سفـره اعمـال از نظر قرآن

خدا بارها در قرآن به انسان‌ها هشدار می‌دهد که زندگی کوتاه خویش در عصر زمین را کم اهمیت و بی‌ارزش ندانند؛ زیرا دراین دوره کوتاه‌، ابدیت خویش را می‌سازند و نمادی از بهشت یا دوزخ می‌شوند.

به سخن دیگر، هر کسی بر اساس توانایی‌هایی که به عنوان مظاهر اسمای الهی کسب می‌کند، در قیامت بروز و ظهور می‌کند. قرآن برای تبیین اینکه هر کسی سر سفره اعمال دنیوی خود نشسته است چند گونه تعبیر آورده است:

احضار اعمال: هر کسی اعمال خویش را آنجا احضار می‌کند و می‌بیند: عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا أَحْضَرَتْ؛ هر کس می‌داند چه چیزی را آماده کرده است!.(تکویر، آیه 14) این دانستن همانند علم الهی علم حضوری و شهودی است نه حصولی؛ پس علم به معنای دیدن است نه دانستن.

لذا انسان هر چیزی را که کاشته این‌جا می‌بیند و بر سر سفره عمل خودش است.

حضور اعمال: به این معنا که هر عملی که انسان انجام داده در قیامت آن را حاضر می‌یابد و ملکوت آن را می‌بیند. این حضور به معنای داشتن است؛ یعنی همه هستی او را در بر می‌گیرد و حقیقت شخص و محیط زیست او را شکل می‌بخشد. خدا می‌فرماید: کتاب [= کتابی که نامه اعمال همه انسانهاست‌] در آنجا گذارده می‌شود، پس گنهکاران را می‌بینی که از آنچه در آن است، ترسان و هراسانند و می‌گویند: «ای وای بر ما! این چه کتابی است که هیچ عمل کوچک و بزرگی را فرونگذاشته مگر اینکه آن را به شمار آورده است؟! و (این در حالی است که) همه، اعمال خود را حاضر می‌بینند؛ و پروردگارت به هیچ کس ستم نمی‌کند..(کهف، آیه 49)

اعمال حاضر شده: از نظر قرآن کسی در قیامت قادر نیست اعمالش را نبیند و ملکوت آن را در قیامت مخفی کند، چون قانون قیامت این است که هر چیزی که در دنیا انجام شده با خود صاحب عمل حاضر می‌شود؛ چرا که جزو ذات و ذاتیات اوست و بیرون از او نیست که بتوان جدایی‌انداخت؛ کسی که شاکله وجودی اش را اعمالش شکل داده، نمی‌تواند هرگز از ذاتی و ذاتیات خود جدا شود. براین اساس خدا می‌فرماید: روزى که هر کسى آنچه کار نیک به جاى آورده و آنچه بدى مرتکب شده حاضر شده مى یابد و آرزو مى ‏کند کاش میان او و آن کارهاى بد فاصله‏‌اى دور بود و خداوند شما را از کیفر خود مى‏ ترساند و در عین حال خدا به بندگانش مهربان است. (آل عمران، آیه 30)

احضار آثار عمل: هر عملی در دنیا آثاری دارد که می‌تواند خوب و بد باشد؛ بنابراین، نه تنها انسان نتیجه مستقیم عمل خویش را حاضر می‌بیند، بلکه آثار اعمال خود که به شکل سنت و یا باقیات صالحات یا باقیات طالحات در آمده را نیز می‌بیند.

خدا می‌فرماید: آرى ماییم که مردگان را زنده مى‏ کنیم و آنچه را از پیش فرستاده‏‌اند با آثار و اعمالشان درج مى ‏کنیم و هر چیزى را در کارنامه‏ اى روشن برشمرده‏ ایم. (یس، آیه 12) و نیز در جایی دیگر می‌فرماید:عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ وَأَخَّرَتْ؛ هر کس می‌داند آنچه را از پیش فرستاده و آنچه را برای بعد گذاشته است. (انفطار، آیه 5) از نظر قرآن این علم و دانستن همان علم حضوری و شهودی در ذات و بیرون خودش است که می‌بیند و از آن جدایی ندارد و همراه و لازم او خواهد بود. بنابراین، هر کسی خودش است که سرنوشت خود را می‌سازد و رقم می‌زند.