بهترین ها در سبک زندگی اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

فلسفه زندگی اسلامی، زندگی دنیا برای آخرت است و آخرت با اعمال خوب و نیک دنیوی آباد می شود و شخص در آخرت پاداش و کیفر اعمال نیک و بد خویش را می بیند. در چنین فلسفه ای باید و نبایدهای سبک زندگی بسیار متفاوت از فلسفه ای است که می گوید دنیا خود اصالت دارد و مرگ پایان راه است و یا آن که در آخرت هر کسی همان جایگاهی را دارد که در دنیا داشته و یا اصولا دوزخی نیست و تنها خداوند رحمان و رحیم بهشت را آفریده است. به هر حال، تفاوت ماهوی دو فلسفه زندگی، تفاوت های ماهوی در سبک زندگی اسلامی با غیر اسلامی را موجب می شود.

نویسنده در این مطلب بر آن است تا بهترین هایی را بر اساس آموزه های اسلامی معرفی کند که دنیا و آخرت آدمی را آباد می کند و حسنات دنیا وآخرت را برای شخص جلب می نماید. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

اهم و مهم کردن امور در سبک زندگی

خردمند می داند که امور زندگی انسان بسیار گوناگون و متعدد و متنوع است و باید در جایگاه ارزش گذاری اهم و مهم کرده و با اهمیت ترین ها را انتخاب وسرمایه وجودی عمر و زندگی اش را صرف و هزینه آن ها کند. انسان در حال داد و ستد با زمـان است و بهتر آن است که در برابر بهترین هایی که می فروشد یعنی عمر بهترین ها از اعمال صالح و نیک را برای خود بخرد تا مغبون نشود. امام عـلى عليه السلام فرمود: إِنَّ اللَّيلَ وَالنـَّهارَ يَعْمـَلانِ فيـكَ فَاعْمَلْ فيهِما وَ يَأخُذانِ مِنْكَ فَخُذْ مِنْهُما؛ شب و روز در تو عمل مى كنند، تو هم در شب و روز عمل كن، و از تو مى گيرند، پس تو هم از آنها بگير.(غرر الحکم، ج 2، ص 667)

خداوند در آیات قرآنی بیان می کند انسان مدتی کوتاهی را در دنیا به سر می برد و با انتخاب آزادانه خود میان کفر و ایمان یا شکران و کفران(انسان، آیه 3) ابدیت خویش را رقم می زند و خود را سعادتمند ابدی در بهشت رضوان و شقاوتمند و بدبخت ابدی در دوزخ کفران قرار می دهد. خداوند می فرماید: وَقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَن شَاء فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاء فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِن يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاء كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءتْ مُرْتَفَقًا؛ و بگو: «حق از پروردگارتان رسيده‏ است. پس هر كه بخواهد بگرود و هر كه بخواهد انكار كند، كه ما براى ستمگران آتشى آماده كرده‏ايم كه سراپرده‏هايش آنان را در بر مى‏گيرد، و اگر فريادرسى جويند، به آبى چون مس گداخته كه چهره‏ها را بريان مى‏كند يارى مى‏شوند. وه! چه بد شرابى و چه زشت جايگاهى است.»(کهف، ایه 29)

پس تنها کسانی در راه راست عبودیت گام بر می دارند و با اسلام و ایمان خویش پیش می روند که نیت خیر را با عمل صالح آمیخته باشند(فاطر، ایه 10) و دیگران را به حکم و وظیفه امر به معروف و نهی از منکر توصیه به حق و صبر بر عمل صالح نمایند.(سوره عصر)

