آسیب های شبکه های اجتماعی بر مردم

بسم الله الرحمن الرحیم

شبکه های اجتماعی همانند رودهای خروشان هستند که در سطح ظاهری آرام دارند، ولی در باطن، خروش خطرناک آنها هر کسی را غرق می کند و تن و روان شخص را به تاراج و یغما می برد؛ زیرا علم و دانش همانند آبی است که اگر بی تعقل و تفکر در آن وارد شویم، ما را غرق می کند.

هر کسی در شبکه های اجتماعی یا مانند چشمه ای است که به تولید محتوا می پردازد، یا رودی است که آن محتوا را باز نشر داده و ترویج می کند و به دست دیگران می رساند، یا دریایی است که آن بهره می گیرد و استفاده می کند.

از آن جایی که مدیریت شبکه های اجتماعی در اختیار، گروه های خاص از بشر است که برای مقاصد و اهداف خاصی این شبکه ها را ایجاد و مدیریت می کنند، تولید کنندگان، ترویج کنندگان و مصرف کنندگان شبکه های اجتماعی به نوعی در چارچوب فلسفه های مدیران شبکه ها و اهداف آنان گام بر می دارند؛ زیرا جهت گیری و سوگیری این شبکه ها را آنان تعیین می کنند ؛ چرا که ابزارها و اسباب نشر و انتشار محتوا و مدیریت آن در اختیار آنان است، به طوری که هر گاه مخالف فلسفه و اهداف آنان باشد، به حذف محتوا و بازنشر آن با ظاهری موجه اخلاقی و قانونی می پردازند؛ چنان که از جمله این توجیهات می توان به مخالفت محتوا مثلا با امنیت جهانی، تولید و ترویج خشونت، اصول اخلاق عمومی و مانند آن ها اشاره کرد؛ در حالی که در پشت این توجیهات می توان دریافت که آنان به حذف هر چیزی اقدام می کنند که مخالف با «سلطه استکباری و شیطانی» باشد. این امر حذف و محدودیت از سوی مدیران شبکه های اجتماعی جهانی مانند فیس بوک، تویتر، فیس‌بوک و مای اسپیس در موضوعات گوناگون از جمله شهادت سپهبد سردار دلها قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس به سادگی قابل ردگیری است.

ایجاد احساسات کاذب

با نگاهی به زندگی کاربران شبکه های اجتماعی می توان به این نکته اذعان کرد که شبکه های اجتماعی عامل اصلی ایجاد احساسات کاذب در میان کاربران در جهان امروز است. کسانی که به تولید یا ترویج و مصرف محتوا در شبکه های اجتماعی می پردازند، چنین احساس کاذبی در آنان ایجاد می شود که آنان همانند جو و نهری هستند که به دریای بی کران پیوسته اند و از هر نوع علم و دانشی در هر عرصه و زمینه ای برخوردار هستند.

ساده سازی علوم و دانش ها در شبکه های اجتماعی برای فهم همه کاربران موجب شده تا چنین احساس کاذبی در کاربران ایجاد شود که آنان در همه علوم از دانش و اطلاعات کامل و کافی برخوردار هستند. از همین روست که در هر امری از مسایل فقهی، حقوقی، اجتماعی، سیاسی، نظامی، پزشکی و مانند آن ها نه تنها اظهار نظر می کنند، بلکه اقدام به تجویز و توصیه ها می کنند که گاه نه تنها دردی را درمان نمی کند و راه برونرفتی را نشان نمی دهد، بلکه مشکلی را بر مشکل می افزاید و گاه موجب بن بست ها در مسایل و موضوعات حساس اجتماعی، عاطفی و روانی می شود و تن و روان مردمان را می آزارد.

البته شبکه های اجتماعی انواع احساسات کاذب دیگر را در انسان بر می انگیزاند که بسیاری از آنها ضد اخلاقی، بر خلاف معیارهای اسلامی و اهداف و فلسفه زندگی بر اساس آموزه های وحیانی قرآن است. به عنوان نمونه کسانی که دنبال شهرت هستند، گاه با رفتارها و گفتارهای ضد اخلاقی، شرم آور، سخنان رکیک، برهنگی فرهنگی، بی آبروی کردن خود و دیگران، غیبت، تجسس، ایجاد بد گمانی و سوء ظن، به کارگیری القاب زشت و ناروا و مانند آن ها(حجرات، آیات 10 تا 12) می کوشند تا شمار بازدیدکنندگان خود را افزایش دهند و این گونه «حس شهرت طلبی» خود را ارضا کنند.

