همواره اندیشه دشمن بر این قرار گرفته است تا دیگری را از پیش روی خود بردارد، تضعیف نماید و بر او چیره و مسلط گردد. بنابراین، همه ابزارهای درست و نادرست را به کار می گیرد تا به این هدف برسد؛ چرا که برای او هدف هر وسیله ای را توجیه می کند؛ زیرا دشمنی و خصومت وی، چنان رشد یافته است که اجازه نمی دهد تا درچارچوب های پذیرفته شده و هنجاری که از آن به حق یاد می شود عمل کند.
اصولا محبت و دشمنی به چیزی، آدمی را کور می سازد و نمی تواند در محور و مدار حق گردش کند؛ از این روست که قرآن به مومنان هشدار می دهد تا همواره در مدار و محور حق گردش و حرکت کنند و اجازه ندهند تا محبت به چیزی یا دشمنی نسبت به آن ایشان را از مدار حق و حقیقت بیرون برد و تعدی و تجاوز را پیشه گیرند و عدالت را زیر پا گذارند.
بی گمان، دشمن در راه رسیدن به هدف خویش بر آن است تا با کم ترین هزینه بیش ترین بهره را ببرد. در این میان تبلیغات و جنگ نرم از چنین ویژگی خاص و شگفت برخوردار می باشد. از این روست که تبلیغات، به عنوان محوری ترین ابزار تسلط مورد توجه همگان قرار گرفته است؛ افزون بر این که تسلط و چیرگی از راه تبلیغات، نه تنها هزینه های جانی به دنبال ندارد، بلکه همراهی و همدلی برخی را نیز سبب می شود و تسلط را توجیه می نماید. بر این اساس، در دیپلماسی عمومی ، اصل تبلیغات به عنوان مهم ترین ابزار تسلط و همراهی از سوی دولتمردان جهان امروز مورد توجه و تاکید قرار گرفته است.
نویسنده در این مطلب برآن است تا به نقش تبلیغات و تبلیغات سوء در جنگ نرم بر پایه آموزه های قرآنی اشاره کند و روش ها و اهداف آن را تبیین نماید. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.
نقش تبلیغات در دیپلماسی عمومی
در دیپلماسی تلاش می شود تا دیگران را با اهداف خود همراه سازد و یا دست کم در جبهه مخالف قرار ندهد. در این میان اگر همدلی دولت ها نیز برانگیخته شود موفقیت تمامی برای دیپلماسی به ارمغان آورده است.
اما در جهان امروز چنین دیپلماسی نمی تواند تاثیر شگرفی از خود به جا گذارد؛ چرا که در چنین دیپلماسی متداولی، افکار عمومی ملت ها و توده ها نادیده گرفته شده است؛ این در حالی است که به سبب گسترش شگفت فن آوری های ارتباطی، افکار عمومی نقش شگفتی را در تعاملات ملی و فراملی ایفا می کنند. از این روست که دیپلماسی عمومی به معنای همراه سازی بلکه همدل سازی ملت ها به جای دولت ها محوریت یافته است و در این میان نقش رسانه ها و تبلیغات نیز برجسته می شود؛ چرا که رسانه ها و تبلیغات است که می تواند چنین همراهی و همدلی را ایجاد نماید.
تبلیغات تلاش می کند تا با بیان حقایق و یا حقیقت نمایی، بینش و نگرش مخاطب پیام را دگرگون ساخته و او را با خود همراه و همدل نماید. بنابراین ، تغییر یا تصحیح و یا اصلاح بینش ها و نگرش های مخاطبان در تبلیغات محوریت می یابد.
