آثار زیانبار اعراض از ذکر الله

بسم الله الرحمن الرحیم

ذکر همان یادآوری است. این نشان می دهد که انسان هماره نیازمند ذکر و تذکر است؛ زیرا شرایط دنیا به گونه ای است که انسان یا دچار فراموشی و نسیان می شود، یا دچار غفلت و بی توجهی و مانند آنها.

ذکر در اصطلاح قرآنی به معنای ذکر الله است، و اگر به قرآن یا نماز یا اذکار و ادعیه و مانند آنها ذکر گفته می شود، ناظر به این معنا است که این امور انسان را به یاد خدا می اندازد و از غفلت و نسیان رهایی می بخشد.

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، همان طوری که ذکر آثار بسیار مادی و معنوی و دنیوی و اخروی دارد، هم  چنین اعراض از ذکر آثار در همه ساحات زندگی بشر در دنیا و آخرت دارد که نویسنده در این مطلب به برخی از آنها بر اساس آموزه های وحیانی قرآن اشاره می کند.

آثار زیانبار دنیوی و اخروی اعراض از ذکر

از نظر آموزه های وحیانی قرآن، اعراض از ذکر در هر شکل و نوعی، چیزی جز اعراض از ذکر الله و یاد خدا نیست؛ و کسی که یاد خدا در دلش مرده باشد و آن را فراموش کرده(کهف، آیه 24؛ طه، آیات 124 تا 126)، یا گرفتار غفلت از آن شده باشد(اعراف، آیه 205)، در زندگی دنیوی و اخروی از نظر مادی و معنوی دچار آسیب های جدی می شود که برخی از آنها عبارتند از:

1. بار سنگین اخروی: از نظر قرآن، یکی از آثار زیانبار اعراض از ذکر گرفتار شدن به بار سنگین «وزر» است که بر همه وجودش سنگینی خواهد کرد و از آن رهایی ندارد و جاودانه آن را در همه وجودش حمل می کند و خلاصی برایش نیست. این «حمل» فقط باری بر دوش نیست، بلکه باری است که همه هستی او را در بر می گیرد و سنگین آن را با تمام وجودش احساس می کند. خدا در قرآن بیان می کند که قرآن به عنوان ذکر از مقام «لدن» نازل شده و از طریق پیامبر(ص) اخبار گوناگونی از گذشته تاریخی و امور غیبی بیان شده است؛ اما بسیاری از مردم آن را نمی پذیرند و از ذکر الله قرآن اعراض می کنند و این گونه گرفتار «وزر» سنگین آن می شوند که می بایست هماره جاودانه در قیامت آن را با همه هستی «حمل» کنند و از آن خلاصی نداشته باشند.(طه، آیات 99 تا 101)
2. معیشت سخت و تنگ: از دیگر آثار زیانبار اعراض از ذکر الهی و عدم توجه به خدا در فلسفه و سبک زندگی، گرفتاری به معیشت ضنک و سخت و تنگی است که خدا شخص را در همین دنیا به آن دچار می کند. بنابراین، انسان نمی بایست گمان کند که عدم ذکر الله در زندگی، تنها مشکلات معنوی یا اخروی را موجب می شود، بلکه از آثار زیانبار اعراض از ذکر الله، زندگی سخت است که شخص از نظر روحی و روانی و نیز مادی احساس سختی و تنگی می کند؛ زیرا از نظر آسایش و آرامش در شرایطی قرار نخواهد گرفت احساس سعادت کند؛ بلکه از همه ابعاد خود را در شرایط سخت و تنگ زندگی می یابد.(طه، آیه 124)
3. کور و نابینایی در قیامت: از نظر قرآن، اعراض از ذکر الله موجب می شود که شخص در قیامت کور محشور شود. این کوری هم در ظاهر و هم در باطن خواهد بود؛ یعنی چشم سر او در قیامت نمی بیند ، چنان که قلب دلمرده این مرده دلان نمی بیند. البته آن چه بر اعراض کنندگان سخت و دشوار است، این که خود را در دنیا بینا می دیدند، ولی در قیامت خود را کور می یابند. از این روست که اعتراض می کنند تا چرا کور محشور شدند، در حالی در دنیا بینا بودند؟! خدا به آنان می فرماید که نسیان و فراموشی آنان از ذکر الله موجب شد تا خدا آنان را فراموش کند که یکی از ابعاد این فراموشی در کوربینی آنان ظهور می کند.(طه، آیات 124 تا 126)
4. خود فراموشی: کسی که خدا را فراموش می کند و در عمل از ذکر الله اعراض می کند، گرفتار خودفراموشی می شوند و خود را گم می کنند و خدا نیز آنان را به فراموشی و نسیان فرو می برد که این خود عذابی سخت است.(همان؛ جاثیه، آیه 29)
5. خدا فراموشی: از نظر قرآن، کسی که خدا را یاد کند و ذکر الله داشته باشد، خدا نیز او را ذکر می کند و به یاد خواهد داشت؛ اما اگر چنین نکند، عدم ذکر الله موجب می شود تا خدا نیز آنان را ذکر نکند و آنان را به فراموشی سپارد و هیچ توجهی و وقعی به آنان نداشته باشد.(بقره، آیه 152)
6. فرار از حقیقت: برخی از کسانی که گرفتار اعراض از ذکر از جمله قرآن و آیات یادآور حقیقت آن باشند، از آن ذکر الله قرآنی چنان اعراض می کنند که گورخران از دست شیری غرّان بگریزند و از آن حقایق وحشت دارند(مدثر، آیات 45 تا 51) تا جایی که حاضر نیستند تا آن با بشنوند، بلکه انگشت در گوش فرو می برند که حقیقت را نشنوند؛ زیرا شنیدن حقیقت موجب می شود تا آسایش و آرامش دروغین مادی و معنوی آنان در دنیا از دست برود و از عیش و لذت ایشان کاسته شود.
7. بی فکری: ذکر الله قرآنی موجب تفکر می شود، چنان که آیات تکوینی این گونه است(نحل، آیه 44)؛ اما کسی که از ذکر الله اعراض کند، از تفکر فارغ می شود و انسانی بی فکر می گردد که در زندگی بر اساس فکر عمل نمی کند؛ زیرا ذکر الله قرآنی حقایقی از غیب را بیان می کند که با تفکر مادی و حسی دست یافتنی نیست؛ بنابراین، اگر اعراض کنندگان از ذکر الله قرآنی تفکری داشته باشند، تفکر آنان محدود به حدود مادی و ملکی است و از ملکوت و غیب بهره ای نمی برند و فکر آنان به یک معنای چیزی جز بی فکری نیست؛ زیرا همه ابعاد موضوع و مساله مد نظر قرار نمی گیرد.
