انتظارات امام‌زمان(عج) از پیروان
شیعیان مدعیان انتظار امام‌زمان(عج) هستند و برای آمدن ایشان لحظه‌شماری می‌کنند و خود را آماده خدمت و همراه با آن حضرت و بهره‌مندی از خلافت جهانی و عدالت گستر ایشان می‌کنند. بنابراین، شناخت انتظارات محبوب می‌تواند بسیار مهم و اساسی باشد. نویسنده بر همین اساس به سراغ آموزه‌ها و سخنان حضرت قائم(عج) رفته تا برخی از انتظارات ایشان و وظایف مدعیان انتظار را بیان کند.
اطاعت از محبوب، نشانه دوستی
بر اساس اصول عقلانی و وحیانی، هرکسی اگر بخواهد محبوب کسی باشد باید نوعی مناسخت و مناسبت میان خود و محبوب ایجاد کند. اصولا حب و محبت زمانی شکل می‌گیرد که انسان چیزی را بپسندد و به آن علاقه‌مند شود و عواطف و احساساتش تحت‌تاثیر آن قرار گیرد و شوق و ذوق دیدار و وصل در دل پدید آید.
همواره میان دو طرف محبت نوعی مشابهت و مناسبت وجود دارد؛ زیرا اگر چنین سنخیت و تناسبی نباشد، شوق و اشتیاق قلبی پدید نمی‌آید. بنابراین اگر میان دو طرف دوستی و محبت سنخیت و مناسبتی وجود نداشته باشد، تنها ادعای محبت است و هیچ واقعیتی ندارد؛ چنان‌که خداوند در آیاتی از جمله آیه 18 سوره مائده می‌فرماید که یهودیان ادعای محبت خدا را دارند؛ زیرا هیچ‌گونه سنخیتی میان آنان و خدا نیست و آنان خود را خدایی نکرده و صفات و اخلاق خدایی را در خود ظهور نداده و به اطاعت از محبوب خود نمی‌پردازند. بنابراین خداوند هیچ‌گونه محبتی را نسبت به آنان نداشته و آنان دوستداران خداوند نیستند.
خداوند در قرآن با واژگانی چون حب، ولی، ود، خلیل و مانند آنها دوستان و محبان خودرا معرفی می‌کند و می‌گوید محبوب خداوند چه خصوصیاتی داشته و چه کسانی هستند. از نظر قرآن محبان کسانی چون پیامبران، صدیقان، شهیدان و گواهان اعمال، صالحان و مومنان واقعی هستند که از خدا و پیامبر(ص) پیروی و اطلاعت می‌کنند. (نساء آیه 56)
این افراد خصوصیاتی که دارند همان اطاعت محض از خداوند و تسلیم او بودن است؛ زیرا با این کار، خود را در مسیر صراط مستقیم عبودیت قرار داده و ربانی می‌شوند و صفات الهی را گرفته و در مقام خلافت الهی قرار می‌گیرند. (ذاریات، آیه 56؛ آیات 30 و 31 و 138؛ آل‌عمران، آیه 79)
محبوبیت در سایه پیروی از پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)
خداوند بصراحت در آیه 31 سوره آل‌عمران می‌فرماید: قل ان کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله و یغفر لکم ذنوبکم و الله غفور رحیم؛ بگو: «اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهان شما را بر شما ببخشاید و خداوند آمرزنده مهربان است.»
پس کسی که مدعی دوستداری خداوند است می‌بایست آن را در اطاعت از رسول‌الله(ص) به نمایش گذارد و کسانی که مدعی دوستی هستند ولی اطاعتی از پیامبر(ص) ندارند مدعیان دروغین هستند؛ چرا که از نظر خداوند، نشانه دوستی خداوند، در اطاعت از پیامبرش نهفته است.
از جمله مهمترین موضوعاتی که لازم است تا در آن مدعیان دوستی خدا، از پیامبرش اطاعت کنند، محبت و مودت اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) و پیروی از آنان است. خداوند در آیه 23 سوره شوری می‌فرماید: بگو: «به ازای آن رسالت، پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی درباره خویشاوندان.» و هرکس نیکی به جای آورد و طاعتی اندوزد، برای او در ثواب آن خواهیم افزود. قطعا خدا آمرزنده و قدرشناس است.
امام‌زمان(عج) درباره پیوند محبت و اطاعت می‌فرماید: هر یک از شما باید عملی را انجام دهد که سبب نزدیکی به ما و جذب محبت ما گردد؛ و باید دوری کند از کرداری که ما نسبت به آن، ناخشنود و خشمناک می‌باشیم، پس چه بسا شخصی در لحظه‌ای توبه کند که دیگر به حال او سودی ندارد و نیز او را از عقاب و عذاب الهی نجات نمی‌بخشد (بحارالانوار: ج 53، ص 176، س 5، ضمن ح 7، به نقل از احتجاج)
پس محبت خدا با محبت پیامبر(ص) و اهل‌بیت ایشان(ع) و اطاعت از چهارده معصوم(ع) به دست می‌آید و کسی که مدعی محبت است باید این‌گونه باشد.