از آن جایی که توده های مردم به عدالت و حق به عنوان ارزش به طور طبیعی توجه و اهتمام دارند، تبلیغات نیز می کوشد تا بر اساس این محور صورت گیرد. هر چند که انسان به طور فردی و شخصی برای پاسخ گویی به نیازهای خود، از حق عدول می کند و عدالت را دور می زند ولی در حرکت های جمعی این گونه عمل نمی کند بلکه می کوشد تا خود را با اصول و مبانی عقلانی همراه و هماهنگ نشان دهد و بر این اساس حق محوری و عدالت طلبی را هدف خویش می نمایاند و بر این چارچوب حرکت می کند.
همین تفاوت رفتاری آدمی در حرکت های فردی و جمعی موجب می شود تا تبلیغات به بسیج توده ای توجه خاص نماید و حتی مخالفان عدالت و حق را در عمل همراه و هماهنگ با خود سازد. بنابراین لازم است که حتی کسانی که در مسیر باطل و بی عدالتی گام برمی دارند، خواسته های خویش را حق و عدالت طلبانه جلوه دهند، بلکه دراین میان، باطل و ظلم ، جلوه های بیش تری از حق خواهی و عدالت خواهی دارد و از همه ابزارها برای فریب و جلوه گیری بهره می برد تا این گونه برای افکار عمومی حق محوری و عدالت خواهی خود را اثبات کند.
در حقیقت، در جنگ نرم تبلیغاتی و رسانه ای، اظهار حق محوری و عدالت خواهی خود و اثبات باطل محوری و ظلم گرایی طرف مخالف، در محور حرکت های تبلیغی قرار می گیرد.
بنابراین ، برای تاثیرگذاری تبلیغات در مخاطب ، می بایست به حق محوری و عدالت خواهی به عنوان یک اصل اساسی توجه شود، زیرا چنان که گفته شد، مخاطبان به ویژه در حرکت های توده ای و عمومی ، گرایش دارند تا این گونه شناخته و معرفی شوند. از این روست که دشمنان حق و عدالت نیز خود را حق جو و عدالت خواه می نمایاند و حتی در این امر افراط می ورزند تا باور آن برای مخاطب آسان تر شود.
البته تاثیرگذاری پیام تبلیغاتی نیازمند اموری چون استمرار در تبلیغات نیز می باشد. تکرار پیام و نیز تعدد در پیام رسانان از دیگر عوامل تاثیرگذاری است که آیه 14 سوره یس نیز به آن اشاره دارد. در جهان امروز ، رسانه های استکباری بیش تر از این شیوه تواتر سازی استفاده می کنند؛ چرا که تکرار یک پیام از سوی رسانه های مختلف و کشورها باور پیام را برای مخاطب آسان می کند. روزنامه های زنجیره ای نیز از این ابزار به خوبی استفاده می کنند و با تکرار یک پیام آن را برای مخاطب باور پذیر و حق جلوه می دهند.
در جهان امروز، دیپلماسی عمومی بر آن است تا صورت پسندیده و مقبولی از یک کشور در ذهن مخاطبان و افکار عمومی ایجاد کند تا همراهی و بلکه همدلی آنان را برانگیزد. تبلیغات اصلی ترین ابزار کارآمد در این عرصه به شمار می آید و اصولا نمی توان امید به تاثیرگذاری دیپلماسی عمومی بدون تبلیغات داشت.بنابراین می توان نقش تبلیغات را در دیپلماسی ، نقشی محوری ارزیابی کرد.
روش های تبلیغاتی
چنان که گذشت برای برانگیختن همراهی و همدلی مخاطبان، می بایست پیام به گونه ای از نظر محتوا بسته بندی شود که حق محوری و عدالت طلبی در آن برجسته باشد تا این گونه مخاطب از دوست و دشمن نتواند واکنش منفی نسبت به پیام از خود بروز دهد؛ چرا که مخالفت با چنین پیام هایی به معنای مخالفت با اصول و مبانی انسانیت است و افکار عمومی نیز به طور طبیعی چنین چیزی را بر نمی تابد و به شدت با آن مخالفت خواهد کرد.
