بي گمان هر كسي در آيات انفسي و آفاقي الهي توجه كند، هر دم معجزه اي در خود مي بيند كه ايمان وي را به خدا و فلسفه آفرينش تقويت مي كند.
زبان يكي از معجزات الهي است كه هر دم با آن در تماس هستيم ولي چون غافل از تذكرات الهي مي باشيم، هرگز از اين معجزات بهره اي نمي بريم و ايمان ما افزايش نمي يابد و عبوديت ما تقويت نمي گردد.
خداوند زبان را نعمتي بزرگ براي بشر بر شمرده است كه با آن، قدرت بيان آدمي تحقق مي يابد و زمينه براي خلافت و ربوبيت او فراهم مي گردد. ارزش زبان است كه آن را در جايگاه رفيعي نشانده است و چنانكه اميرمؤمنان علي(ع) مي فرمايد: اللسان ميزان الانسان؛ زبان وسيله سنجش انسان است. (غررالحكم، ص46) به اين معنا كه اگر بخواهيم ارزش انساني را بسنجيم بايد به سخنانش توجه كنيم، زيرا سخنان وي نشان مي دهد كه از نظر شخصيت تا چه اندازه در مسير كمالي رشد داشته و در كدام مقام عالي انساني نشسته است.
از آن جايي كه عقل هر كسي ميزان ارزش انساني وي را مشخص مي كند مي توان از طريق سخن گفتن، دريافت كه اين شخص تا چه اندازه از عقل بهره برده و چه مقدار توانسته است از خردمندي خود سود برده و رشد نمايد و در زندگي از آن استفاده كند. كسي كه عقلش كامل شد سخن وي كم و پر بها و گوهر مي شود؛ زيرا «تا مرد سخن نگفته باشد، عيب و هنرش نهفته باشد.» كم گويي وگزيده گويي بيانگر كمال عقل است و كسي كه گزيده گو باشد نشان مي دهد كه تا چه اندازه از ميزان انسانيت يعني عقل بهره برده است: كلام الرجل ميزان عقله، سخن مرد وسيله سنجش عقل اوست. (غررالحكم، ص573).
ارزش زبان و سخن
با اين مطالب معلوم مي شود كه زبان و سخن تا چه اندازه از ارزش برخوردار است؛ زيرا زبان و سخن، معيار عقل و انسانيت آدمي است. از آن جايي كه هر چيز با ارزش تري در معرض خطر فزون تري است، خداوند از آدمي خواسته تا همواره مراقب زبان خويش باشد و در پاسباني از آن دمي كوتاهي نورزد؛ زيرا هر آن چه آدمي بر زبان مي راند توسط نگهباني از سوي خداوند ثبت و ضبط مي شود و در دادگاه دادگر بدان رسيدگي شده و بازخواست مي گردد. (سوره ق، آيه18) چنان كه ميزان ارزش گذاري وي نيز همين سخنان خواهد بود. بر اين اساس خداوند به صراحت به گزيده گويي و خوب گويي توجه مي دهد و از كساني كه در مسير ايمان و تقوا گام برمي دارند مي خواهد تا به اين نكته توجه كنند و از مسير سخن درست بيرون نروند؛ زيرا از نظر قرآن، مومن واقعي كسي است كه زبان خويش را نگه دارد و اگر به سخن درمي آيد جز سخن راست و درست و استوار نگويد. (احزاب، آيه70) چنانكه در آيه 53 سوره اسراء مي فرمايد «به بندگانم بگو: سخني بگويند كه بهترين باشد» كه فرمان گوياي آن است كه ما موظفيم فقط زبان به نيكي و سخنان مفيد بازكنيم ولاغير.
پاسباني از زبان، راه رهايي از خسران ابدي
پيامبر گرامي(ص) مي فرمايد رهايي مؤمن در نگداشت زبان خود است. (وسايل الشيعه، حر عاملي، ج8، ص533)؛ بنابراين كسي كه مي خواهد از خسران و زيان ابدي و عذاب و خشم الهي رهايي يابد مي بايست به پاسباني از زبان خود اقدام كند؛زيرا بسياري از گناهاني كه خسران ابدي را به همراه دارد، برخاسته از زبان آدمي است. اگر كسي بخواهد سلامت در همه امور را دارا شود بايد سلامت خود را در حفظ زبان بجويد چنان كه اميرمؤمنان(ع) بيان داشته است (الاثنا عشريه، حسيني عاملي، ص21)؛ زيرا زبان موجب مي شود كه شخص سلامت دين و دنياي خويش را از دست دهد و بسياري از بلايايي كه انسان بدان دچار مي شود از زبان است (بحارالانوار، ج71، ص286) و بسياري از انسان ها كه دچار هلاكت و نيستي شده اند به سبب آن بوده است كه زبان خود را نگه نداشتند. (غرر الحكم، آمدي، ص550)
پيامبر گرامي(ص) مي فرمايد: هر كه پر حرف باشد خطايش فراوان است و هر كه خطايش فراوان باشد، گناهانش بسيار است و هر كه گناهانش بسيار باشد، آتش دوزخ به وي سزاوارتر است. (المحجه البيضاء، فيض كاشاني، ج5، ص196)
بر اين اساس اميرمؤمنان علي(ع) مي فرمايد: خردمند كسي است كه زبانش را در بند كشد: العاقل من عقل لسانه (غررالحكم، ص20) همچنين لقمان به فرزندش مي فرمايد: پسرم اگر مي پنداري كه سخن گفتن نقره است، خاموشي و سكوت زر و طلاست. (بحارالانوار، ج71، ص297)
حضرت عيسي(ع) در ارزش سكوت و خاموشي مي فرمايد: عبادت ده جزء است كه نه جزء آن در سكوت و جزء ديگر آن در فرار از مردم است. (المحجه البيضاء، فيض كاشاني، ج5، ص196)
