بسم الله الرحمن الرحیم
انصار، مومنانی هستند که به یاری دین خدا و مومنان می روند تا ضمن نصرت و یاری آنان، پیروزی و کامیابی و موفقیت را برای آنان رقم زنند. هر چند که از نظر قرآن، لازم است تا مومنان همگی به یاری دین خدا و مومنان بروند، ولی تنها برخی از مومنان به مقام و جایگاه بس بلند «انصارالله» می رسند؛ زیرا دست یابی به این مقام تنها شایسته کسانی است که اوصاف و ویژگی هایی را در خود تحقق داده باشند.
بی گمان شناخت این اوصاف و ویژگی ها می تواند به ما کمک کند تا خود را در جایگاه انصارالله قرار داده و از آثار و پیامدهای دنیوی و اخروی این مقام بلند الهی بهره مند شویم. بر همین اساس نویسنده با مراجعه به آموزه های قرآنی بر آن شد تا ضمن بیان آثار، اوصاف و ویژگی های انصار الله را تبیین کند. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.
انصارالله، یاران خدا و مومنان
انصار از ریشه «نصر»، اسم جمع نصیر و ناصر، به معنای یاران و یاری دهندگانی است که یاری آنان موجب پیروزی و کامیابی و موفقیت در امری می شود که بدان قیام کرده اند؛ از همین روست که واژه «نصر» به معنای فتح و پیروزی و موفقیت نیز آمده است؛ پس ناصر و نصیر کسی است که نصرت او موجب پیروزی می شود و موفقیت را به دنبال دارد.
از نظر آموزه های وحیانی قرآن، انصار الله کسانی هستند که با اوصاف و ویژگی های خویش از مقام و جایگاهی بس بلند در پیشگاه خدا برخوردار هستند و در دنیا و آخرت مورد ستایش خدا قرار گرفته و از مقام و منزلتی برخوردار می شوند که دیگر مومنان در حسرت چنین جایگاهی خواهند بود.
از نظر قرآن، اوصاف بلکه فضایل عالی انصارالله از مومنان در کنار «مهاجران» که آنان نیز به سبب همین عنوان «هجرت» از جایگاهی بلند برخوردار هستند، دو گروه از مومنان هستند که می بایست اسوه و سرمشق دیگر مومنان شوند. بنابراین، لازم است تا اوصاف و فضایل انصار الله دانسته و شناخته شود تا امکان سرمشق گیری فراهم آید.
بر اساس آموزه های وحیانی قرآن، انصار الله دارای ویژگی ها و فضایلی چون: ایمان حقیقی و به تعبیر قرآنی «المومنون حقا»(انفال، آیه 74)، سبقت و پیشتازی در ایمان(حشر، آیه 10؛ توبه، آیه 100)، اول بودن در ایمان(توبه، آیه 100)، آمادگی نصرت پیش از درخواست یاری و نصرت(حشر، آیه 9)، استقبال از مهاجران با همه امکانات موجود خویش هر چند اندک(همان)، پناهدهی به مهاجران(انفال، آیه 76)، نصرت و یاری در شرایط سخت و دشوار(توبه، آیه 117)، ایثارگری و مقدم داشتن مومنان بر خویش به رغم نیاز شدیدشان به امکانات موجود در اختیار(حشر، آیه 9)، استقامت و پایداری در شرایط سخت و عسرت(توبه، آیه 117)، اطاعت از پیامبر(ص) در شرایط سخت و عسرت(همان)، جهاد در راه خدا(همان)، تلاش و کوشش برای جلب رضایت الهی و قرار گیری در مقام رضا و رضوان(توبه، آیه 100)، رضایت از خدا با وجود تکالیف سخت و دشوار و قراگیری در عسرت(توبه، آیات 100 و 117)، مهمان نوازی نسبت به مهاجران و نصرت خواهان(حشر، آیه 9)، مناعت طبع و احساس بی نیازی قلبی در عین نیاز ظاهری(حشر، آیه 9)، بخشش با اجتناب از بخل (همان)، اجتناب از حسادت(همان)، محبت قلبی نسبت به مهاجران(همان)، ارتباط ولایت متقابل با مومنان مهاجر(انفال، آیه 72) و مانند آنها هستند تا جایی که خدا آنان را به عنوان «اسوه» و سرمشق معرفی م یکند و اتباع و پیروی از ایشان را پیروی از «احسان» می داند که در انصار الله به خوبی ظهور و بروز کرده است.(توبه، آیه 100)