براین اساس است که حتی ظالمان و باطل گرایان، مطالب خویش را در این چارچوب تعریف می کنند. خداوند در آیه 11 سوره بقره نقل می کند که منافقان مفسد، خود را مصلح می نامند و پیام و رفتار خویش را در چارچوب اصلاحات و دفع و رفع فساد تعریف می کنند؛ چرا که از نظر افکار عمومی نفس اتهام افساد خود مهم ترین عامل واگرایی مردم از ایشان است. اتهام کشور و ملتی به فسادانگیزی در جامعه جهانی و محور شرارت بودن، به خودی خود می تواند عامل برای واگرایی همان مردم از نظام و دولت خویش باشد ، چه رسد که افکار عمومی دیگر ملت ها را نیز بر مخالفت با آنان بر انگیزاند.
از دیگر روش هایی که در تبلیغات می بایست بدان توجه داشت، بهره گیری از ابزار تمسخر است. دشمنان به سبب این که می توانند برای دست یابی به هدف از هر ابزار حق و باطلی بهره جویند، از این ابزار باطل نیز سود می جویند؛ چرا که تضعیف دشمن از طریق تمسخر و استهزاء بسیار کارساز است. اصولا کسانی که متهم به اموری چون سادلوحی، خرافات پرستی، بیهوده گویی و مانند آن می شوند، نمی توانند پیام های حق و عدالت خواهانه خود را به سادگی به گوش مخاطبان پیام برسانند. از این روست که دشمنان همواره از تصویرسازی کاریکاتوری از اشخاص مخالف سود برده اند. در طول تاریخ دشمنان پیامبران با استفاده از این روش توانستند بسیاری از مردم را همراه خویش سازند. از این روست که در جنگ نرمی که علیه ایشان به راه انداختند، همواره تصاویر کاریکاتوری از پیامبران ارایه می دادند که شامل اموری چون خرافه گرایی، سحر و جادوگرایی و ساده لوحی و سفاهت و حماقت و مانند آن می شد. آیات بسیاری از قرآن تصاویر کاریکاتوری ارایه شده از سوی دشمنان پیامبران را بیان کرده است و این که چگونه دشمنان توانستند از این طریق افکار عمومی و توده های ساده لوح را با خود همراه و همدل کنند.
بهانه جویی در انجام کارهای خیر و سنگ اندازی در مسیر حق در جلوه ای حق جویی و عدالت خواهی از دیگر روش های دشمنان است که قرآن از آن سخن به میان می آورد. دشمنان می کوشند تا برای بد جلوه دادن پیام های مبتنی برحق و عدالت، آن را ناکارآمد نشان دهد. از این روست که پیام های را تهیه و ارسال می کند که در آن پیام های حق جویانه و عدالت خواهانه، به عللی ناکارآمد نشان داده شود. چنین پیام هایی از سوی دشمنان اسلام نسبت به قوانین بازدارنده و مجازات های اسلامی بارها و بارها تکرار شده است که از آن جمله می توان به پیام هایی که درباره قصاص و نظام اسلامی ارسال می شود اشاره کرد.
همین بهانه جویی و تبلیغات منفی دشمنان موجب می شود که دولت اسلامی نتواند مردم خویش را با خود همراه سازد و از ترس گریز مردم در صورت اجرای قوانین، می کوشد تا با تعطیل و تغییر و تعدیل قوانین، همراهی افکار عمومی داخلی را هم چنان حفظ کند. از این روست که خداوند نسبت به چنین رفتار هشدار می دهد و بر این باور است که ترس از بهانه جویی مردم از نظام اسلامی نمی بایست موجب شود بخشی از معارف یا احکام و قوانین دینی وانهاده شود.(هود، آیه 12)
به سخن دیگر، دشمنان به هدف اظهار ناکارآمدی نظام اسلامی و دولت حق و عدالت محور، می کوشد تا جو و فضایی را پدید آورد تا مردمان با ایشان همراه و همدل شده و تغییر و تعطیل برخی از معارف و یا قوانین را از دولت اسلامی بخواهند. روشی که دشمن در تبلیغات خویش استفاده می کند، تاکید بر ناکارآمدی قانون عدالت محور و یا معارف حقانی می باشد، تا افکار عمومی به علت ناکارآمدی با قانون حق و معارف حقانی مخالفت نمایند. چنین شیوه ای موجب می شود تا دشمنان متهم به مخالفت با حق و عدالت خواهی نشوند.