اما می دانیم که اعمال صالح بسیار است و انسان نمی تواند همه را انجام دهد و یا استطاعت و توانای انجام همه را ندارد یا اصولا از برخی به سبب عدم استطاعت بدنی و یا مالی چون عمل صالح حج بر نمی آید. این جاست که انسان می بایست میان اعمال صالح پر اهمیت ترین ها را انتخاب کند و بدان اشتغال ورزد و گرنه می بیند که عمر از دست رفته و حتی از برخی از مهم ترین اعمال صالح بر نیامده و خود را به اموری مستحب و یا مباح کم اهمیت مشغول داشته است. از این روست که مهم ترین اصل در یک زندگی اسلامی و سبک درست زیست، شناخت اهم و مهم و ترجیح و تقدیم اهم بر مهم است؛ چنان که امام عـلى عليه السلام فرموده است: مَنِ اشْتَـغَلَ بِغَيْرِالْمُهِمِّ ضَيَّعَ الأَهـَمَّ؛ هر كس به كار غير مهم بپردازد، كار مهم تر را تباه ساخته است! (غرر الحکم، ج 2، ص 330)

البته آمـوزش مهـمترهـا نیز باید در دستور کار قرار گیرد و به کودکان و دیگران کمک کنیم تا میان اهم و مهم انتخاب درستی داشته باشند؛ زیرا برخی از مردم در مصادیق به اشتباه و خطا می روند و حتی گاه خودمان نیز در تشخیص با اهمیت ترین به خطا می رویم. به هر حال باید کاری کرد که هماره با اهمیت ها را مقدم کنیم. این تقدیم اهم بر مهم هم در امور رفتاری و کارها و اعمال باید باشد و هم در حوزه تفکر و اندیشه و مطالعات باید این کار انجام گیرد. امام عـلى عليه السلام فرمود: اِنَّ رَأيَكَ لا يَتَّسِعُ لِكُلِّ شَئٍ فَفَرِّغْهُ لِلْمُهِمَّ؛ فكر تو گنجايش هر چيز را ندارد، پس آن را براى آنچه «مهم» است، فارغ گردان. (غرر الحکم، ج 2، ص 606)

مهم ترین ها در سبک زندگی اسلامی

اگر بخواهیم همه مهم ترین ها را بیان کنیم در این چارچوب مطلب کوتاه نمی توان به همه پرداخت. اما برخی از اعمال که بدان وعده بهشت داده شده می تواند مهم ترین اعمال باشد. به عنوان نمونه در رفتار اجتماعی می توان این امور را به عنوان مهم ترین ها یاد کرد:

1. خوش خویی: در روایات بسیاری گفته شده که جز خوش خویی کسی وارد بهشت نمی شود و اصولا بدخویی و بدخلقی را نکوهیده و اهل آن را دوزخی دانسته اند. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: اَکْثَرُ ما تَلْجُ بِهِ اُمَّتیَ الْجَنَّةَ تُقْوی اللهِ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ؛ بیشترین امتیازی که امت من به سبب داشتن آن به بهشت می رود، تقوای الهی و خوش خلقی است.(بحارالانوار،‌ ج 71، ص 372 – 375) در روایات هم چنین بیان شده که خوش خویی موجب افزایش عمر و روزی و اعتبار و منزلت اجتماعی و از میان بردن گناهان و خطایا در دنیا و افزایش درجات و منازل اخروی و کاهش و سبکی در مجازات و آسان گیری در حساب و کتاب و مانند آن ها می شود.(همان)
