اعمال شیطانی و ضد شیطانی

بسم الله الرحمن الرحیم

انسان دشمنی دارد که شناخت او می تواند وی را در دفع مکر و حیله هایش یاری کند و اجازه ندهد که از درون و بیرون بر او مسلط و چیره شود و او را شکست دهد. مهم ترین دشمن انسان هر چند که هواهای نفسانی دورنی اوست، ولی ابلیس و شیطانی در بیرون است که حتی اگر انسان بر طغیان های نفسانی غلبه کند و افسارش را به دست گیرد و مهار نماید، این شیطان با شیطنت هایش نمی گذارد تا این مار خفته نفس هم چنان در سرمای مهار و مدیریت عقل بخوابد، بلکه با دمیدن و حرارت وسوسه، این نفس خفته را بیدار می کند تا از درون و بیرون بر شخص و مواضع اش ضربه زند در نهایت بر مملکت انسان مسلط شود.

نویسنده با مراجعه به آموزه های اسلامی بر آن تا برخی از مهم ترین روش های شیطان و شیوه های مبارزه و دفع این دشمن را تبیین نماید. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

ابلیس دشمنی بیدار

هر چند که ابلیس از جنس مجرداتی چون فرشتگان نیست تا از مرگ بگریزد؛ زیرا از جنیان و عنصر ماده است (کهف، آیه 50) و مرگ را در نهایت خواهد چشید (حجر، آیات 29 و 30؛ ص ، آیات 80 و 81) ولی این مرگ تا وقت معلوم به تاخیر افتاده است(همان) و این امکان را به ابلیس داده تا با خیالی آسوده همه انسان ها را با وسوسه ها و تزیین گری باطل به حق گمراه کند.(ص، آیه 82؛ حجر، آیه 39 و آیات دیگر)

ابلیس لشکری از فرزندان خود فراهم آورده تا به وسوسه گری بپردازند.(کهف، آیه50) این لشکر با لشکری از پیروان انسانی اش، حجم عظیمی را در بر می گیرند که هیچ مسلمان و مومنی از حملات آنان در امان نیست.(انعام، آیه 112) از آن جایی که هدف ابلیس و شیاطین گمراهی و باطل گرایی بشر است، از همه ابزارها بهره مند می شود. از این روست که حتی از سوگند دروغ به خدا نیز ابایی ندارد و این گونه بود که حضرت آدم(ع) را فریفت و او را به گناه خوردن از درخت ممنوع تشویق وترغیب نمود.(اعراف، آیات 21 و22 و 27؛ طه ، آیه 120 و آیات دیگر)

به هر حال، ابلیس و پیروانش همیشه در کمین انسان هستند و بیدار و هوشیارانه عمل می کنند. بنابراین لازم است تا برای رهایی از کمین ها و حملات آشکار و نهان او خود را آماده کرده و راه های رهایی و برونرفت را نیز بشناسیم.

توانایی شیطان

شیطان دارای توانایی است که نباید آن را نادیده گرفت؛ هر چند که در کلیت همانند انسان(نساء، آیه 28) ضعیف است(نساء، آیه 76)؛ ولی این ضعف در برابر مومنی است که به خداوند غنی حمید متصل است.(فرقان، آیه 15)

نقطه قوت ابلیس و شیاطین جنی آن است که دیده نمی شوند.(اعراف، آیه 27) از این روست که هماره در پیرامون انسان ها می گردند و بی آن که دیده شوند به انسان نزدیک شده و به وسوسه و فریب می پردازند.

در آیات و روایات بسیاری به برخی از توانایی های ابلیس و شیاطین اشاره شده که می تواند بسیار آموزنده باشد و انسان را برای مقابله با گام های شیطانی(نور، آیه 21) و حیله هایش آماده سازد؛ چرا که ابلیس گام به گام و سنگر به سنگر به فتح انسان می پردازد و او را برده و بنده خود می سازد در حالی که انسان گمان می کند خود این امور را می خواهد و این سخنان و رفتارها از خود اوست و نمی داند که ابلیسی فکر و عمل می کند.

توانایی هایی که به ابلیس داده شده در برخی از آیات و روایات آمده است. از جمله این که خداوند به شیطان فرمود: (به خاطر سابقه در عبادت)، هر چه در دنیا بخواهی به تو عطا می‌کنم.

شیطان گفت: اول این که اجازه بدهی تا قیامت زنده بمانم .(اعراف، آیه 14؛ حجر، آیه 36)

خدا فرمود: تا روز معلوم تو را مهلت می‌دهم.(حجر، آیات 29 و 30؛ ص ، آیات 80 و 81)

دوم: این که در مقابل هر یک از فرزندان آدم دو فرزند به من عطا کنی که برای هر یک از اولاد آدم دو فرزند را مسلط کنم که آن‌ها را به گمراهی بکشانند.

