اذيت و آزار ديگران و دوری از رحمت خداوند

تقدم حقوق اجتماعي برحقوق فردی

يكی از نا به هنجاري هاي اجتماعی، اذيت و آزار ديگران با اشاره، زبان و كردار است. از آن جايی كه از نظر اسلام، جامعه از جايگاه بلند و ويژه ای برخوردار می باشد، هرگونه رفتاری كه اين پايگاه بزرگ انسانيت را در معرض خطر قرار دهد، به عنوان كرداری زشت، گناه و گاه جرم معرفی شده است.

از نظر اسلام هرگاه میان امر شخصی و امر اجتماعی تضاد و تزاحمی پدید آید، همواره امر اجتماعی بر امر شخصی مقدم می شود، زیرا جایگاه جامعه فراتر و برتر از جایگاه شخص است. از این رو برای حفظ بنیادهای اجتماعی می توان از شخص گذشت و جامعه را حتی با از دست شخص بلكه اشخاص حفظ كرد؛ زیرا حفظ جامعه به معنای حفظ انسانیت و بشریت است و فساد و تباهی و فروپاشی آن نیز به معنای فروپاشی انسانیت تلقی می شود. بر این اساس همواره حقوق جامعه بر حقوق فردی مقدم می شود و حتی می توان برای حفظ حقوق جامعه، حقوق فردی را تباه كرد.

در نگاه اسلام هر چند كه دین به عنوان مجموعه ای از آموزه های وحیانی برای انسان آمده است، ولی هر گاه شرایط به گونه ای رقم بخورد كه میان فرد و دین یكی از آن ها قرار باشد آسیب ببیند، حفظ دین مقدم بر حفظ جان و مال و عرض شخص خواهد بود؛ لذا پیامبران و مصلحان و مؤمنان همواره همه داشته های خویش را در راه حفظ دین فدا می كردند. و امام حسین(ع) برای اصلاح امت اسلام جان خویش و عزیزترین انسان ها را در این راه گذاشت.این همه تأكید و توجه به جایگاه جامعه و پاسداشت اصول و پایه ها و ارزش های آن، به خوبی جایگاه حفظ حریم حرمت های دیگران را روشن می سازد. از این رو در آموزه های وحیانی، بر حفظ ارزش ها و اصول روابط اجتماعی تأكید بسیار شده است.

ضرورت حفظ حریم افراد جامعه

یكی از مسایل مهم اجتماعی، حفظ حریم افراد جامعه از سوی كسانی است كه جامعه را تشكیل می دهند؛ زیرا این گونه است كه جامعه برپا می ماند و همگرایی و همدلی در آن افزایش می یابد و انسجام اجتماعی تقویت می گردد. بخش بزرگی از آموزه های وحیانی اسلام به مسایلی اختصاص دارد كه این پیوندهای اجتماعی را استوار كرده و پایه های آن را محكم می كند. از جمله این آموزه ها می توان به احسان، ایثار، تعاون، عفو و گذشت و مانند آن اشاره كرد.

در مقابل، هر گونه علل و عواملی كه پیوندها و انسجام اجتماعی را كاهش دهد به عنوان عملی زشت و رفتار ناهنجار معرفی و گاه به عنوان گناه و گاه دیگر به عنوان جرم تلقی شده و مجازات و مكافات دنیوی و اخروی بر آن بار شده است.

از جمله این عوامل می توان به اذیت و آزار مؤمنان اشاره كرد كه تركیب آنان، امت اسلام و جامعه اسلامی را می سازد. از پیامبر گرامی(ص) روایت شده فرمود: من نظر الی مؤمن نظره لیخیفه بها، اخافه الله عزو جل یوم لاظل الاظله؛ هر كه مؤمنی را با نگاه خود بترساند، خداوند او را در روزی كه هیچ سایه ای جز سایه او نیست، بترساند. (وسایل الشیعه، حر عاملی، ج8، 614)

در این روایت، كوچك ترین عملی كه موجب ترس و اذیت مومن شود، به عنوان گناهی معرفی می شود كه شخص باید آماده مجازات آن در روز رستاخیز باشد. بنابر این حتی نگاه ترسناكی كه مومنی را به هراس افكند، رفتاری زشت و دارای مجازات اخروی دانسته شده و از آن پرهیز داده شده است.