وظایف دوستان و محبان امام‌زمان(عج)
بر پایه آنچه بیان شد هر مسلمان مدعی دوستی خدا و پیامبر(ص) و اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) باید این دوستی و محبت خود را در عمل نشان دهد و شکی نیست که اطاعت از محبوب، نخستین و ابتدایی‌ترین نشانه دوستی و محبت کسی است.
کسی که مدعی محبت شود ولی وقتی محبوب از او خواسته‌ای داشته باشد و انجام ندهد یا حتی بی‌تفاوت و بلکه خلاف آن عمل کند، در محبت و دوستی دروغگویی بیش نیست. پس کسانی که مدعی دوستی و محبت هستند و به دشمنی با محبوب برمی‌خیزند جزو منافقان و دروغگویان خواهند بود و نه تنها بهره‌ای از مسلمانی نبرده‌اند، بلکه بهره‌ای از اخلاق و رفتار نیک انسانی مبتنی بر فطرت عقل نیز نبرده‌اند.
برخی از انتظاراتی که امام زمان(عج) به عنوان محبوب مسلمانان و شیعیان از آنان دارد و به عنوان تکلیف و وظیفه بر آنان واجب است، عبارتند از:
1. اعتقاد به حقانیت اهل بیت(ع): یکی از وظایف مسلمانی آن است که همواره بر این اعتقاد باشیم که حق با اهل بیت(ع) است و دشمنان آنان باطل هستند. پس تولی و تبری نسبت به این دو امر باید همیشه در نظر ما باشد. امام زمان(عج) درباره اهل بیت(ع) و حقانیت آنان می‌فرماید: ان الحق معنا و فینا، لا یقول ذلک سوانا الا کذاب مفتر، و لا یدعیه غیرنا الا ضال غویّ؛ حقیقت – در همه موارد و امور – با ما و در بین ما اهل بیت عصمت و طهارت خواهد بود و چنین سخنی را هر فردی غیر از ما بگوید دروغگو و مفتر است؛ و کسی غیر از ما آن را ادعا نمی‌کند، مگر آنکه گمراه باشد. (بحارالانوار، ج 53، ص 191، ضمن ح 19)
آن حضرت(ع) در جایی دیگر می‌فرماید: الحق معنا، فلن یوحشنا من قعدعنا، و نحن صنانع ربنا، و الخلق بعد صنائعنا؛ حقانیت و واقعیت با ما اهل بیت است و کناره‌گیری عده‌ای از ما هرگز سبب وحشت ما نخواهد شد؛ چرا که ما دست‌پرورده‌های نیکوی پروردگار هستیم؛ و دیگر مخلوقین خداوند، دست‌پرورده‌های ما خواهند بود. (بحارالانوار: ج 53، ص 178، ضمن ح 9)
2. اطاعت از سنت: چنان‌که گفته شد اصولا دوستی با اطاعت پیوند خورده است. پس کسی که مدعی مسلمانی و تشیع است باید کاملا مطیع باشد و مودت و محبت را در عمل به نمایش بگذارد. از این رو امام زمان(عج) می‌فرماید: واجعلوا قصدکم الینا بالمودهًْ علی السنه الواضحه، فقد نصحت لکم و الله شاهد علی و علیکم؛ هدف و قصد خویش را نسبت به محبت و دوستی ما – اهل بیت عصمت و طهارت – بر مبنای عمل به سنت و اجرای احکام الهی قرار دهید، من موعظه‌ها و سفارش‌های لازم را نموده‌ام؛ و خداوند متعال نسبت به همه ما و شما گواه است. (بحارالانوار، ج 53، ص 179، س 16، ضمن ح 9) از نظر آن حضرت(عج) دوستی با انکار قولی و فعلی نمی‌سازد. لذا کسی که مدعی دوستی و محبت اهل بیت(ع) و امام زمان(عج) است باید در رفتار و قول خویش منکر آن حضرت(عج) نباشد؛چرا که برخی مدعی محبت و دوستی و تشیع هستند ولی با قول و با فعل زشت خود علیه آن حضرت(ع) عمل و رفتار می‌کنند. از این رو آن حضرت می‌فرماید: انه لیس بین الله عز و جل و بین احد قرابهًْ، و من انکرنی فلیس منی، و سبیله سبیل ابن نوح؛ فرمود: بین خداوند و هیچ یک از بندگانش، خویشاوندی وجود ندارد – و برای هر کس به اندازه اعمال و نیات او پاداش داده می‌شود – هر کس مرا انکار کند از (شیعیان و دوستان) ما نیست و سرنوشت او همچون فرزند حضرت نوح خواهد بود. (بحارالانوار، ج 50، ص 227، ح 1، به نقل از احتجاج.)