2. گزينـش دوسـت خوب: انسان باید بهترین هم نشین و دوست را داشته باشد؛ زیرا دوستان و هم نشینان هستند که خلق و خو و سیرت آدمی را تحت تاثیر قرار می دهند و موجبات خوشبختی یا بدبختی می شوند. خداوند بیان می کند که بسیاری از دوزخیان از دوست و هم نشین بد نالان هستند.(نساء، آیه 38 ؛ فرقان، ایه 28؛ زخرف، آیات 36 و 38 ) امام عـلى عليه السلام فرمود: أَلصّاحِبُ كَالرُّقْعَةِ فِى الثَّوبِ فَاتَّخِذْهُ مُشاكِلاً؛ همنشين و دوسـت، همانند وصله در لباس است، پس آن را همشكل برگزين. (غرر الحکم، ج 1، ص 379) پس در سبک زندگی اسلامی باید در رفتار اجتماعی از کسانی سود و بهره برد که انسان های خردمند و خوش خو و نیک گفتار و نیک کردار و نیک پندار هستند تا با هم نشینی و دوستی با آنان سود برده و بر عقل و نیک رفتاری و نیک پنداری و گفتاری خود بیافزاییم. هم چنین امام عـلى عليه السلام در تاثیر انتخاب هم نشین خوب و نیک فرموده است: صُحْبـَةُ الأَخـيارِ تَـكْسِبُ الْخـَيْرَ، كَالرّيحِ اِذا مَرَّتْ بِالطَّيِبِ حَمَلَتْ طيبا؛ همنشينى با نيكان، نيكى مى آورد، مثل بـاد كه وقتى به بـوى خـوش وخوشبو گذر مى كند، با خود بوى خوش مى آورد. (غرر الحکم، ج 2، ص 201) بهترین دوستان را می توان از میان دینداران پا کرد؛ چرا که امام عـلى عليه السلام فرموده است: مَوَدَّةُ ذَوِى الدّينِ بَطيئَةُ الاِنْقِطاعِ دائِمَةُ الثَّباتِ وَالبَقاءِ ؛ دوستى دين داران، ديرگسسته مى شود وثبات وبقاى آن هميشگى است. (غرر الحکم، ج 6، ص 132) امام عـلى عليه السلام هم چنین فرمود: خـَيْرُ الإِخـتِيارِ صُحْبَةُ الأَخـيارِ؛ بهترين گزينش، همنشينى با نيكان است. (غرر الحکم، ج 3، ص 421)
3. قناعت: در رفتار اقتصادی انسان باید اصل را بر قناعت بگذارد و به داشته های خود بسنده کند و حرص و آز نداشته باشد و نسبت به داشته دیگران حسادت نورزد و نخواهد به هر طریقی شده به چیزهایی بیش تر دست یابد. اصولا کسانی که قناعت را کنار می گذارند خود را به رنج بیهوده می افکنند و عمر عزیز و گران مایه خود را تباه می سازند؛ زیرا آن را به چیزهایی می فروشند که ارزشی ندارد و اعتباری و کم اهمیت بوده و موجبات کمال و باقی اخروی او در خیر و سعادت نمی شود. بسیاری از مردم برده حرص و طمع خود می شوند و همین موجب می شود تا از آزادگی و حریت نسبت به هواهای نفسانی بیرون رفته و برده آن شوند در حالی که باید آزاد از هواهای نفسانی و بنده خداوند باشند. امیرمومنان امام عـلى عليه السلام فرموده است: أَلْعَبْدُ حُرٌّ ما قَنَعَ، أَلْحُرُّ عَبْدٌ ماطَمَعَ؛ بنده اگر قناعت كند، «آزاد» است، آزاد، اگر طمع داشته باشد «برده» است! (غرر الحکم، ج 1، ص 113) کسی که برده شهوت است هرگز آزاد نیست و برده نمی تواند آزادی عمل داشته باشد. پس شهوترانان و شهوت پرستان مدعیان دروغین آزادگی و آزادی هستند ؛ زیرا آنان بردگان خویش هستند و به دورغ ادعای آزادی می کنند. امام عـلى عليه السلام فرموده است: مَغْلُوبُ الشـَّهْوَةِ أَذَلُّ مِن مـَمْلوكِ الرِّقِّ؛ مغـلوب شـهوت، ذليل تر از برده زرخـريد است. (غرر الحکم، ج 6، ص 138) هم چنین باید دانست که بسیاری از مشکلات از جمله فقر و تنگدستی انسان بر اساس نادیده گرفتن اصول قناعت و گرایش به اسراف و تبذیر است؛ چنان که امام عـلى عليه السلام فرموده است: سَـبَبُ الْفَـقْرِ الإِسْـرافُ؛ اسراف، عامل تنگدستى است. (غرر الحکم، ج 4، ص 122)
