عدالت بدون تبعيض در سيره نبوي
در دين اسلام، اجراي عدالت در جامعه به شدت مورد تأكيد قرار گرفته است. از اين رو، اسلام همه افراد جامعه را در برابر قانون برابر مي داند و هيچ گونه تبعيضي را در اجراي قانون بر افراد روا نمي شمارد و هرگونه تبعيض در اجراي قانون را به هر دليل و عنواني كه باشد، موجب سقوط و هلاكت جامعه مي داند.
به نظر مي رسد كه داستان قوم بني اسرائيل طابق النعل بالنعل، در امت محمد(ص) تكرار مي شود و در دوره اي زندگي مي كنيم كه اشرافيت بني اسرائيلي با قدرت هاي سياسي و اقتصادي خويش مي كوشند تا شهروندان درجه يكي را بيافرينند كه بيرون از دايره قانون باشند. اين در حالي است كه سيره معصومان(ع) از جمله پيامبر(ص) و اميرمومنان علي(ع) پرهيز از هرگونه تبعيض در اجراي قانون اسلام بوده است.
در سيره عملي رسول گرامي(ص) نيز عدالت به دور از هرگونه تبعيض و نابرابري در اجراي قانون به بهترين وجه انعكاس يافته است. از نظر آن حضرت (ص) شهروندان امت اسلام در يك سطح برابر نسبت به قانون قرار مي گيرند و هيچ شهروندي نسبت به قانون برتري ندارد. لذا قانون را نسبت به همه يكسان اجرا مي كند، چنان كه قانون اساسي دولت جمهوري اسلامي ايران نيز بر اين معنا تاكيد مي كند و تبعيضي ميان شهروندان قائل نمي شود.
در روايت است كه «در فتح مكه، زني از قبيله بني مخزوم مرتكب سرقت شد و از نظر قضايي جرمش محرز گرديد. خويشاوندان آن زن كه هنوز رسوبات نظام طبقاتي دوران جاهليت در مغزشان مانده بود، اجراي مجازات يعني حد سرقت را نسبت به آن زن، ننگ خانواده اشرافي خود مي دانستند. به همين دليل، براي متوقف ساختن اجراي حد سرقت، به تلاش افتادند و به همين منظور، اسامه بن زيد را كه مانند پدرش زيد نزد پيامبر محبوبيت داشت، وادار به شفاعت كردند. اما همين كه اسامه زبان به شفاعت گشود، پيامبر(ص) خشمگين شدند و با عتاب فرمودند: «چه جاي شفاعت است؟ مگر مي توان حدود و قانون خدا را بدون اجرا گذاشت؟» و فورا دستور مجازات صادر كردند. اسامه متوجه لغزش خود شد و عذرخواهي كرد. (ابن عبدالبر، ابوعمر يوسف بن عبدالله بن محمد، الاستيعاب في معرفه الاصحاب، تحقيق علي محمد البجاوي، بي جا، بي نا، چاپ ال، 1992م، ج 4، ص .1892 ميرزا حسين نوري، مستدرك الوسائل، چ دوم، بيروت، مؤسسه آل البيت، 1409، ج 81، ص 7).
به دنبال اين قضيه، پيامبر(ص) خطبه اي خواند و فرمود: «فانما هلك الذين من قبلكم انهم كانوا اذا سرق فيهم الشريف تركوه و اذا سرق فيهم الضعيف اقاموا عليه الحد و اني والذي نفسي بيده، لو ان فاطمه بنت محمد سرق، فقطعت يدها؛ همانا پيشينيان هلاك شدند؛ زيرا اگر فردي بزرگ از ايشان دزدي مي كردند، رهايش مي كردند و اگر فردي ضعيف دزدي مي كرد، بر وي حد جاري مي كردند. سوگند به آن كه جانم در دست اوست؛ اگر فاطمه دختر محمد نيز دزدي كرده بود، دست او را مي بريدم؛ آن گاه قانون را درباره آن زن بني مخزوم اجرا كرد.(دلال النبوه، تحقيق عبدالمعطي قلعجي، بيروت، چاپ اول، 1405 ق، ج5، ص 88)
تبعيض در اجراي قانون
پيامبر(ص) براي اينكه فكر تبعيض در اجراي قانون را از ذهن مردم بيرون كنند، عصر همان روز به ايراد خطبه پرداختند و به مسئله عدالت در اجراي قانون اشاره كرده فرمودند: «اقوام و ملل پيشين دچار سقوط و انقراض شدند؛ بدين سبب كه در قانون، تبعيض روا مي داشتند؛ هرگاه يكي از طبقات بالا مرتكب جرم مي شد، او را از مجازات معاف مي كردند و اگر كسي از زيردستان به جرم مشابه آن مبادرت مي ورزيد، او را مجازات مي كردند. قسم به خدايي كه جانم در قبضه اوست، در اجراي عدل درباره هيچ كس فرو گذاري و سستي نمي كنم، اگرچه مجرم از نزديكان من باشد.» (ابن شعبه حراني، تحف العقول عن آل الرسول، ج پنجم، بيروت، مؤسسه اعلمي، 1394، ص 92)
چنان كه ملاحظه مي شود، رسول گرامي در اجراي قوانين كيفري اسلام (حدود الهي)، هيچ گونه تبعيضي روا نمي داشتند، شفاعت احدي را نمي پذيرفتند و تحت تأثير گروه هاي فشار قرار نمي گرفتند. آن حضرت به شدت، مسلمانان را از تعطيل شدن حدود الهي نهي مي كردند: «انه نهي عن تعطيل الحدود و قال: «انما هلك بنو اسرائيل لانهم كانوا يقيمون الحدود علي الوضيع دون الشريف» بني اسرائيل نابود شدند از آن رو كه حدود الهي را بر زيردستان اجرا مي كردند، نه بر اشراف و بزرگان. (تميمي مغربي، نعمان بن محمد؛ دعائم الاسلام، مصر، دارالمعارف، 1385 ق،ج 2، ص 442)