آزار زبانی

امام صادق (ع) به آزار زبانی به عنوان رفتار ناهنجار دیگر اجتماعی اشاره كرده و برای آن مجازاتی سخت تر در رستاخیز بیان می كند. به این معنا كه هرگونه رفتار خرد و كلانی كه موجبات اذیت و آزار مومنان را فراهم آورد در دنیا و آخرت تاثیرات خود را به جا خواهد گذاشت و شخص از بازتاب و مكافات عمل خویش بی بهره نخواهد ماند. اگر كسی با نگاهش كسی را می آزارد از سایه الهی بی بهره خواهد شد، اگر با زبان و سخنی درشت، دیگری را بیازارد می بایست خود را آماده این كند كه از رحمت الهی محروم شود. آن حضرت می فرماید: من اعان علی مومن بشرط كلمه لقی الله عز وجل یوم القیامه مكتوب بین عینیه: آیس من رحمتی؛ هر كه با جزیی از یك كلمه به زیان مومنی كمك كند، روز رستاخیز خدا را در حالی دیدار می كند كه میان دو چشمانش نوشته شده است: نومید از رحمت من. (كافی، كلینی، ج 2، ص 368)

از نظر پیامبر (ص) اذیت و آزار مومن برابر با اذیت و آزار رسول خدا(ص) و برابر با اذیت خداوند است كه چنین شخصی در تمامی كتب آسمانی از تورات و انجیل و زبور و قرآن، انسانی ملعون می باشد. (بحار الانوار، مجلسی، ج 57، ص 150)

برخی از افراد با كارهای خویش دل مومنان را به درد می آورند و آنان را اندوهگین می سازند. این افراد حتی اگر همه دنیا را برای شاد كردن وی به او بخشند و آن را كفاره آن قرار دهند، این كار نمی تواند كفاره زشتی عمل دل شكستن و اندوهگین كردن مومن باشد و شخص آزاردهنده گمان نكند كه با این كارش پاداشی می برد؛ زیرا اندوهی كه در دل مومنی انداخته و حزنی كه در یك دم بر جانش نشانده است، هیچ چیز نمی تواند آن را بزداید. این است كه گفته اند انسان نباید كاری كند كه دلی اندوهگین گردد كه هیچ چیزی نمی تواند كفاره آن باشد. پیامبر گرامی می فرماید: هر كه مومنی را غمگین كند، آن گاه دنیا را به او بدهد، این بخشش كفاره عمل او نخواهد بود و برای او پاداشی به دنبال نخواهد داشت. (همان)

حرمت مومن بالاتر از حرمت كعبه

امام رضا (ع) به نقل از پیامبر (ص) فرمود: من استذل مومنا او حقره لفقره و قله ذات یده شهره الله یوم القیامه ثم یفضحه؛ هر كه مومنی رابه خاطر فقر و تهی دستی اش خوار و كوچك شمارد، روز رستاخیز خداوند او را شهره می كند و رسوایش می نماید. (همان، ص 142)

بنابر این آزاردهنده مومن باید همواره این آمادگی را داشته باشد كه مجازات الهی دامن گیر وی در دنیا وآخرت شود و این سنت الهی است كه هر كسی را به كارش در دنیا و آخرت پاداش دهد. البته آن چه در این دنیا از مجازات و عذاب های دنیوی می بیند تنها بخشی از آن عذاب الهی است.

با این توصیف نباید هرگز به اذیت و آزار مومنان امت اسلام اقدام كرد كه هر كه مومنی را خوار كند، خداوند نیز خوار و ذلیلش می كند. (همان) و این خواری و ذلت را در دنیا نیز خواهد چشید.

هدف از این همه سخت گیری نسبت به حفظ حرمت مومنان كه شهروندان امت اسلام و جامعه ایمانی هستند از آن روست كه اگر این گونه واكنش شدید و سخت نسبت به شهروندانی كه هنجارشكنی می كنند، وجود نداشته باشد، امت اسلامی نمی تواند انسجام و همدلی را حفظ كند و در مسیر كمالی گام بردارد. هر مومنی در دستگاه الهی از چنان قرب و منزلتی برخوردار است كه ارزش و احترام دیگر موجودات در برابر آن هیچ است؛ زیرا تنها مومن است كه ظرفیت تحمل اسمای الهی را دارد و همه هستی در برابر انسان مومن، می توان گفت كم وزن است. وزن و اعتبار مومن است كه به جهان، بها و ارزش می دهد و این مطلب شامل خدا و مانند آن نیز می شود. بنابر این حفظ حرمت حریم مومنان و شهروندان امت اسلام، یكی از مهم ترین اصول ارزشی اسلام است كه باید از سوی همگان پاس داشته شود.