4. كم‏گويى و گزيده گويى: بسیاری از گناهان انسان گناهان زبانی است. غیبت و تهمت و افتراء و دروغ و فحش و مانند آن ها که از گناهان کبیره است ریشه در گناهان زبانی دارد. بسیاری از اختلافاتی که در جامعه پدید می آید نیز با گناه زبان ارتباط می یابد. از این روست که حفظ و نگه داری زبان و صمت و سکوت به عنوان عاملی برای مدیریت و مهار نفس از ارتکاب بسیاری از گناهان هماره در دستور کار اسلام بوده و سبک زندگی اسلامی بر اهمیت کم گویی و گزیده گویی تاکید دارد. امام عـلى عليه السلام فرموده است: مَنْ عَلِمَ أَنَّهُ مُؤاخَذٌ بِقَولِهِ فَلْيُقَصِّرْ فِى المَقالِ؛ هر كس بداند كه نسبت به سخن گفتنش هم مورد باز خواست قرار خواهد گرفت، پس سخن را كوتاه كند. (غرر الحکم، ج 5، ص 232) برای این که در گفتار مراعات اصل اهم و مهم را داشته باشیم بهتر آن است که اول انديشه، وآنگهى گفتاری بر زبان برانیم. امام عـلى عليه السلام فرمود: قَـدِّرْ ثُـمَّ اقْـطَعْ وَ فَـكِّرْ ثُـمَّ انْـطِقْ؛ اندازه گـير، سپس بِبُـر. بيانديش، آنگاه بـگو. (غرر الحکم، ج 4، ص 506) انسان خردمند نه تنها کم گو و گزیده گو است، بلکه همه دانسته های خویش را به دیگران منتقل نمی کند و هر چند جز راست نمی گوید ولی هر راستی را نیز نمی گوید. پس اهل دروغ نیست ولی همه حقایق را نیز لو نمی دهد و آشکار نمی کند. هر چه را نیز شنیده تکرار نمی کند؛ چنان که امام عـلى عليه السلام فرموده است: لا تَرُدَّ عَلَى النّاسِ كُلَّما حَدَّثُوكَ فَكَفى بِذلِكَ حُمْقا؛ هر چه را مردم به تو گفتند، به مردم مگو و بر مگردان، كه همين در نادانى و حماقت، كافى است! (غرر الحکم، ج 6، ص 281) هم چنین، گاه سکوت مطلق بهتر از سخن گفتن است. امام عـلى عليه السلام فرمود: رُبَّ كَلامٍ جَـوابُهُ السُّـكُوتُ؛ چه بسا سخنى كه پاسخ آن، «سكوت» است! (غرر الحکم، ج 4، ص 65)
5. آراســتگى و عفت نفس: در سبک زندگی اسلامی آراستگی امر مهم و اساسی است؛ زیرا اگر باطن انسان با نور اسلام و ایمان روشن و زیبا می شود(انعام، آیه 122؛ شوری، آیه 52) ظاهرش نیز می بایست به زیبایی ها آراسته باشد. امام عـلى عليه السلام می فرماید: أَلتَّجَمُّلُ مِنْ أَخْـلاقِ المُؤمِنينَ؛ آراستگى از اخـلاق مؤمـنان است. (همان) البته برخی زیبایی ظاهری خدادادی دارند. این افراد باید بیش تر از دیگران مواظب و مراقب باشند تا نعمت به نقمت برای آنان تبدیل نشود. انسان هر چه زیباتر است در خطر بیش تر است. حال مرد و زن ندارد. بنابراین می بایست عفت ورزد و از این نعمت به خوبی محافظت نماید. چنان که امام عـلى عليه السلام فرموده است: زَكاةُ الجـَمالِ العِفـافُ؛ زكات جمال و زيبايى، عفاف و پاكدامنى است. (غرر الحکم، ج 4، ص 105)
