شيوه نقد قرآني بر اين است كه همواره نقد همراه با طرح باشد؛ چرا كه نقد واقعي به معناي جداسازي سره از ناسره است و شخصي كه ناسره چيزي را بيان مي كند، مي بايست سره آن را نيز ارائه دهد. از اين رو مي توان گفت كه در بطن و جوهره نقد، طرح نيز نهفته است.
البته اين شيوه، اختصاص به حوزه تحليل و نظريه و ذهن ندارد، بلكه در همه امور از جمله امور عملي نيز مورد توجه قرارگرفته است.
به عنوان نمونه يكي از اصول كليدي اسلام، مسئله نظارت همگاني مبتني بر ولايت همگاني به نام امر به معروف و نهي از منكر است. براي اين نظارت و ولايت شرايطي گفته شده كه از جمله آن ها مي توان به شناخت دقيق از معروف و منكر اشاره كرد. به اين معنا كه شخص مي بايست هم معروف و منكر را در حوزه نظريه و مفهومي بشناسد و هم در حوزه مصداقي بتواند معروف را از منكر جدا كند.
افزون بر اين، اگر كسي واقعا در مقام ولايت همگاني و نظارت عمومي برآمد، بايد افزون بر بيان منكر و نهي از آن و معرفي معروف و امر به آن، مصاديق عيني و جايگزين، معرفي كرده و طرحي را ارايه دهد كه قابل اجرا و انجام باشد.
از جمله در داستان قوم لوط، خداوند گزارش مي كند كه اين قوم به كار زشت و ضداخلاقي و هنجاري، لوط (همجنس بازي) گرايش داشته و به جاي زناشويي و بهره مندي از جنس مخالف، به هم جنس بازي تمايل داشتند. بر پايه گزارش قرآن، اين قوم، نخستين مردمي بودند كه به امر شنيع لواط و مساحقه رو آورده بودند و پيشينه اي از آن در گذشتگان از نسل انساني و يا موجود ديگر وجود نداشته است. (عنكبوت، آيه28)
حضرت لوط(ع) مأموريت مي يابد كه به اين قوم هم جنس باز وارد شده و آنان را به راه فطرت و راست هدايت كند. تلاش آن حضرت(ع) بي نتيجه ماند، به گونه اي كه براي بهره برداري جنسي به سوي فرشتگاني كه در شكل جواناني زيبا براي عذاب ايشان فرود آمده بودند، به خانه حضرت(ع) يورش آوردند. آن حضرت(ع) ضمن نهي از منكر و گفتن اين كه اين عمل، فاحشه نابهنجاري زشت و خلاف فطرت بشري است، از آنان مي خواهد كه به جاي فرشتگان كه به شكل پسران زيبا فرود آمده بودند، با دختران ايشان ارتباط و ازدواج داشته باشند. آن حضرت(ص) ضمن نهي از كار زشت، نه تنها به معروف زناشويي با جنس مخالف اشاره مي كند، بلكه دختران خويش را به عنوان مصاديق عيني در اختيار آنان قرار مي دهد كه با ازدواج با آنان، شهوت جنسي خويش را ارضا و خاموش كنند. (حجر، آيه71)
همچنين خداوند در آيه48 سوره قصص به علل مخالفت هاي اهل كتاب، مشركان و كافران اشاره مي كند و مي فرمايد كه ايشان كتابهاي هدايت گر تورات و قرآن را كه از سوي خداوند فرو فرستاده شده بود، به عنوان دو كتاب خرافي و سحر معرفي كرده و به انتقاد از آن مي پردازند. خداوند در اين آيه مي فرمايد كه اين شيوه نادرست است و اگر نقدي بر اين دو كتاب داريد و آن را سحر مي شماريد كه سخنان ياوه و باطلي را ارايه مي دهد، شما خودتان كتابي را ارايه دهيد كه هدايتگرتر از اين دو كتاب باشد.
بنابراين اگر كسي درباره مسئله اي انتقاد دارد بايد همواره انصاف را مراعات كرده و حق و باطل را مشخص و سره و از ناسره را جدا كند و آن را به درستي نشان دهد و تنها به بيان ناسره نپردازد و ديگر آن كه اگر نسبت به اين كار اشكالي دارد، خود طرحي كامل تر و بهتر ارايه مي دهد.
بنابراين، هر انتقادي مي بايست همراه با طرح و پيشنهادي بهتر باشد تا به عنوان جايگزين مطرح شود. اين شيوه اي است كه خداوند مي پسندد و عقل و خرد در پيش مي گيرد و بدان عمل مي كند.