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، کسانی که احساس «استغنا» داشته باشند، علیه هنجارهای اخلاقی و عرفی و قانونی، اقدامات تخریبی دارند و به هنجارشکنی می پردازند و اهل طغیان نسبت به خدا و دین هستند(علق، آیات 6 و 7)؛ زیرا احساس می کنند که نیازی به کسی ندارند و از هر لحاظ تامین هستند؛ چنان که ثروتمندان و قدرتمندان این گونه توهمی دارند و علیه همه هنجارها و قانون های مکتوب و شفاهی طغیان دارند.

همین نگره استغنایی نسبت به دیگران موجب می شود تا «فجور» و دریدگی بپردازند و هیچ خط قرمزی را مراعات نکنند و اصول اخلاقی چون امانت، صداقت، عدالت، حریم های خصوصی و مانند آن ها را نپذیرند و به تجسس در زندگی دیگران بپردازند و با عکس گیری و فیلم برداری نهانی و مخفیانه ، رفتارها و گفتارهایی را ثبت و نشر دهند که موجب بی آبروی و هتک حرمت افراد می شود.

شبکه های اجتماعی با ایجاد «گفتمان سازی» فضایی را ایجاد می کنند که با فضای حقیقی و واقعی بسیار متفاوت است؛ از همین رو، کسی که در این فضاها حضور می یابد گمان می کند که حقیقت و واقعیت بیرونی نیز این گونه است. تهاجم فرهنگی و فکری که از طریق شبکه های اجتماعی صورت می گیرد، مردم را از واقعیت دور می کند و مثلا موجی کاذب را موجب می شود که شخص گمان می کند مثلا در همه جا ناامنی، خیانت و مانند آن هاست.

این گونه است که شبکه های اجتماعی عاملی مهم در فروپاشی اصول اخلاقی، امنیت روانی و مانند آن ها می شود، به طوری که همین مساله بیماری ویروسی کرونا، چنین جو و فضای التهاب آمیز و اضطراب آوری برای مردم ایجادشد تا این گونه محتکران بتوانند به افزایش چندبرابری کالاهای مورد نیاز مردم در حوزه سلامت و بهداشت ، به انباشت ثروت و تکاثر بپردازند.

فضای امن برای مجرمان

از آن جایی که اکثریتی از مردم به قیامت و آخرت باور و ایمانی ندارند یا دست کم در آن شبهه می کنند، به طور طبیعی، به هیچ اصل اخلاقی ایمان ندارند، و برای عدالت، امانت، صداقت، وفا و مانند آن ها پشیزی اهمیت قایل نیستند. فقدان ایمان به اصول اخلاقی که خاستگاه آن بی ایمانی نسبت به آخرت و معاد یا شبهه در آن است، موجب می شود تا شخص نسبت به قوانین شرعی و عرفی هیچ تعهد و پای بندی نداشته باشد، بلکه دنبال «فجور» می رود و خواهان آزادی مطلق و بی بند و باری است.(قیامت، آیات 1 تا 5)

بنابراین، با توجه به آن چه بیان شد، می توان گفت که فضای مجازی به سبب حضور کافران غیر معتقد به خدا و قیامت، فضای امنی برای مجرمان است؛ زیرا انسان ها با حقیقت و واقعیت خویش با یک دیگر در ارتباط نیستند، بلکه همان طوری که فضای شبکه های اجتماعی، مجازی است، افراد حاضر در این فضا با چهره ای دیگر در آن حضور دارند که به نوعی نفاق است.

بسیاری از مردم به سبب آن که افراد حاضر در شبکه های مجازی را نمی شناسند و تنها با چهره مجازی بلکه دروغین آنان مواجه هستند، گرفتار مجرمان می شوند؛ زیرا مجرمان هم چون منافقان هرگز حقیقت وجودی خویش را آشکار نمی کنند، بلکه در پشت چهره ها و گفتارها و رفتارهای موجه و سالم اقدامات مجرمانه خویش را انجام می دهند.

امروز بسیاری از کودکان و نوجوانان و حتی جوانان در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی گرفتار مجرمانی هستند که ایمان، اخلاق، اصول انسانی، روح و روان آنان را مورد تهاجم قرار می دهند و آنان را برای اهداف گوناگون خویش به کار می گیرند؛ چنان که مجرمان با هیجان آفرینی کاذب در روح و روان این اقشار سنی جامعه، آنان را به شورش، آشوب و بلا سوق می دهند و برای ناامنی اجتماع بهره می گیرند.