6. بصیرت و بینش: یکی از مهم ترین چیزهایی که در سبک زندگی مهم و اساسی است، دست یابی به بینش و بصیرت است؛ زیرا انسان می تواند کوری را تحمل کند ولی بی بصیرتی و بی بینشی به معنای فقدان و از دست رفتن سبک زندگی اسلامی است. از نظر اسلام فاصله «بينش» و «بينايى» بسيار است. پس هر کسی که بینا شد به این معنا نیست که از بینش و بصیرت برخوردار است، بسیاری از مهم به سبب هم بی بینشی و بی بصیرتی در زندگی شکست می خورند و انتخاب های نادرست میان حق و باطل و خوب و بد دارند. البته عاقل کسی است که بتواند میان بد و بدتر انتخاب درستی داشته باشد، وگرنه هر کسی به سادگی می تواند خوب را از بد تشیخص دهد. این بدان معناست که در هنگام فتنه ها و شبهات انتخاب درست نشانه ای از بصیرت و بینش و عقلانیت شخص است. هم چنین برای ترجیح اهم بر مهم نه تنها باید بینا بود، بلکه باید از بصیرت و بینش صحیح نیز برخوردار بود. از همین رو، می توان کوری و نابینایی را تحمل کرد، ولی بی بصیرتی را نمی توان تحمل کرد. پس افراد باید در زندگی خویش دنبال بصیرت یابی باشند تا بتوانند در فتنه ها راه را پیدا کنند و هم چنین بتوانند مصادیق با اهمیت را بشناسند و آن را بر مصادیق کم اهمیت ترجیح دهند. از این روست امام عـلى عليه السلام فرمود: فَقْـدُ الْبَـصَرِ أَهْوَنُ مِنْ فِقْـدانِ الْبَـصيرَةِ؛ نابينايى، آسان تر و قابل تحمل تر از نداشتن بينش و بصيرت است. (غرر الحکم، ج 4، ص 413) باید توجه داشت که بینش و بصیرت درست و راستین به انسان عيـنك واقـع‏بينى می دهد و انسان می تواند پیش از هر کاری با بصیرت در آن وارد شود و از اشتباهات خویش بکاهد. امام عـلى عليه السلام فرموده است: مَنْ أَبْصـَرَ زَلَّتـَهُ صَغُرَتُ عِنْدَهُ زَلَّةُ غـَيْرِهِ؛ هر كس لغزش خود را ببيند، لغزش ديگران در نظر او كوچك جلوه خواهد كرد. (غرر الحکم، ج 5، ص 362)
7. ترک تکبر در مقام: هر کسی در هر مقامی که است نمی بایست اهل تکبر باشد. ترک تکبر در همه حال خوب است و در حالت قدرت و حضور در مناصب و مقامات خیلی خوب تر است. البته اگر کسی تکبر کند گمان نبرد خداوند نسبت به مکر نورزد و او را به حال خودش رها کند، ولی او را روزی به سبب تکبرش خوار و ذلیل خواهد کرد. امام عـلى عليه السلام فرمود: تَكَـبُّرُكَ فىِ الوِلايـَةِ ذُلٌّ فىِ الْعـَزْلِ؛ تكبر تو در دوران رياست، موجب خوارى در دوران بركنارى است. (غرر الحکم، ج 1، ص 248)
8. نیکی به والدین: در آیات و روایات بر نیکی به والدین و احسان و اکرام آنان تاکید بسیار شده است.(بقره، آیه 83؛ نساء، 36) سبک زندگی اسلامی بر نیکی بر والدین استوار است. البته آثار این نیکی در ابعاد مختلف زندگی دنیوی و اخروی بشر خودش را نشان می دهد که در روایات به آن ها اشاره شده است. از جمله آثار احسان به والدین تقویت رابطه مثبت میان شخص با فرزندان خودش خواهد بود؛ زیرا فرزند وقتی عواطف و احساسات والدین خود را نسبت به والدین و اجداد بزرگ خود می بیند از آن درس می آموزد و خیر این نیکی و احسان به خودشان باز می گردد؛ چنان که امام عـلى عليه السلام فرموده است: بِـرُّوا آباءَكُمْ يَبِـرُّكُمْ أَبْنـاؤُكُمْ؛ به پدران خود خوبى كنيد، تا پسرانتان هم به شما خوبى كنند. (غرر الحکم، ج 3، ص 267)