خداوند باز هم قبول کرد. (انعام، آیه 128)

سوم : این که از تو می‌خواهم مرا در بدن اولاد آدم همچون خون جریان دهی که از هر جای بدن بتوانم او را به معصیت بکشانم.(اسراء، آیه 64)

چهارم: این که می‌خواهم اولاد آدم ما را نبیند ولی ما آن‌ها را ببینیم.(اعراف، آیه 27)

پنجم : این که می‌خواهم تا دم مرگ پیش اولاد آدم باشم.(اعراف، آیه 27؛ اسراء، آیه 62؛ کهف، آیه 50 و آیات دیگر)

ششم : این که از تو می‌خواهم که مرا بر سینه اولاد آدم مسلط گردانی تا او را وسوسه کنم.(ناس، آیات 4 و 5؛ حجر، آیه 39؛ نساء، آیه 120؛ اعراف، آیه 27 و آیات دیگر)

خداوند در پایان می‌فرمایند: تمام خواسته‌هایت را برآورده می‌کنم.ولی هر کس پیرو تو باشد او را با تو به جهنم می‌فرستم.(اعراف، آیه 18 و آیات دیگر)

ابلیس از برخی از کارهای مردم بسیار خوشحال می شود و آنان را به انجام آن دعوت می کند. در روایت است که روزی حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله)با شیطان ملاقات کردند و فرمودند: ای لعین دوستان تو از امت من چند نفرند؟

شیطان گفت: دوازده نفر 1- امیر ستمگر. 2- ثروتمند خود خواه. 3- کسی که باک ندارد که از کجا بدست می‌آورد و در کجا به مصرف می‌رساند. 4- عالمی که پادشاه ستمکاری را بر ظلم و جورش تایید کند. 5- تاجر خائن که در تجارت خود به مردم خیانت کند. 6- محتکر که ارزاق مردم را ارزان بخرد و برای گران شدن ذخیره و انبار کند. 7- زنا کاران اعم از زن و مرد. 8- ربا خواران که مال فقیران را به این وسیله از کفشان بیرون می‌آورند. 9- افراد بخیل که از انفاق مال خود بخل می‌ورزند و دیگران را از آن محروم می‌کنند. 10- کسانی که در نماز سستی می‌کنند و توجهی به آن ندارند. 11- کسانی که در میان مردم سخن جینی می‌کنند و آنان را به جان هم می‌اندازند 12- کسانی که مست و بیهوش هستند.

این ها و نمونه های دیگر به این معناست که ابلیس از برخی از کارها بیش از سود می برد و به هدف خودش می رسد. بنابراین انسان می بایست مواظب باشد تا گرفتار این نوع کارها نشود.

راه های مقابله با ابلیس

هم چنین در آیات و روایات به راه های مقابله با شیطان و مکرش توجه داده شده است. اگر بخواهیم این راه ها را در یک کلام بیان کنیم همان تقوای الهی است که در آموزه های قرآنی به معنای عمل به واجب و ترک محرمات است و به یک معنا همان خوف و رجایی است که در دل های مومنان ایجاد می شود و خود را از خشم خدا حفظ کرده و در وقایه و سپر قرار می دهند و زمینه رهایی از شرور شیطانی را نیز به تبع آن فراهم می آورند. کسی که در پناهگاه امن تقوای الهی برود هم از شرور در امان خواهد بود و هم از روزی بی کران الهی در دنیا و آخرت بهره مند خواهد شد.

از جمله کارهایی بسیار نیکی که انسان می تواند ابلیس را به خشم آورد و ناراحت کند و در حقیقت کفر شیطان را در آورد و او را از خود نومید کند. اعمالی است که شیطان از آن بسیار خشمگین می شود.

در برخی از روایات شش تا دوازده عمل را مطرح کرده اند که عامل خشم شیطان است. این اعمال عبارتند از:

