بسم الله الرحمن الرحیم
چرا برخی از یاد خدا اعراض می کنند و اصلا نمی خواهند حتی «الله اکبر» را بشنود، بلکه جنون آمیز به منع آن می پردازند و از شنیدن آن لرزه به اندامشان می افتد و حتی واکنش های شدید کلامی و رفتاری از خودشان نشان می دهد. پسرم می گفت: یکی از دوستان سوار اتومبیل من شد؛ هنگامه اذان ظهر بود، و صدای اذان از تلفن همراه بلند شد. ناگهان چنان جنونی به او دست داد و با واکنش شدید گفت: این اعصاب مرا خورد می کند. این را خاموش کن!
البته دیده شده که برخی حتی از شنیدن اذان چنان جنونی به آنان دست می دهد که اگر اسلحه داشتن بلندگوهای مساجد را به گلوله می بستند. جالب این دیده شده برخی از آنان حتی شبانه به سراغ بلندگوها رفتن و آن را خراب کردند و در پاسخ چرایی گفتند: از شنیدن اذان سردرد می گیرند و به آنان جنون دست می دهد. تحمل شنیدن صدای اذان را ندارند. اینان نه تنها از ذکر الله اعراض دارند، بلکه حتی مانع ذکر الله هستند.
این افراد اگر نسبت به ذکر الله و الله اکبر اذان چنین واکنش نشان می دهند، از شنیدن قرآن به عنوان ذکر الله اعراض داشته و مانع می شوند؛ زیرا بر این باورند که نمی توانند آن را تحمل کنند و سردرد می گیرند. یکی از دوستان می گفت: وقتی قرآن می خوانم بیش از چند دقیقه بیش تر نمی توانم تحمل کنم و ناچار به ترک آن می شوم. سردرد می گیرم و حالتم به هم می ریزد و اوضاعم وخیم می شود. جالب این است که اهل نماز است ولی نمی تواند سجده طولانی داشته باشد و حتی نمازش را گاه رها می کند.
مصادیق ذکر الله از نظر قرآن
ذکر الله به معنای حضور خدا در قلب است. این حضور آثاری دارد که در گفتار و رفتار شخص خودش را نشان می دهد. ذکر زبانی از جمله این آثار است؛ چنان که از نظر قرآن، کسی که ذکر الله داشته باشد، هرگز بر خلاف اراده و تکلیف الهی عمل نمی کند، بلکه دنبال اعمالی است که مقاصد الهی در آن تحقق یابد. بنابراین، شخص ذاکر هماره مطمئن و مستقیم است و از راه حق خارج نمی شود و به باطل و زشتی وبدی گرایش ندارد؛ زیرا این حضور خدا در قلب و خود را در محضر خدا دیدن به شخص اجازه نمی دهد تا در برابر عظمت الهی کاری بر خلاف اراده و تکلیف انجام دهد. چنین شخصی اهل تقوای حقیقی و بصیرتی است که خدا به او می دهد و هرگز در امور گرفتار فتنه و عدم شناخت و تشخیص حق از باطل نمی شود.
از نظر قرآن، ذاکر در ذکر خویش افزون بر این که خدا را در نظر دارد، به مظاهر ذکر از جمله معصومان(ع)، قرآن، دعا و هر چیزی که او را به یاد خدا اندازد، غافل نمی شود. از این روست که اهل ذکر هماره ماشاء الله گو است و مشیت خدا را در هر کاری می بیند و با ان شاء الله گفتن این باور را در قول و فعل بیان می کند.(کهف، آیات 23 و 24)
استعاذه و پناهجویی به خدا از شرور مخلوقات به ویژه وسوسه های شیطانی و حسادت دشمنان و طلسم زنان دمنده در گره ها و مانند آنها از جمله مصادیق ذکر الله است که انسان را از شرور حفظ می کند و به شخص بصیرت می بخشد.(اعراف، آیات 200 و 201)
در حقیقت از نظر قرآن استعاذه به خدا خود نوعی ذکر الله است(المیزان، ج 8، ص 381)، چنان که بسمله و بسم الله الرحمن الرحیم نیز ذکر الله چنان در روایت ذکر بسمله را از مصادیق ذکر الله دانسته است.(اسراء، آیه 46؛ تفسیر عیاشی، ج 2، ص 295، احادیث 85 و 86)
بر اساس آموزه های وحیانی خود قرآن و تلاوت آن از مصادیق ذکر الله است(حجر، آیه 9؛ نحل، آیه 44؛ مزمل، آیات 4 و 8؛ المیزان، ج 20، ص 64)، چنان که کتب آسمانی از جمله تورات و انجیل نیز این گونه است.(انبیاء، آیات 7 و 24)
هم چنین دعا و نیایش(بقره، آیه 200؛ المیزان، ج 2، ص 80)، نماز (آل عمران، آیه 191) و نماز جمعه(جمعه، آیه 9) و نیز حضرت محمد(ص) از مصادیق دیگر ذکر الله است.(طلاق، آیات 10 و 11)
بر اساس برخی از روایات تفسیری و تبیینی ذکر الله در آیه 28 سوره رعد، محمد(ص) و آل محمد(ع) است.(تفسیر نورالثقلین، ج 2، ص 502، احادیث 118 و 119)
بنابراین، وقتی کسانی از شنیدن این امور و گرایش بدان لذت می برند، اهل ذکر الله بوده و از آثار ذکر الله در دنیا و آخرت بهره مند می شوند، اما کسی که از این امور کراهت و گریزش دارد، چنین شخصی در حقیقت گرفتار اعراض از ذکر الله است و می بایست در سلامت نفس او شک کرد؛ زیرا نفس سالم بر اساس هدایت فطری این امور را حق دانسته و بدان گرایش دارد؛ و گریزش نشان می دهد که چنین شخص از حق و مصادیق آن گریزان است و مشکل اساسی دارد و فطرت خویش را دفن و دسیسه کرده است.
