فلسفه آمیزش و ازدواج در تحلیل قرآنی

نکاح و آمیزش یکی از ویژگی های بسیاری از جانداران از گیاه و جانوران است. هر چند که روش و شیوه های آنان بسیار متفاوت است ولی سنت وقانون الهی بر آن است که برای هر موجودی جفت و زوجی باشد که از این راه به اهداف و مقاصدی که در آفرینش در نظر گرفته شده ، دست یابد.

آیات قرآنی با حفظ ادب و به اشکال و صورت های مختلف، مطالب بسیاری را در این حوزه مطرح ساخته است. نویسنده در این مطلب بر آن است تا تحلیل قرآن را از فلسفه نکاح و آمیزش به دست دهد. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

پیشینه آمیزش و روابط جنسی در انسان
گزارش قرآن از آغاز آفرینش انسان بر این است که پس از آفرینش آدم (ع) و اعلان رسمی خلافت وی پس از تعلیم و جعل اسمایی و پذیرش خلافت از سوی همگان به جز ابلیس به شکل سجده واطاعت تکوینی و تشریعی، خداوند زنی را که در روایات از آن به حوا یاد شده ، به عنوان زوج وجفت وی آفریده است. (بقره آیه 35)
آیه 189 سوره اعراف گزارش می کند که نخستین آمیزش از سوی آدم با همسرش حوا انجام گرفته که نتیجه آن باردار شدن و آبستنی وی به فرزندانی بوده است که نسل بشر از آن است. خداوند برای بیان مفهوم آمیزش از واژه تغشی در این آیه بهره برده است که کنایه از آمیزش است چنان که راغب اصفهانی واژه شناس و ادیب برجسته قرآنی آن را در کتاب مفردات الفاظ قرآن کریم آورده است.
البته چنان که گفته شد، زوجیت و آمیزش اختصاص به انسان ندارد و حتی جنیان که پیش از انسان به عنوان نخستین موجودات صاحب اراده واختیار و مکلف به تکالیف الهی وجود داشته اند، با آمیزش به تولید مثل و نسل می پرداختند. هم چنان که آمیزش نه تنها مساله موجودات وانسان و یا جنیان در زمین بلکه حتی در بهشت می باشد. از این روست که آیاتی چون 56 و 74 سوره رحمن ، از آمیزش انسان ها و جنیان بهشتی با حوریان باکره و دوشیزه بهشتی سخن می گوید.
آثار طبیعی آمیزش
قرآن برای آمیزش آثار طبیعی در کنار آثار شرعی ذکر کرده است که از جمله می توان به تولید نسل اشاره کرد. به این معنا که فرزندار شدن انسان نتیجه آمیزش مرد با همسرش می باشد. این مطلب را می توان از آیاتی چون آیه 187 و 223 سوره بقره و 47 سوره آل عمران و آیه 20 سوره مریم به دست آورد.
در حقیقت استمرار نسل انسان و ادامه بقای موجودی به نام انسان در زمین نتیجه طبیعی آمیزش زن و شوهر می باشد؛ چنان که نخستین انسان ها پس از خلقت خاص آدم و حوا به شکل اعجازی آن ، با آمیزش میان آدم و همسرش حوا و آبستنی وی تحقق یافته است.(اعراف آیه 189)آمیزش زن و شوهر آثار شرعی چون لزوم غسل و یا تیمم پس از آمیزش به ویژه برای نماز یا ورود به مسجد را به دنبال دارد. به این معنا که آمیزش موجب خروج مرد و زن از حالت طهارت و پاکی می شود که نیازمند غسل و تیمم است تا به طهارت و پاکی باز گردند. این معنا را آیاتی چون 43 سوره نساء و 6 سوره مائده تبیین کرده است.( نگاه کنید مجمع البیان ذیل آیه و نیز کافی ، ج 5 ص 555 و نورالثقلین ذیل آیه)وجوب نگه داشتن عده برای زنان مطلقه در صورت آمیزش با شوهران که از مفهوم آیه 49 سوره احزاب استفاده می شود و  هم چنین حرمت ازدواج با دختر همسر که از آن به ربیبه تعبیر می شود(نساء آیه 23) و  نیز اثبات مهریه ( بقره آیه 237) و لزوم نفقه از جمله اثار شرعی است که به سبب آمیزش پدید می آید.
هدف از تشریع احکام و مقررات خاص برای آمیزش از سوی خداوند در راستای طهارت و پاکدامنی مردمان (بقره آیه 222) و دست یابی به زمینه های کمالی و تقوایی است. از این روست که در آیه فوق بر لزوم رعایت احکام و مقررات الهی در آمیزش با زنان تاکید شده است. (مجمع البیان ، ذیل آیه )
به عنوان نمونه حرمت آمیزش با همسر در دوران حیض به سبب مشقت و زیانبار بودن حیض و آمیزش همزمان برای زن می باشد. ازاین رو می توان دانست که فلسفه هر حکمی چون حکم حرمت آمیزش د رزمان حیض ، به سبب مصالح و یا وجود مفاسدی است که در صورت انجام آمیزش به عنوان نمونه پدید خواهد آمد.