1. سلام : یکی از مهم ترین اعمالی که شیطان را بسیار ناراحت و خشمگین می کند، سلام کردن به یک دیگر است. خداوند در آیات قرآنی سلام را یکی از مهم ترین اعمال اجتماعی در اسلام دانسته است. به این معنا که مومنان وقتی به یک دیگر می رسند سلام می کند و تحیت و درود می فرستند.(نساء، آیه 86) از نظر قرآن نخستین سخنی که در بهشت و استقبالی که از مومن صورت می گیرد با سلام است.(حجر، آیه 46؛ ق، آیه 34؛ فرقان، آیه 75؛ احزاب، آیه 44؛ ابراهیم، آیه 23) مومنان حتی وقتی وارد خانه شدند و کسی نبود بر خودشان سلام بفرستند.(نور، آیه 61) بهشتی ها در بهشت با سلام و تحیت از یک دیگر استقبال می کنند و به تسبیح و تحمید می پردازند.(یونس، آیه 10)
2. مصافحه کردن: این مومنان وقتی به هم می رسند به یک دیگر دست می دهند موجب خشم و ناراحتی شیطان می شود. به این معنا که شیطان بسیار از این عمل عبادی نارحت می شود؛ زیرا وقتی با سلام کلامی با یک دیگر نام خدا را می آورند و برای یک دیگر سلامتی از درگاه خداوند می خواهند و سپس دست در دست یک دیگر می گذارند و به قول معروف مهر و محبت خود را در عمل و با بدن جسمانی نیز نشان می دهند، ابلیس از این مهر و محبت مومنان خشمگین می شود.
3. صدقه : یکی از مهم ترین اعمال اجتماعی، اقتصادی و عبادی در اسلام صدقه است. در آیات قرآنی بر صدقه دادن تاکید بسیار شده است. صدقه دادن به فقیر و ناتوان از پرداخت قرض به ویژه از سوی قرض دهنده بسیار خیر دانسته شده است.(بقره، آیه 280) صدقه دادن در آیات قرآنی عملی از اعمال خیر مورد تشویق بسیار است؛ زیرا هم کمکی به مستمندان است و هم این که برکت را در زندگی شخص موجب می شود و بلایا و گرفتاری ها را بر طرف می سازد.
4. گفتن بسم الله : از نظر آموزه های قرآنی یکی از مهم ترین اعمال مومن این است که هر کاری را با بسم الله شروع می کند. خداوند نیز سوره های قرآنی را با بسم الله شروع کرده است. در باره آثار بسم الله گفتن که اسم اعظم خداست بسیار گفته و نوشته شده است. در روایات است که بسم الله گفتن در هنگام غذا ابلیس را ناراحت وخشمگین می کند.
5. گفتن الحمدلله: در آیات قرآنی آمده که آخرین دعای مومنان در بهشت گفتن الحمد لله رب العالمین است.(یونس، آیه 10) مومن با حمد گفتن در حقیقت سپاسگزار نعمت های بی کران الهی است. ابلیس که خود کفران نعمت کرده از این که کسی شکر نعمت بگزارد خشمگین می شود. از این روست که از گفتن تحمید به ویژه پس از خوردن غذا بسیار ناراحت و خشمگین می شود.
6. صلوات فرستادن: از دیگر اعمالی که شیطان را عصبانی و خشمگین می کند، صلوات فرستادن است. خداوند و فرشتگان بر پیامبر(ص) و خاندانش(ع) صلوات می فرستند.(احزاب، ایه 56) از این روست که ابلیس هر آن چه را محبوب خداست دوست ندارد که از مومن سر بزند و رضایت و خشنودی خداوند را این گونه به دست آورد. از این روست که از صلوات فرستادن بیزار است و اگر کسی صلوات بلند بفرستد او را خشمگین می سازد.
7. ان شاء الله گفتن: خداوند در آیات 23 و 24 سوره کهف به پیامبرش(ص) فرمان می دهد که هر کاری را که می خواهد انجام دهد با گفتن «ان شاء الله» همراه باشد. این کلمه را شیطان ناخوش دارد و وقتی از مومن می شنود ناراحت و خشمگین می شود؛ زیرا نشانه ای آن است که همه امور را در زندگی در گرو مشیت الهی می داند و ابلیس از این که مردم به توحید فعل اعتقاد داشته و بدان پای بند باشند خشمگین می شود.
8. قرآن خواندن: از دیگر اموری که خشم ابلیس را موجب می شود قرآن خواندن است؛ چرا که قرآن مهم ترین ذکر الهی است که موجب می شود تا انسان در پناه خدا قرار گیرد و امنیت و آرامش یافته و آسایش و رفاه برایش سرازیر شود.(بقره، آیه 152؛ حجر، آیه 9؛ ص، آیه 1؛ ذاریات، آیه 55؛ رعد، آیه 28 و ایات دیگر)
9. لعن شیطان: شیطان از این که کسی او را لعن کند به خشم می آید. مومن باید همان طوری که خداوند شیطان را لعن کرده او را لعن کند.
10. توبه: امید ابلیس این است که انسان گناه کند و توبه نکند. از این روست که به او وعده می دهد که اگر بخواهی توبه کنی آخر عمر می توانی توبه کرده و دست از کارهای بد بکشی. انسان زرنگ و خردمند آن است که گناه نکند و اگر گناه کرد توبه کند؛ زیرا خداوند همه گناهانش را می بخشد. پس حتی اگر مشرک و کافر بود می تواند پیش از مرگ یعنی قبل از احتضار توبه کند؛ اما هنگام مرگ و احتضار دیگر فرصتی برای توبه نیست.(نساء، آیات 17 و 18) ابلیس لعنه الله از توبه مردم بسیار خشمگین می شود و دوست ندارد کسی توبه کند تا مورد مغفرت و رحمت خداوندی قرار گیرد.