البته از نظر قرآن همان طوری که این امور از مصادیق ذکر الله است، برخی از مکان ها نیز مکان های ذکر الله است و انسان در آن جا احساس آرامش و اطمینان می کند. از نظر قرآن خانه پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع)، خانه پیامبران، خانه حکیمان الهی(نور، آیات 35 و 36؛ تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 608، حدیث 184) و نیز مساجد(بقره، آیه 114؛ حج، آیه 40) و مشعرالحرام(بقره، آیه 198) از مصادیق مکان های ذکر الله است. بنابراین، مومنان ذاکر به این محیط ها گرایش دارند در حالی اهل شرک و نفاق و کفر از این مکان ها اعراض دارند و حاضر نیستند در آن جا حضور یابند؛ بلکه بدتر از آن که اعراض دارند حتی مانع می شوند تا دیگران در این محیط ها قرار گیرند و از ذکر الله در این محیط ها بهره مند شوند.
عوامل اعراض و مانعیت
از نظر آموزه های وحیانی قرآن، اموری موجب می شود تا انسان از ذکر الله اعراض کرده و حتی مانع از ذکر الله شود و دیگران را اجازه ندهد تا به ذکر الله بپردازند و از محیط های آن بهره مند شوند.
از نظر قرآن، اموری چون دلبستگی به دنیا و اموال (منافقون، آیه 9)، دلبستگی به فرزندان و اولاد(همان)، استفاده از لهو و نواختن آلات لهوی و موسیقی(جمعه، آیات 9 و 11)، تجارت و خرید و فروش(همان؛ نور، آیه 37) از مهم ترین عوامل اعراض بلکه مانعیت نسبت به ذکر الله است.
بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، غفلت از خدا(کهف، آیه 28)، شیطنت شیطان(مائده، آیه 91)، کفر(کهف، آیات 100 و 101)، شرک(اسراء، آیه 46؛ نجم، آیه 29)، نفاق(نساء، آیه 142)، کاهلی و بی رغبتی(همان)، خیانت(حج، آیات 38 و 40)، قمار(مائده، آیه 91)، شراب(همان)، قمار(همان) ، دشمنی و کینه ورزی(همان) و دوستان ناباب و ناصالح(فرقان، آیات 28 و 29) از دیگر عوامل اعراض و مانعیت است.
بنابراین، کسانی که این گونه هستند، هیچ گرایشی به ذکر الله نداشته بلکه از آن اعراض می کنند و گاه مانع می شوند تا دیگران به ذکر الله بپردازند یا به مکان های ذکر الله در آیند و به ذکر الله بپردازند.
عدم توجه به این عوامل می تواند موجب شود تا مسلمان گرفتار اعراض بلکه مانعیت شود و دلش به قساوت قلب گرفتار آید. این افراد چنان در فرآیندی سقوط می کنند که به استهزاء مومنان می پردازند(مومنون، آیه 110) برای خرابی مساجد و متروکه شدن آن تلاش می کنند و حتی اجازه نمی دهند تا مومنان برای استفاده به این مکان در آیند و از آن بهره مند شوند(بقره، آیه 114)؛ البته چنین رفتاری موجب می شود تا در دنیا خدا ایشان را گرفتار خواری کرده (همان) و در آخرت به عذاب عظیم دچار کند.(همان)
از نظر قرآن، مومن همان طوری که ذکر زبانی دارد(اعراف، آیه 205)، ذکر قلبی دارد و نفس و قلب ایشان دایم در ذکر بوده و این گونه از قساوت قلب رها می شود.(اعراف، آیه 205؛ کهف، آیه 28؛ زمر، آیه 22) در برابر کسانی که ذکر قلبی ندارند، گرفتار غفلت و قساوت قلب می شوند و این گونه نه تنها از ذکر الله اعراض بلکه مانع آن می شوند.