3. عدم تعدی به حقوق اهل بیت(ع): از دیگر وظایف دوستان مسلمان و شیعیان آن است که حقوق کامل اهل بیت عصمت(ع) را در حوزه مالی و معرفتی و شخصیتی ادا کنند و چیزی کم نگذارند. پس کسی که خمس را ادا نمی‌کند یا کاری می‌کند که حق خلافت و امامت آنان تضییع شود و مردم با اهل بیت(ع) دشمن شوند، باید در مسلمانی خود شک کند. امام مهدی(عج) می‌فرماید: نفرین خداوند و ملائکه و مردم گرویده، بر کسی که تعدی نماید به حقوق و اعتبارات ما. (کمال‌الدین، شیخ صدوق)
البته اطاعت و تسلیم محض آنان بودن و پرداخت حقوق مالی و غیرمالی آنان به سود ماست و باید از سرکشی بترسیم؛ زیرا خشم خداوند را موجب می‌شود. آن حضرت(عج) در این باره می‌فرماید: از خدا بترسید و تسلیم ما باشید، و امور خود را به ما واگذار کنید، چون وظیفه ما است که شما را بی‌نیاز و سیراب نمائیم همان‌طوری که ورود شما بر چشمه معرفت به وسیله ما می‌باشد؛ و سعی نمائید به دنبال کشف آنچه از شما پنهان شده است نباشید. (اکمال‌الدین: ج 2، ص 510؛ بحارالانوار،ج 53، ص 191)
4. اطاعت از ولی فقیه: از دیگر وظایف مسلمانی بویژه در عصر غیبت، اطاعت و پیروی از ولی فقیه به عنوان نواب عام آن حضرت(عج) است. امام زمان(عج) در این باره چنین دستوری داده است: اما الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه حدیثنا (احادیثنا)، فانهم حجتی علیکم و انا حجهًْ‌الله علیهم؛ برای حل مشکلات در حوادث و رخدادها (امور سیاسی، عبادی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی، اجتماعی و… به راویان حدیث و فقهاء مراجعه کنید که آنها در زمان غیبت، حجت من بر شما هستند و من حجت خداوند بر آنها هستم. (بحارالانوار، ج 53، ص 181، س 3، و ج 75، ص 380، ح 1)
5. دعا برای ظهور: امام مهدی(عج) در این باره می‌فرماید: برای ظهور من بسیار دعا کنید که فرج شما نیز در آن است. (کمال‌الدین، ج 2، ص 485، توقیع امام زمان به نایب دوم خویش اسحاق‌بن یعقوب) امام صادق(ع) فرمودند: هر کس بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید: «اللهم صل علی محمد و ال محمد و عجل فرجهم؛ خداوندا! بر محمد و خاندان او درود فرست و در فرج ایشان تعجیل فرما» نمیرد تا قائم(ع) را دریابد. (طوسی، مصباح المتهجد، ص 328) حضرت عسگری در ضمن اشاره به مشکلات موجود در دوره غیبت در این باره می‌فرمایند: لاینجو فیها من الهلاکهًْ الا… [من] وفقه فیها الدعا بتعجیل الفرج؛ کسی در این شرایط از هلاکت و نابودی نجات پیدا نمی‌کند، مگر اینکه خداوند او را به دعا برای تعجیل فرج و ظهور، موفق بگرداند. (بحارالانوار، ج 102، ص 112)
امام زمان(عج) می‌فرماید: هر مومنی که در مجالس سوگواری پس از ذکر مصایب حضرت سیدالشهدا(ع) برای من دعا کند، من برای او دعا می‌نمایم. (مکیال‌المکارم، ج1، ص333)
امام حسن عسکری(ع) در روایتی فرمودند: هرگاه صبحگاهان روزی دیدید که امامی از آل محمد(ص) غایب گشته و او را مشاهده نمی‌کنید، پس به درگاه خداوند عزوجل استغاثه کنید (و فرج و ظهور او را از پروردگار بخواهید)… پس چه زود باشد که فرج و گشایش بر شما رخ نماید. (کمال‌الدین، باب 32، ح 8)
6- اتحاد و وفای به عهد: امام زمان(ع) می‌فرماید: اگر شیعیان ما با دل‌های متحد و یکپارچه بر وفای به عهد و پیمان خویش اجتماع می‌کردند ملاقات ما با آنها به تاخیر نمی‌افتاد و سعادت دیدار و مشاهده با معرفت برای آنها به زودی حاصل می‌شد و زودتر از این به دیدار ما نایل می‌شدند. (بحارالانوار، ج 53، ص 176 توقیع شریف خطاب به شیخ مفید)
7- اهتمام به تعقیبات نماز و سجده شکر: از دیگر وظایف شیعیان مدعی دوستی امام زمان(عج) اهتمام به تعقیبات نماز است؛ زیرا آن حضرت(عج) بدان سفارش کرده و فرموده است: فضیلت دعا و تسبیح بعد از نمازهای واجب نسبت به بعد از نمازهای مستحبی همانند فضیلت نماز واجب بر نماز مستحب است. (بحارالانوار، ج 53، ص 161، ضمن ح3) آن حضرت(ع) درباره سجده شکر به عنوان یک سنت نیک می‌فرماید: سجده الشکر من الزم السنن و اوجبها؛ سجده شکر پس از هر نماز از بهترین و ضروری‌ترین سنت‌ها است. (وسائل‌الشیعه، ج6، ص 490، ح3؛ بحارالانوار، ج53، ص 161، ضمن ح3).
