرار داده و ستمگران در آن گداخته گردند، چنانكه نمك در آب، ذوب مي شود و زود باشد كه علم و معرفت از كوفه بدان شهر منتقل گردد و از آنجا به ساير بلاد، منتشر شود، به طوري كه نزديك ظهور حضرت حجت(عج) (مستضعفي در دنيا يافت نشود و حتي زنان خانه دار به علم امامت و ولايت واقف باشند.) (گنجينه آثار قم/39- بحار60/312)

امام صادق(ع) فرمود: ستدفن فيها امرأه من اولادي تسمي فاطمه فمن زارها وجبت له الجنه؛ در اين شهر فاطمه بنت موسي(ع) دفن خواهد گشت كه هركس او را زيارت كند، بهشت برايش واجب گردد. (سفينه- البحار- 7/853)

درمورد مردم قم كه در اين شهر مقدس مدفون مي شوند، فضيلتي است كه ديگران را چنين فضيلتي نيست. محل حشر و نشر جميع مردم، بيت المقدس است، جز اهالي قم كه در گور خويش محاسبه مي شوند (گنجينه آثار قم/39) از آنجا به بهشت محشور مي گردند و اين كرامت به اهل قم اختصاص دارد.

و اهل قم به تأييدات رباني مؤيد و به توفيقات سبحاني مشرف اند و فرشتگان پيوسته بلايا را از آنان دفع كنند و بندگان مؤمن خداي متعال در آن شهر گرد آمده و در انتظار شفاعت پيغمبر خود بسر مي برند.

قم، پناهگاه مردم

از اختصاصات ديگر شهر قم اينكه پناهگاه مردمان در هنگام بلايا است

حضرت امام صادق(ع) فرمودند: اذا اصابتكم بليه و عناء، فعليكم بقم فانه مأوي الفاطميين؛ زماني كه به شما گرفتاري و غمي رسيد، به شهر قم پناه بريد چراكه قم محل و مأواي فاطميين است. (سفينه البحار-7/753)

پايگاه علوم اهلبيت(ع)

از مناطق مهمي كه به عنوان اصلي ترين مراكز علوم اسلامي، بلكه بزرگترين مركز شيعي ياد مي شود بايد قم را نام برد. شهري كه از زمان اهلبيت(ع) خصوصاً در زمان امام عسكري(ع) و نيز در طول عصر غيبت، جايگاهي مطمئن براي نشر فقه و احاديث پاك و مطهر بوده است.

قم در زمان امام حسن عسكري(ع) و پدر بزرگوارش، پايتخت علمي شيعه بوده و در آن راويان فراواني مي زيستند و همچنين در آن از مؤلفان و صاحبان قلم در حديث و ديگر شاخه هاي علم گروههاي فراواني سكونت داشتند. (حياه الامام العسكري، محمدجواد طبسي) و از اين رهگذر خدمات بزرگي به مراكز علمي شيعه نموده است. رسالت سنگين نشر علوم اهل بيت، احاديث آنان و فضايلشان از قم و توسط قمي ها انجام گرفته است؛ رسالتي كه تمام جوامع علمي شيعه حامل آن مي باشند.

در بيانات نوراني اهل بيت(ع) نيز تأييدات بلندي صادر شده كه براي افتخار هميشگي اين سرزمين كافي است. چنانكه روايت شده: «اگر تلاش و زحمات اهل قم نبود دين از بين مي رفت» و به راستي نيز چنين است. تأملي هرچند گذرا به عصرهاي گذشته خصوصاً بني العباس و جور و وحشتي كه بر امامان شيعه و پيروان آنان در عهد امام عسكري(ع) حاكم بود، اهميت اين رسالت و مسئولين قمي ها و قم را، به وضوح نشان مي دهد، و در اثر اين عنايت و اهتمام، در زمان غيبت صغري از قم به عنوان بزرگترين مركز علمي در جهان اسلام نام برده مي شد. در عظمت اين مركز مي توان اشاره كرد به سخني كه صاحب كتاب «الغيبه» بيان مي نمايد:

سومين نايب خاص امام زمان(عج) توجه و عنايت خاصي به قم داشته و كتاب «تأديب» را جهت بررسي و اظهارنظر به قم ارسال نموده است (همان) و چه زيباست تقدير و رضايت امام صادق(ع) كه به عيسي بن عبدالله فرمود:

سلام خداي متعال بر اهل قم باد. خداوند سرزمين شان را از باران سيراب گرداند و بركات و رحمت خود را بر آنها نازل فرمايد و زشتيها را به نيكوئي مبدل سازد. آنانكه اهل ركوع، سجود، قيام و قعودند. آنانكه فقيهانند و اهل ذكر و دركند. (سفينه البحار/7/953)

از ديگر اختصاصاتي كه براي اين شهر برشمرده اند مي توان به پاداش مضاعف براي نمازگزاران و عبادت كنندگان در اين شهر سخن گفت. در روايتي از امام علي بن موسي الرضا(ع) آمده است كه خوابيدن در شهر قم عبادت است. بنابراين كسي كه در اين شهر عبادت مي كند و از خواب خويش مي زند و به نماز شب مي پردازد، پاداشي دو برابر خواهد داشت. از اين رو مي توان وضعيت آن را همانند ماه رمضان دانست كه پاداش و گناه در آن دو برابر مي باشد و يا همانند ماه هاي حرام است كه گناه در آن نيز دو برابر است.

درباره اهميت و ويژگي هاي خاص شهر قم و تاريخ پر فراز و نشيب آن، مي توان به منابع متعدد تاريخي و روايي مراجعه كرد كه از جمله آنها: سفينه البحار شيخ عباس قمي، تاريخ قم، گنجينه آثار قم، قم نامه، مدرسي طباطبائي تاريخ مذهبي قم، علي اصغر فقيهي مي باشد