8. هلاکت: یکی از عوامل هلاکت انسان در دنیا، اعراض از ذکر الله در قالب نسیان و فراموشی است. کسانی که خدا و ذکر الله و ازجمله قرآن و آیات آن را فراموش می کنند، گرفتار هلاکت می شوند و خدا آنان را نیست و نابود کرده و از صفحه روزگار حذف می کند.(فرقان، آیه 18)
9. بی احتیاطی: از نظر قرآن، ذکر الله قرآنی همان طوری که بشارت بخش است، انذار نسبت به دوزخ و غضب الهی دارد. از این روست که اهل ذکر انسان های محتاط بوده و در زندگی کاری نمی کنند که گرفتار غضب و عذاب در دنیا و آخرت شوند؛ اما کسی که از اهل ذکر نیست ، اهل احتیاط نیست و متاثر از انذار الهی نخواهد بود.(یس، آیه 11)
10. حذف قرآن: اعراض کنندگان نه تنها از قرآن به عنوان ذکر الله اعراض دارند، بلکه خواهان آن هستند که اصولا قرآنی به عنوان ذکر در کار نباشد و آنان با چنین امری مواجه نباشند؛ زیرا این گونه می توانند با خیال آسوده به عیش بپردازند و هر کاری بکنند. خدا در قرآن بیان می کند که یکی از درخواست های کافران مسرف این است که قرآن را از آن بردارند و خدا بی خیال ذکر قرآن شود؛ در حالی که خدا چنین کاری نمی کند؛ زیرا هدف قرآن هدایت مردم است هر چند که مسرفان نخواهند.(زخرف، آیه 5)
11. افتادن در دام شیطان: کسی که از ذکر الله قرآنی اعراض می کند در دام شیطان می افتد و شیطان او را به سوی گناه و در نهایت دوزخ می برد و خواری و غریبی ابدی را برایش رقم می زند.(فرقان، آیه 29) اصولا شیطان در کمین است که مردم را از ذکر الله قرآنی دور کرده تا آنان گرفتار ظلم شوند. بنابراین، برنامه اصلی شیطان ایجاد فراموشی از ذکر الله و قرآن است تا این گونه سلطه خویش را ایجاد کرده و انسان را به خواری کشاند.(انعام، آیه 68) از نظر قرآن، شیاطین در حال طواف دور انسان هستند. پس کسی که اهل ذکر باشد با تذکر از دست شیطان می رهد و به بصیرت می رسد(اعراف، آیه 201)؛ اما دیگران در دام او خواهند افتاد و گرفتار غی و گمراهی می شوند و شیاطین در این امر کوتاهی نمی کنند.(اعراف، آیه 202)
12. عذاب موقت: خدا ذکر الله را به انسان داده تا بر اساس آن برنامه اخروی خویش را سامان دهند و سبک زندگی آخرت گرا را ایجاد کنند، اما بسیاری از مردم آن را نمی پذیرند و آن را از تعلیمات جنیان دانسته و عمل نمی کنند. خدا برخی از ایشان را عذابی محدود می کند تا برگردند، ولی آنان بر نمی گردند و در نهایت گرفتار سقوط می شوند.(دخان، آیات 13 تا 16)
13. شقاوت دنیا و آخرت: از نظر قرآن کسی که از ذکرالله بهره نمی برد که اهل خیشت عالمانه نیست؛ و کافران به سبب شقاوت و سنگدلی از آن اعراض و اجتناب می کنند و شقاوت ابدی را برای خویش رقم می زنند.(اعلی، آیات 9 تا 13) از نظر قرآن زمانی این افراد متوجه می شوند که می بایست از ذکر الله نفع و منفعت برند که دیگر دیر شده است؛ زیرا آنان هنگامه مواجه شدن با دوزخ تازه به یاد ذکر الله می افتند.(فجر، آیه 23)
14. اضطراب: از نظر قرآن، ذکر الله موجب آرامش و اطمینان قلبی است(رعد، آیه 28)؛ بنابراین کسی که از ذکر الله اعراض می کند، گرفتار اضطراب خواهد بود.
15. فساد در دنیا: از نظر قرآن، اعراض از ذکر الله چیزی جز پیروی از هواهای نفسانی نیست که نتیجه چنین پیروی و اتباعی چیزی جز فساد در آسمان و زمین و دنیا نیست.(مومنون، آیه 71)
16. دوزخ جاوید: کسی که از ذکر الله اعراض می کند، در دوزخ ابدی گرفتار شده و می بایست عذاب های الهی را بچشد و فریاد جانکاه بر آورد در حالی که فریادرسی ندارد؛ او خواهان بازگشت به دنیا و بهره مندی ازذکرالله می شود که چنین درخواستی پذیرفته نمی شود؛ زیرا وقتی ذکر الله آمد به آن توجهی نداشت.(فاطر، آیه 37)
17. بی تقوایی: اعراض کنندگان از ذکر الله قرآنی، گرفتار بی تقوایی هستند و از اهل تقوا و اهل مغفرت نخواهند بود.(مدثر، آیات 55 و 56)
18. حزب شیطان: از نظرقرآن، کسانی که از ذکر الله اعراض کرده و آن را فراموش می کنند، از حزب الله به حزب شیطان وارد می شوند.(مجادله، آیه 19)
19. خسران و زیان ابدی: نسیان و فراموشی ذکر الله که به سبب احاطه شیطان و سلطه او بر افراد است، موجب می شود تا افراد جزو حزب شیطان شده و سرمایه های وجودی خویش را تباه کرده و گرفتار خسران و زیان از سرمایه شوند.(همان)