دشمنان تلاش می کنند تا مردمان و افکار عمومی را با تبلیغات دروغین و مسموم خود همراه کند. از این روست که بر بخش هایی تاکید می کند که گرایش شهوانی و تمایلات نفسانی مردم را تقویت می کند. این گونه است که در جنگ نرم، رسانه ها و تبلیغات بر ابعاد نفسانی مخاطبان متمرکز می شود و به اموری چون ارضای شهوات جنسی و مانند آن تاکید می شود. دشمن به صراحت اعلام می کند که به جای فرستادن بمب، می بایست دامن های کوتاه را در جامعه تشویق و ترغیب کنیم تا با بدحجابی و بی حجابی، جامعه اسلامی همانند جامعه اندلس از درون متلاشی شود و مردمان خواسته های نفسانی و تمایلات شهوانی را بر هر کاری دیگر ترجیح دهند.
اصولا انسان ها اگر خواهان حق و عدالت باشند ولی نمی توانند بر این خواسته خود پایدار باشند و استقامت کنند؛ چرا که حق محوری و عدالت مداری اگر چه در بیان شیرین و گوارا و همه پسند است ولی در مقام عمل بسیار سخت و جانکاه است و بیشتری مردم از آن می گریزند.
این در حالی است که نسبت به باطل و تمایلات نفسانی و خواسته و خواهش های آن ، چنین ناملایمات و سختی هایی را نمی بایست تحمل کنند. تمایلات نفسانی و هواها و خواسته های آن بی پایان و سیری ناپذیر است و وسوسه های شیاطین رسانه های در کنار تمایلات درونی موجب می شود تا تقویت شود.
در آیه 15 سوره شورا خداوند از پیامبر(ص) می خواهد تا در تبلیغات خویش استقامت داشته باشد و متاثر از خواسته های نفسانی مردم از حق و عدالت کوتاه نیاید. این بدان معناست که نظام اسلامی نمی تواند به سادگی با تمایلات نفسانی توده های مردم مبارزه کند و اگر در مقام اجرای قوانین عزم جدی نداشته باشد، می بایست گام به گام از مواضع اصولی و حق خود دست بردارد و به تمایلات بی پایان مردم پاسخ دهد. این در حالی است که دشمنان تمامی توجه و اهتمام خویش را به این تمایلات متمرکز کرده است و می کوشد تا مردمان را با خود همراه و همدل سازد.
به سخن دیگر، وجود تمایلات نفسانی در جامعه از سوی و نیز وسوسه های تبلیغاتی دشمنان از سوی دیگر موجب می شود تا فشار مضاعفی به دولت ا سلامی برای اجرای قوانین حق محور و عدالت مداری چون قصاص و حجاب و مانند آن وارد شود که اگر دولت اسلامی استقامت و پایداری به خرج ندهد و به اجرای قوانین اقدام نکند می بایست خود را آماده عقب نشینی و سیطره دشمنان و استکبار جهانی بر جامعه اسلامی کند.