9. تـكريم خويشـاوندان: تقدیم خویشاوندان و مقدم داشتن آنان به عنوان یک آموزه انسانی و اخلاقی در سبک زندگی اسلامی بسیار مورد تاکید قرار گرفته است. البته این تقدیم نمی بایست بیرون از دایره عدالت و ظلم به دیگری باشد. به هر حال، مقدم داشتن خویشاوندان و تکریم آنان امری است که در آیات و روایات بیان شده است. امام عـلى عليه السلام نیز فرموده است: أَكْرِمْ عَشـيرَتَكَ فَاِنـَّهُمْ جـَناحُكَ؛ خويشاوندان خود را گرامى بدار، چرا كه آنان بال و پرِ تو هستند. (غرر الحکم، ج 2، ص 229)
10. نیکی به همسایگان و صله رحم : از دیگر اموری که باید در سبک زندگی آن را بر کارهای دیگر مقدم کرد، نیکی به همسایگان و صله رحم با خویشاوندان است. امام عـلى عليه السلام می فرماید: زَكاةُ اليـَسارِ بِـرُّالْجِـيرانِ وَصِلَةُ الأَرْحـامِ؛ زكات توانگرى و تمكن، نيكى به همسايگان و پيوند با خويشاوندان اســت. (غرر الحکم، ج 4، ص 178)
11. بردباری و حلم : صبر به ویژه مراتب عالی آن چون بردباری و حلم در زندگی بیش ترین کاربرد را دارد؛ زیرا در روابط اجتماعی هماره پست و بلندی ها و فراز و نشیب هایی است که گاه غضب و خشم آدمی را موجب می شود، مدیریت و مهار خشم بسیار مهم است. مدیریت و مهار خشم موجب می شود تا روابط در حال تعادل و اعتدال قرارگیرد و سبک زندگی اسلامی چنان که در آیات و روایات بیان شده تحقق یابد. امام عـلى عليه السلام درباره نقش حلم در زندگی می فرماید: أَلْحِـلْمُ يُطْـفِئُ نارَ الغـَضَبِ وَالحِدَّةُ تُؤَجِّـجُ إِحْـراقَهُ؛ بردبارى و حلم، آتش خشم را فرو مى نشاند و حدّت و تندى، سوزندگى آن را بر افروخته تر مى سازد. (غرر الحکم، ج 2، ص 123)
12. ترک کینه: ترک اموری چون حسادت و حقد در سبک زندگی اسلامی بسیار تاکید شده است. این امور نخست به خود شخص ضرر می رساند پیش از آن که به دیگری ضرر برساند. از این روست که بر ترک آن حتی برای آسایش و آرامش خود شخص تاکید می شود. امام عـلى عليه السلام فرموده است: أَلْحَقـُودُ مُعَـذَّبُ النَّـفْسِ مُتَضـاعِفُ الْهَمِّ؛ انسان كينه توز، پيوسته روحش در عذاب واندوهش رو به افزايش است. (غرر الحکم، ج 2، ص 91)
13. خـدمت به مردم: در سبک زندگی اسلامی بر خدمت به مردم نیز اهتمام ویژه ای مبذول شده است. جامعه اسلامی با تعاون و همکاری در کارهای نیک و خیر است که به مودت و تالیف دست می یابد.(مائده، آیه 2) هر کسی باید یکی از مهم ترین امور زندگی خویش را خدمت به دیگران قرار دهد. امام عـلى عليه السلام فرموده است: إِنَّ حَوائِجَ النّاسِ إِلَيْكُمْ نِعْمَةٌ مِنَ اللّهِ عَلَيكُمْ فَاغْتَنِمُوها؛ نيازهاى مردم به شما، نعمتى از سوى خداوند برشماست، پس آنها را غنيمت شماريد و در رفع نياز مردم بكوشيد. (غرر الحکم، ج 2، ص 237)
