استقامت و پايداري در دين از نظر قرآن
هر چند که عارفان منزل استقامت را يکي از مراحل سير و سلوک بر شمرده اند و به نظر ايشان مرحله استقامت برزخي ميان پرتگاه هراسناک عالم تکثر و تفرق و سدره المنتهي جمع مي باشد و يا روحي دانسته اند که احوال سالکان بدان زنده و باقي است.( فتوحات مکيه ابن عربي ج 2 ص 217 و منازل السايرين ص 42 و مدارج السالکين ج 2 ص 108) ولي در اصطلاح قرآني اسقامت همان پايداري در دين و صراط مستقيم و مسير حق در برابر دوري از کژروي هاست.( التحرير و التنوير ج 11ص 282)
در تفسير اين مفهوم قرآني گفته اند که مراد از استقامت اين است که انسان در حال قيام و ايستادن در متعادل ترين حالت و مسلط بر توانايي ها و کارهاي خود باشد. در حقيقت اين تسلط انسان بر خود بيانگر شخصيت و شان انسان سالم را مي رساند که مي تواند کارها را مناسب با استعداد انساني انجام دهد. در ادبيات عربي و فرهنگ تازي متعادل ترين حالت هر چيزي به گونه اي که امکان نمايان شدن همه آثار و توانايي ها آن وجود داشته باشد ، به صورت استعاره با واژه قيام ياد مي شود ، بنابراين قيام عمود اين است که به صورت طولي بر افشته گردد و قيام عدل به گسترش عدالت در زمين است. از اين رو استقامت نيز به معناي طلب قيام و استدعاي ظهور همه آثار و منافع است. نمايان شدن همه ويژگي ها و آثار هر پديده اي نيز به حسب توانايي و شخصيت ذاتي آن گوناگون است . استقامت انسان در امري آن است که شخص قيام به آن امر و اصلاح آن را از خود طلب کند ، به گونه اي که کامل شود و فساد ونقص در آن راه نيابد.
تفاوت صبر (شکيبايي ) با استقامت (پايداري) در آن است که صبر در ناملايمات به کار مي رود در حالي استقامت اين گونه نيست. استقامت به معناي پافشاري و پايداري در اصل دين و ارزش هاي ديني و عدم کژروي از راه حق به بيراهه هاي کفر و نفاق و شرک است که بيشتر در حوزه فکري و عقيدتي است در حالي که صبر و شکيبايي در برابر سختي هاي اطاعت و دشواري هاي مصائب و عدم تمکين در برابر طغيان شهوات است که بيشتر در مقام عمل متصور است؛ از اين رو در روايات قسيم يک ديگر قرار گرفته اند.
به هر حال مفهومي قرآني استقامت نيز بدان سبب که همه آيات ( جز يک آيه) در يک نگاه کلي استقامت در زمينه توحيد و باور به ربوبيت خداوند و سير به سوي او بر اساس اين بارو مطرح کرده و مي توان از آن به استقامت در دين تعبير کرد ، با مفاهمي چون صراط مستقيم ، هدايت ، عبوديت ، ايمان ، عمل صالح و تقوا و هر آن چه لازمه دينداري است ، پيوند دارد ؛ زيرا استقامت در آن مفهوم پس از پذيرش دين مطرح مي شود: ان الذين قالوا ربنا الله ثم استقاموا( فصلت آيه 30) و يا فاستقم کما امرت( هود آيه 112) بنابراين استقامت به معناي کمال رساندن مولفه هاي لازم دينداري چون تقوا ، هدايت ، ايمان ، عبوديت و عمل صالح است.
با توجه به آيات قرآني مي توان گفت که شناخت ويژگي هاي صراط مستقيم و رهروان آن ( انعام آيه 87 و يس آيه 4 و نيز 118) اهل استقامت چون پيامبران ، صديقان ، شهيدان و صالحان که بندگان نعمت يافته خدايند اهل استقامت هستند.(نساء آيه 68)
از آثار استقامت در دنيا مي توان به نزول برکات اشاره کرد. قرآن بيان مي دارد که کسي که استقامت در دين ورزد خداوند روز فراوان را نصيب او مي کند ( جن آيه 16) و در آيه ديگري توضيح مي دهد که اين نعمت و روزي فراوان هم آسماني و هم زميني و هم مادي و هم معنوي و هم دنيوي و هم اخروي خواهد بود.( مائده آيه 66)