با نگاهی به فضایل پیش گفته دانسته می شود که انصار الله با همه توان مادی و معنوی خویش به نصرت خدا و دین الهی و مومنان می شتابند و در این امر هیچ کوتاهی نمی کنند. همین ویژگی است که آنان را در جایگاه بلند و مقام و منزلتی قرار می دهد که مفتخر به عنوان «انصارالله» می شوند، چنان که حواریون حضرت عیسی(ع) و انصار شهر مدینه به این عنوان مفتخر شده و خدا آنان را سرمشق مومنان دیگر بر شمرده تا دیگران نیز با سرمشق گیری از انصار الله در همین مسیر گام بردارند و خود را به چنین مقامی بلند برسانند که به یک معنا مقام نفس مطمئنه است که در مقام «راضیه مرضیه» قرار دارند(فجر، آیات 27 تا 30)؛ زیرا خدا از انصار الله با چنین فضائل و اوصافی به عنوان « رضی الله عنهم و رضوا عنه» یاد برده است.(توبه، آیه 100) البته باید توجه داشت که مقام نفس مطمئنه برتر از مقام انصار الله است، از همین روست که از گروه اول با عناوین اسمی «راضیه مرضیه» یاد می شود، در حالی که از گروه دوم با عناوین فعلی «رضی الله عنهم و رضوا عنه » یاد شده است؛ اما باید توجه داشت که انصار الله گام در راه «نفس مطمئنه» گذاشته اند که در مقام اسمی از رضوان الله برخوردار هستند. پس انصار الله می توانند به این مقام عظیم و بلند اسمی دست یابند، چیزی که حالت فعلی آنان است به مقام اسمی در آورند و آنان را مقوم ذات و ملکات و شاکله شخصیتی خویش سازند.
از نظر قرآن، انصار الله همگی در این مرتبه نیستند؛ زیرا در میان همین انصار الله می توان تفاوت بسیاری یافت؛ زیرا هر چند که آنان از مصادیق مومنان حقیقی هستند(انفال، آیه 74)، ولی شکی نیست که ایمان همانند تقوا دارای درجات و مراتب تشکیکی بسیاری است که دست کم چهار سطح عام و خاص و اخص برای آن تعریف شده که مرتبه نهایی و برتر آن «احسان ایثاری» است که بسیاری از انصار به آن به شکلی فعلی دست یافته اند و می توانند آن را به شکل ملکه و مقوم ذاتی خویش در آورند و به مقام اسمی برسانند.(مائده، آیه 93؛ حشر، آیه 9)
بر اساس گزارش های قرآنی، برخی از انصارالله در مدینه با آن که همگی در کف ایثار با هم مشترک هستند(حشر، آیه 9)، اما برخی از آنها برتر از دیگران خود را نشان دادند تا جایی که خدا بیان می کند در هنگامه سختی و عسرت این تفاوت به روشنی مشاهده شده است؛ زیرا برخی از آنان گرفتار لغزش قلبی شده بوند و در وضعیت دشوار جنگی نتوانستند آن چنان که شایسته آنان است، خودشان را نشان دهند؛ از همین رو، وقتی ضعف خویش را یافتند و دانستند توبه کردند و خدا توبه ایشان را پذیرفت.(توبه، آیه 117)
آثار نصرت انصارالله در دنیا و آخرت
بی گمان اگر بخواهیم مقام و منزلت عظیم انصار الله را در پیشگاه خدا بدانیم و بشناسیم می بایست به آثاری اشاره کنیم که خدا برای انصار الله بیان کرده و آنان را به سبب نصرت دین خدا و مومنان ستوده است. از نظر اموزه های وحیانی قرآن، انصار الله به سبب فضایل اخلاقی و رفتاری شایسته پاداش های عظیم دنیوی و اخروی هستند که از جمله آنها می توان به بهشت های اخروی(توبه، آیه 100)، جاودانگی در بهشت(همان)، ستایش خدا(حشر، آیات 8 و 9)، امکان دست یابی به مقام «راضیه و مرضیه»(توبه، آیه 100)، برخورداری از روزی و رزق کریم(انفال، آیه 74)، رأفت خدا(توبه، آیه 117)، رحمت رحیمی خاص الهی(همان)، و مانند آنها اشاره کرد.
از نظر قرآن، انصارالله به سبب فضائل و اوصاف خاص خویش نه تنها مشمول استغفار و دعای مومنان هستند(حشر، آیات 9 و 10)، بلکه از چنان جایگاهی برخوردار هستند که مورد غبطه مومنان دیگر قرار می گیرند، از همین روست که مومنان از خدا می خواهند که جایگاه آنان که مورد غبطه است، موجب نشود تا دیگران نسبت به آنان «غلّ» و کینه پیدا کنند؛ زیرا سبقت ایمان و جایگاه اولی آنان واقعا محل غبطه است.(همان)