از دیگر احکامی که دارای فلسفه وحکمت خاصی است می توان به حرمت آمیزش با همسر پس از ظهار و پیش از ادای کفاره اشاره کرد که در آیه 3 و 4 سوره مجادله به آن اشاره شده است؛ زیرا عدم سخت گیری در این حوزه موجب می شود که روابط میان زن و شوهر از حالت تعادل و سلامت خارج شود. از این روست که سخت گیری فوق برای حفظ و تحکیم روابط زناشویی و خانوادگی مورد تاکید قرار گرفته است.
حتی اگر به فلسفه و حکمت حرمت آمیزش جنسی در حال احرام (بقره آیه 197) و یا اعتکاف (بقره آیه 187) و یا در روزهای ماه رمضان (بقره آیه 187) توجه شود دانسته می شود که هدف از این سخت گیری دست یابی به تقوا از سوی مردمان است.
با این همه برای این که روابط زناشویی گرم و حالت طبیعی به خود گیرد به مردمان اجازه داده شده تا به هر نحو دلخواه با همسر خویش آمیزش داشته باشند.(بقره آیه 223)
به سخن دیگر مباح کردن و جواز هر گونه تمتع جنسی و آمیزش همسران حتی به قصد لذت جنسی از آن روست که روابط زناشویی و خانوادگی میان همسران گرم تر و صمیمی تر شود و از حالت سردی بیرون آید .(نساء آیه 24) زیرا آن چه مهم و اساسی است تحکیم و استواری خانواده به هر شکل ممکن است. بر این اساس می توان دانست که چرا آمیزش جنسی با همسر پس از گذشت چهار ماه به حد وجوب می رسد و شوهر نمی تواند ازآمیزش سرباز زند(بقره آیه 226) هر چند که آیه درباره طلاق ایلا می باشد ولی تعیین مدت خود بیانگر آن است که هر چهار ماه یکبار آمیزش جنسی به حد وجوب و لزوم می رسد و مرد نمی تواند از آن سرباز زند.
البته برای بهداشت جنسی دستورها و احکام دیگری نیز صادر شده که از جمله می توان به پاک شدن از حیض (بقره آیه 222) و ممنوعیت آمیزش در هنگام بارداری (بقره آیه 233) اشاره کرد.
فلسفه آمیزش و زناشویی
اما چه فلسفه و حکمتی را خداوند برای آمیزش و زناشویی بیان می کند و تحلیل قرآن در این باره چیست؟ به نظر می رسد که در بینش و نگرش قرآنی، آمیزش و زناشویی امری طبیعی و از نیازهای اساسی انسان است که نمی توان آن را نادیده گرفت. از این رو می توان آمیزش جنسی را همانند نوشیدن و خوردن دانست که نیازی طبیعی است که عدم توجه و اهتمام به آن می تواند آثار زیانباری بر شخص و جامعه داشته باشد.
خداوند در آیه 37 سوره احزاب به صراحت آمیزش جنسی و زناشویی را امری طبیعی و نیازی اساسی می شمارد و با آوردن واژه " وطر" که به معنای نیاز مهم و اساسی است به آن اشاره می کند.
با این همه می توان برای آمیزش فلسفه و حکمتی چون تناسل بشر و ادامه بقای وی در زمین به شکلی معقول و در چارچوب زوجیت(بقره آیه 187 و 223) بیان کرد.
از دیگر علل و اهدافی که قرآن برای حلیت آمیزش بیان می کند، حفظ و نیز تحصیل تقوا است که در آیه 187 سوره بقره به شکلی به آن اشاره می کند و در همین آیه تبیین می کند که چگونه آمیزش می تواند از ارتکاب گناه جلو گیری کند. به ویژه که اگر به مساله حلیت زناشویی و آمیزش توجه نشود وآن را مانند برخی از ادیان و مذاهب تحریم کنیم، گرفتار معضل و مشکلی بزرگ تر می شویم؛ زیرا گرایش طبیعی انسان به جنس مخالف و آمیزش و زناشویی با وی ، اجازه نمی دهد که انسان از آن محروم شود. همین مساله است که موجب شده تا خداوند حتی با توجه به تحریم اولی آمیزش در شب های ماه رمضان، جواز آمیزش را صادر کند ؛ زیرا ترک آمیزش در شب های ماه رمضان می توانست برای انسان ها سخت و دشوار باشد و موجب شود تا اشخاص برای برطرف کردن نیاز جنسی خویش مرتکب گناه شوند. از این رو برای جلوگیری از ارتکاب گناه ناخواسته و تحت فشار نیاز جنسی ، حرمت آمیزش در شب های ماه رمضان برداشته شده است.
خداوند با اشاره به خیانت مردمان در شب های ماه رمضان و ارتکاب گناه ، به شکلی تبیین می کند که انسان هر گاه میان نیاز طبیعی و پاسخ گویی به آن با ارتکاب گناه واقع شود، مرتکب گناه شده و به خواسته و نیاز طبیعی خویش پاسخ می دهد. از این روست که قرآن هماره در احکام خویش نه تنها نیازهای طبیعی را نادیده نگرفته است بلکه در هر موردی اگر از امری چون زنا و یا لواط باز داشته است، جایگزینی برای آن بیان کرده است.
این گونه است که حتی حضرت لوط (ع) که مردمان قوم خویش را از لواط و هم جنس گرایی و آمیزش جنسی برخلاف طبیعت بشری باز می داشت با اشاره به دختران خویش آنان را به پاسخ گویی طبیعی به این نیاز از راه آمیزش دو جنس مخالف دعوت می کند.(هود آیات 78 و 79)