همان گونه که استقامت و نه سخت گیری در اجرای قوانین عدالت محور می تواند موجبات واگرایی بخشی از جامعه شود، هم چنین تندخویی می تواند این گونه باشد. بنابراین سخت گیری و تند خویی در اجرای عدالت می تواند عامل واگرایی بخشی از جامعه شود. این در حالی است که دشمنان تبلیغات را بر پایه و محور مهر ومحبت ساماندهی می کنند و به گونه ای اجرای عدالت و استقامت را جلوه می دهند که گویی سخت گیری و تندخویی از سوی دولت اسلامی در حق شهروندان روا می شود. بر این اساس برخی از افکار عمومی جامعه متاثر از تبلیغات و فریب گمراه می شود و با دشمن همراه و گاه همدل می گردد. ازاین روست که تبیین درست حقایق و رفتار در راستای شفاف سازی و جلوگیری از فریب لازم است. به این معنا که افکار عمومی می بایست تفاوت معنای استقامت و سخت گیری و تندخویی را بشناسد. (نگاه کنید : آل عمران، آیه 159 و آیات دیگر)
از آیه 112 سوره انعام بر می آید که دشمنان حق و عدالت، محور تبلیغات خود را بر فریب می گذارند و باطل و ظلم خویش را در جامه ای آراسته بر مردمان تحمیل می کنند. هم چنین با داستان های خرافی و دروغین و سرگرم کردن مردمان به فیلم ها و رمان ها و داستان های واهی و باطل ، مردمان را از شناخت حقایق و همراهی و دفاع از آن باز می دارند. خداوند در آیه 6 سوره لقمان ،از مهم ترین ابزارها و روش های دشمنان را بهره گیری از داستان و رمان های خرافی و باطل معرفی می کند که مردمان را به خود سرگرم کرده و از اندیشه و تامل در حقایق و همراهی با آن باز می دارد.
تبلیغات سویی که سامری انجام داد عامل مهم در گرایش مردم یهود به شرک و گوساله پرستی است. در جهان امروز رسانه های هالیودی در نقش گوساله سامری این گونه عمل می کند تا اموری باطل را به جای خداوند و حقیقت قالب نماید و جایگزین سازد.(طه، ایات 85 تا88)
همین تبلیغات سوء هالیودی و رسانه های استکباری است که مردمان را به سوی گمراهی و انحراف سوق می دهد و ایشان را به باطل سرگرم و از حقیقت دور می سازد و اجرای عدالت را به تاخیر می اندازد.(لقمان ،آیه 6) تبلیغات استکبار جهانی با رسانه های پرقدرت و فراگیرش، به گونه ای استمرار دارد که مخاطب فرصت نمی یابد تا با پیام دیگری مواجه و روبه رو شود. انباشت جهان از پیام های دروغین و تکرار و استمرار شبانه روزی ان به گونه ای است که مخاطبان در دیواری نامریی گرفتار می آیند و اجازه نمی یابند تا با پیام های دیگر روبه رو شوند.(سباء، ایه 33)
از آیه 112 سوره انعام بر می آید که تبلیغات استکباری دشمنان با تبادل سخنان به ظاهر آراسته و منطقی در میان خودشان انجام می گیرد. آنان برای رسیدن به اهداف زشت و ظالمانه خود، تبلیغات سوء علیه احکام الهی و حق محور و عدالت مدار به راه می اندازند و با القای شبهات می کوشند تا حق زشت جلوه داده شده و عدالت ظلم شمرده شود.
شایعات و تهمت ها (نور ، آیه 11) و نیز ایجاد کانون های پنهانی توطئه و شبهه افکنی (مجادله ، آیه 8) و جوسازی و تبلیغات نادرست با بهره گیری از منافقان و ستون پنجم داخلی(توبه ، آیه 61 و آیات پیش گفته ) از دیگر روش های مخالفان علیه دولت اسلامی است که در این آیات به آن توجه داده شده است.
آن چه بیان شده تنها گوشه ای از فعالیت ها و روش های تبلیغاتی دشمنان در جنگ نرم و رسانه ای است که علیه حق و عدالت همواره در پیش گرفته می شده و اکنون به شکل جامع و فراگیر و شدیدتری ادامه دارد. باشد با هوشیاری و درک موقعیت و حقیقت از عدالت حمایت کرده و در دام فریب دشمن نیافتیم.