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، شیاطین استکباری برای سلطه گری و استفاده ابزاری از مردم حتی از مقدسات آنان سوء استفاده می کنند؛ چنان که ابلیس برای فریب حضرت آدم و حوا(ع) به سوگند دروغ به خدا متوسل می شود تا این گونه اهداف شوم و استکباری خویش را تحقق بخشد.(اعراف، آیات 21 و 22)

فرعونیان مستکبر برای تحقق اهداف استکباری خویش از همه ابزارهای مجرمانه بهره می گیرند که از جمله آن ها ایجاد فضای تفرقه میان مردم برای ساده سازی و آسان سازی سلطه خودشان است.

سرگرم سازی مردم

از مهم ترین آسیب هایی که شبکه های اجتماعی به اجتماعات بشری وارد می کند، سرگرم کردن مردم به امور «لهو و لغو و عبث» است تا به دور از «حکمت» عمل کنند.

با نگاهی به فلسفه و سبک زندگی که اندیشمندان غربی برای انسان ترسیم کرده اند می توان گفت که اصل اساسی در فلسفه زندگی غربیان «اصالت لذت» است. بنابراین، هر چیزی که به نوعی «تامین کننده لذت» باشد به عنوان یک امر سازنده و مفید تلقی می شود و به کار می آید.

تهاجم فرهنگی بر اساس اصالت لذت چنان مردم را مسحور خود کرده که ایشان بیش از آن که در اندیشه کمالات انسانی باشد، دنبال ارضای شهوات نفسانی هستند. از همین روست که سبک زندگی غربی بر اساس اصالت لذت و ارضای شهوات از شهوت های غذایی و جنسی بنیاد گذاشته شده و حتی برای تامین شهوات خشم و غضب، انواع خشونت ها در فضاهای حقیقی و مجازی فراهم آمده است.

انواع بازی ها و ورزش ها و ابزارهای دیداری و شنیداری برای ارضای شهوات به کار گرفته می شود. فضای مجازی و شبکه های اجتماعی نیز بخشی از این هدف را دنبال می کند و مردم را به سرگرمی می کشاند. این گونه است که به دور از فلسفه آفرینش و حکمت ها و مشیت الهی ، فلسفه و سبک زندگی غربی از جمله شبکه های اجتماعی تلاش می کند تا مردم از آخرت باز مانند و به ارضای شهوانی خویش بپردازند.

این در حالی است که بر اساس فلسفه و سبک زندگی اسلامی، همه هستی دارای حکمت و فلسفه ای است که خدا برای آن مقدر و معین کرده است. بنابراین، انسان همان طوری که نباید گرفتار «لغو و لهو» باشد، بلکه باید سبک زندگی خویش را به گونه ای سامان دهد که اهداف آفرینش انسان بدان تامین شود. از نظر قرآن، هستی عبث و بیهوده آفریده نشده و دنیا «لعب و لهو» نیست تا افراد انسان خود را تکاثر و تفاخر و امور دیگر دنیوی سرگرم کنند و به شهوترانی بپردازند، بلکه می بایست خود را برای آخرت آماده سازند که زندگی ابدی و بی پایان و جاودانه است.(مومنون، آیه 115؛ حدید، آیه 20؛ محمد، آیه 36)

سرگرم کردن مردم به اموری که بازیچه دنیوی است، نه تنها انسان ها را از اهداف خلقت دور می کند، بلکه حتی بهره وری را در فعالیت های اقتصادی و خدماتی و مانند آن ها کاهش می دهد؛ زیرا تشویق مردم به انواع سرگرمی ها و هدایت روح و روان آنان به این سمت و سو موجب می شود تا حتی فعالان عرصه های اقتصادی و کارمندان نهادهای دولتی به گونه ای در شبکه های اجتماعی سرگرم شوند که از فلسفه و سبک زندگی اسلامی دور شوند.

افراد در شبکه های اجتماعی چنان سرگرم می شوند که بخش اعظم از روز و شب ایشان به حضور در این شبکه ها می گذرد در حالی که در پایان اگر امکان محاسبه از عمر برایشان فراهم آید در می یابند که سرگرم اموری باطل و بیهوده شده و چیزی به دست نیاورده اند؛ زیرا اطلاعاتی که در شبکه های اجتماعی تولید و نشر و مصرف می شود، قضایای جزیی است که به عنوان امور روزمره تلقی می شود و به سخن قدیم ها روزنامه ای است که روز دیگر هیچ ارزش و اعتباری ندارد و باید دور انداخته شود.