14. ترک شرارت : انسان می بایست از گناه در هر شکل و شمایلی پرهیز کند. گناه اجتماعی چون شرارت و اذیت و ازار دیگران بدترین گناه و سبک زیستی است که کسی ممکن است اختیار کند. برخی از مردم چنان شرور و بدکردار هستند که مورد از روى تـرس به آنان احـترام می گذارند. چنین احترامی هیچ ارزش ندارد. امام عـلى عليه السلام فرموده است: شَرُّ النّاسِ مَنْ يَتـَّقيهِ النّاسُ مَخافَةَ شَرِّهِ ؛ بدترين مردم كسى است كه مردم، به خاطر ترس از شرارت و بدى او، پرهيز و احترامش كنند. (غرر الحکم، ج 4، ص 178) البته شرر و بدی این کارها به خودش باز می گردد؛ زیرا همان طوری که غذای مسموم به خود شخص ضرر می رساند، گناه نیز این گونه است. امام عـلى عليه السلام در جایی دیگر نیز فرموده است: عـَجِبْتُ لِمـَنْ يَحْتَمِى الطَّعامَ لأِذِيـَّتِهِ كَيْفَ لا يَحْتَمِى الذَّنْبَ لأَليمِ عـُقُوبَتِهِ؛ در شگفتم از كسى كه از غذا(ى فاسد) به خاطر آزارش پرهيز مى كند، اما از «گناه» به خاطر عذاب دردناكش پرهيزى ندارد! (غرر الحکم، ج 4، ص 337)
15. تـدبير و پیامدسنجی: از مهم ترین کارهایی که در سبک زندگی اسلامی می بایست مد نظر قرار گیرد، تدبیر در امور است. شخص باید عواقب اعمال خود را بسنجد و ارزیابی کند و سپس اقدام به کاری نماید. تدبیر یعنی پیامدسنجی. پس در هر کاری باید پیامدسنجی دقیق مبتنی بر عقلانیت و معیارها انجام گیرد. امام عـلى عليه السلام فرموده است: ألتـَّدْبيرُ قَبْلَ الْعـَمَلِ يُؤمِنُ النـَّدَمَ؛ تدبير و پیامدسنجی پيش از عمل، از پشيمانى ايمن مى سازد. (غرر الحکم، ج 1، ص 327) امام عـلى عليه السلام در جایی دیگر فرمود: مَنْ خافَ العِقـابَ إِنْصـَرَفَ عَنِ السَّيـِّئاتِ؛ هر كس از عقاب و كيفر بترسد، از گناهان دورى مى كند. (غرر الحکم، ج 3، ص 335)
16. مشـغوليت نسبت مسـؤوليت: انسان نسبت به چیزهایی که از آن پرسش و سوال می شود باید خود را مشغول و سرگرم کند و به جز به تکالیف و وظایف خود را به کاری مشغول نسازد. این سبک زندگی اسلامی است که در آیات و روایات به عنوان واجبات از آن سخن به میان آمده است. امام عـلى عليه السلام نیز فرموده است: كُنْ مَشْغـُولاً بِمـا أَنـْتَ عـَنْهُ مَسـْؤُولٌ؛ به كارى مشـغول باش كه از آن سؤال خواهى شد. (غرر الحکم، ج 4، ص 601)
17. حـق شـناسى: انسان باید در زندگی اش حق شناس و قدر شناس باشد. این عمل یکی از مهم ترین اعمال نیک در سبک زندگی اسلامی است. امام عـلى عليه السلام فرمود: أَكْرِمْ ضـَيْفَكَ وَإِنْ كانَ حـَقيرًا وَقُمْ مِنْ مَجْلِسِكَ لأَبيكَ و مُعَلِّمِكَ وَ إِنْ كُنْتَ أَميرا؛ مهمان خود را اكرام كن، هر چند «حقير» باشد، و در مقابل پدر و معلم خود به ادب برخيز، هر چند «امير»باشى! (غرر الحکم، ج 2، ص 191) آن چه بیان شد بخشی از مهم ترین اعمال صالح است که انسان می بایست به آن ها توجه کند تا فرصت عمر را تباه نسازد. سبک زندگی اسلامی بر مدار چنین اعمال و رفتارهایی می بایست سامان یابد.