حرمت و حریم شکنی در شبکه های اجتماعی

هر انسانی موظف است تا جان و مال و عرض خویش و دیگران را حفظ کند و حق ندارد به گونه ای عمل کند که موجب به خطر افتادن آن ها شود.

به سخن دیگر، کسی حق ندارد جان و مال و عرض دیگران را به خطر اندازد؛ زیرا چنین عملی خلاف اصول اخلاقی و قانونی است و مجازات و کیفرهایی را به دنبال دارد که شامل اجرای حدود چون قصاص یا تعزیرات و شلاق و تازیانه است.(بقره، آیات 178 و179؛ نور، آیات 1 تا 9 ؛ حجرات، آیات 10 تا 12؛ و آیات دیگر)

هم چنین هیچ انسانی حق ندارد جان و مال و عرض خویش را به خطر اندازد و کاری کند که آبروی او هتک شود؛ زیرا این ها امانت های الهی در اختیار بشر است.

فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به گونه ای ساماندهی و مدیریت شده اند که مردم را تشویق به هنجارشکنی و قانون شکنی می کنند، به گونه ای که نه تنها عرض و آبروی مردم را به خطر می اندازند و آبرویزی می کنند، بلکه اشخاص حریم های شخصی خویش را نیز نادیده می گیرند و هتک حرمت نسبت به خود روا می دارند.

به سخن دیگر، طبیعت شبکه‌های اجتماعی ، تشویق کاربر بر ارائه هر چه بیش تر اطلاعات شخصی درباره خود است. با توجه به فضای هیجان آور شبکه های اجتماعی، و نیز به سبب سهولت امکان انتشار مشخصات خصوصی فرد در شبکه‌های اجتماعی، افراد حفاظت گفتاری را که در دنیای واقعی رعایت می‌کنند، نادیده می‌گیرند.

سوء استفاده کاربران از فضای مجازی و حرمت شکنی و حریم شکنی یکی از معضلات بزرگی است که امروز بسیاری از مردم با آن مواجه هستند؛ زیرا این افراد نه تنها عکس ها و فیلم های خصوصی خویش را منتشر می کنند، بلکه زمینه ساز سوء استفاده ضد اخلاقی برای دیگران با انتشار فیلم ها و عکس ها و نوشته های دیگران هستند.

از جمله این آسیب ها می توان به برقراری ارتباط غیر مفید و غیر سازنده اشاره کرد؛ زیرا شبکه های اجتماعی بستری برای ارتباط افراد خانواده با افراد ناشناس و رسوخ و سوءاستفاده آنان از حریم امن خانواده ها می شود.

افکارسازی با تواترسازی

مدیران شبکه های اجتماعی که همه ابعاد آن را براساس فلسفه و اهداف خاص مدیریت می کنند، برای دست یابی به اهداف و مقاصد مادی و غیر مادی خویش، فضای شبکه های اجتماعی را چنان ساماندهی می کنند که اهداف آنان تحقق یابد.

آنان برای این که فضای گفتمانی خاصی را پدید آورند و جو و فضای روانی برای تحقق مقاصد خود را در شبکه های اجتماعی ایجاد کنند، به تواتر سازی رو می آورند و با بازنشر و ترویج آن یا تشویق و ترغیب دیگران به بازنشر آن، جو و فضا را به گونه ای برای کاربران شبکه های اجتماعی آماده می کنند که گویی همگی فکر و سبک خاصی از زندگی را پذیرا هستند.

ایجاد جو بی حجابی و تشویق وترغیب آن، در شبکه های اجتماعی به گونه ای از سوی سلطه گران شیطانی انجام می شود که گویی همه مردم خواهان بی حجابی هستند و حجاب را ارتجاع می دانند و از آن نفرت دارند.

هم چنین در شبکه های اجتماعی با ایجاد باز نشر و ترویج گسترده جو و فضای خاصی از شورش و آشوب در اجتماع یا کشوری شکل می دهند که واقعیت ندارد.

شایعه سازی در فضای شبکه های اجتماعی آسان تر و گسترش آن سریع تر است. از همین روست که افراد اجتماع در برابر شایعات قرار می گیرند و در صورت نداشتن دانش و سواد رسانه ای در مبانی اعتقادی، سیاسی و اجتماعی دچار مشکل می شوند و روحیه خودشان را می بازند. شیوه ای که در ایجاد وحشت در حوزه سلامت مردم به خوبی خود را نشان داد و مدیران شبکه های اجتماعی که در دستان مستکبران شیطانی است، به این شیوه توانستند برخی از اهداف شوم خویش را نسبت به بی اعتمادسازی مردم نسبت به دولت ها دست یابند.

در حقیقت مدیران شبکه های اجتماعی با مدیریت فضای آن، به گونه ای به کاربران این فکر را تحمیل می کنند که چیزی که در این شبکه های در سطح گسترده ای بازنشر و مصرف می شود، حقیقت محض و خبر صادق است که نبایست در آن شک و ریبی وارد شود.

تأثیر بر افکار عمومی و بسیج آن به گونه ای که اهداف مدیران برآورده و تامین شود، از مهم ترین ابزارهای سلطه استکباری است که نمی بایست در استفاده از شبکه های اجتماعی آن را نادیده گرفت. دشمنان به واسطه این رسانه ها، نوعی فضای عمومی را شکل می دهند که در راستای مقاصد و اهداف آنان است. بسیاری از کاربران، بی آنکه یکدیگر را ببینند و تبادل نظر کنند، در فضای تواتر سازی شبکه های اجتماعی مانند همدیگر فکر و در نتیجه مانند یکدیگر نیز عمل می کنند که این بسیار خطرناک است؛ زیرا تواترسازی و تکرار مکرر آن به ابزار باز نشر و ترویج موجب می شود تا موجی از «صداقت کاذب خبری» ایجاد شود که بسیاری خطرناک است؛ در حالی که هیچ نشانه ها و علایم مبنی وثاقت در باره اصل خبر وجود ندارد، توده کاربران آن را پذیرفته و بر اساس آن عمل می کنند و حتی موجب درگیری و خشونت و آشوب در اجتماع و ناامنی در آن می شوند.(حجرات، آیه 6)

در حوزه سیاسی مدیریت شبکه های اجتماعی به گونه عمل می کنندکه می بایست آن را بازی دادن افکار عمومی مردم دانست؛ در حقیقت، بازی سیاسی، به شکل فزاینده ای در فضای رسانه ها صورت می گیرد و مردم به جای آن که با حقایق آشنا و بر اساس آن عمل کنند، بازی می خورند و همان کاری را انجام می دهند که بازیگردانان می خواهند تا انجام شود.

مدیران پشت صحنه شبکه های اجتماعی سیاستمداران برای کسب قدرت سیاسی از طریق رسانه ها به ویژه شبکه های اجتماعی، از فن ترور شخصیت، رسواگری و جنجال گری و نشر اخبار کذب و مانند آن ها استفاده می کنند. البته این گونه نیست که تنها بخشی از کاربران تحت چنین فضای ضد اخلاقی قرار گیرند، بلکه در یک فرآیندی همگی در دام آن خواهند افتاد به طوری که می توان گفت شکارچی خود شکار است و چاه کن خود ته چاه؛ زیرا هرگز شیطان با شیطنت خویش به مقصد نهایی نخواهد رسید و نمی تواند امید داشته باشد که خود رهیده و دیگران در بند خواهند ماند، بلکه خود نیز به گونه ای دیگر در بند جهلی می افتد که برای دیگران فراهم آورده است.

به سخن دیگر، هر چند که نمی توان از توانمندی شبکه های اجتماعی برای پنهان کردن و پوشاندن اطلاعات و در نهایت پدید آوردن جهل عمومی چشم پوشید، ولی همین جهل عمومی موجب می شود تا مدیران مستکبر خود به نوعی در دام آن افتند؛ چنان که فرعون با سحر ساحران خواست تا اهداف خویش را برآورده سازد و مردم را مسحور کند، ولی خود در نهایت در دام سحری می افتد که خود سازنده و بهره گیرنده از آن بوده است.

افکارسازی با تواتر سازی همان طوری که جهل عمومی را موجب می شود، امکان سنجش واقعی افکار مردم را نیز از دست می دهد و مدیران در نهایت خود در سر درگمی گرفتار می شوند که موجب شده اند.

به سخن دیگر، شبکه های اجتماعی مجازی به میزان قابل توجهی، شانس کنترل سیاسی و مردم فریبی را بالا می برد؛ زیرا پیشرفت فناوری، چنان از ارتقای بصیرت افراد پیشی می گیرد که افراد هنگام رویارویی با تکثیر سریع اطلاعات، کاملاً بی دفاع می مانند. اینان همانند شناگری هستند که گول ظاهر آرام رود خروشان اروند را خورده و در درون آن رفته اند، در حالی که سیلی عظیم در زیر آن جریان دارد و آنان را نیز به سوی نیستی و نابودی سوق می دهد.