در روایات است که روزی حضرت محمد (ص) شیطان را در مسجدالحرام دید .پیش او رفت و به او گفت: ای ملعون چرا ناراحتی؟

شیطان گفت: زیرا این همه تلاش می‌کنم که مردم را گمراه کنم ولی تو در قیامت آن‌ها را شفاعت می‌کنی و تمام زحمات مرا به هدر می‌دهی.به همین خاطر با تو دشمنم.

حضرت محمد (ص) فرمودند از امتم چرا ناراحتی؟

شیطان گفت: امت تو خصوصیاتی دارند که امت‌های دیگر ندارند.

اول: اینکه وقتی به هم می‌رسند سلام می‌کنند که سلام نام خداست و من از این اسم می‌ترسم.

دوم : اینکه وقتی همدیگر را می‌بینند به یکدیگر دست می‌دهند و تا دست‌هایشان را از هم جدا نکنند گناهانشان بخشیده می‌شود.

وقتی که صدقه می‌دهند هم گناهانشان آمرزیده می‌شود و هم هفتاد نوع بلا را از خود دور می‌کنند

سوم : اینکه وقتی می‌خواهند غذا بخورند بسم ا… میگویند و من دیگر نمی‌توانم غذا بخورم و گرسنه می‌مانم.

چهارم : اینکه بعد از غذا خوردن الحمد ا… میگویند.

پنجم: اینکه وقتی اسم تو می‌آید بلند بلند صلوات ختم می‌کنند و آنقدر ثواب آن زیاد است که من فرار می‌کنم.

ششم: اینکه وقتی می‌خواهند کاری بکنند انشاء الله میگویند و من دیگر نمی‌توانم در آن کار دخالت کنم و آن‌ها را برهم زنم.

هفتم : اینکه صدقه می‌دهند و وقتی که صدقه می‌دهند هم گناهانشان آمرزیده می‌شود و هم هفتاد نوع بلا را از خود دور می‌کنند.

به همین دلیل حضرت نبی اکرم (ص) فرمودند: وقتی انسان دستش را در جیبش می‌کند تا صدقه دهد ، هفتاد شیطان دست او را می‌گیرند تا او را منصرف نمایند.

هشتم: اینکه آنان قرآن می‌خوانند و در خانه‌ای که قرآن خوانده می‌شود دیگر جایی برای من نمی‌ماند .چون در آن خانه ملائکه رفت و آمد می‌کنند.

نهم : اینکه مرا زیاد لعنت می‌کنند و با هر لعنت یک زخم بر من می‌افتد و تا زمانی که آن شخص را به گمراهی نکشانم آن‌ها خوب نمی‌شود.

دهم : اینکه هنگامی که گناه می‌کنند سریع توبه می‌کنند و زحمت مرا به هدر می‌دهند.

یازدهم : اینکه عطسه که می‌کنند الحمد ا… میگویند.

حضرت فرمودند: عطسه از طرف خداوند و خمیازه از طرف شیطان است و قتی عطسه می‌کنید باید الحمد ا… بگویید. همچنین می‌فرماید: وقتی انسان نماز می‌خواند شیطان از او دور می‌شود.به خصوص اگر سجده او طولانی باشد، شیطان از روی عصبانیت و ناراحتی فریاد می‌کشد.( داستانهايى از بسم الله الرحمن الرحيم (جلد دوم )، قاسم مير خلف زاده، نقل از کتاب لطيفه ها و داستانها، ص 129)

در روایات دیگری آمده است که روزى پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) از راهى مى گذشت ، شیطان را دید كه خیلى ضعیف و لاغر شده ، از او پرسید؛ چرا این قدر ضعیف گشته اى ؟

شیطان گفت : یا رسول الله ؛ از دست امت شما رنج مى برم و در زحمت هستم .

پیامبر(صلى الله علیه و آله و سلم )فرمودند: مگر امت من با تو چه مى كنند كه رنج مى برى ؟ شیطان گفت : چون كه آنها شش خصلت دارند كه من نمى توانم این شش خصلت را در آنها ببینم .

1. هر كجا به هم مى رسند، سلام مى كنند.
2. با هم مصافحه مى كنند.
3. براى هر كارى كه مى خواهند انجام دهند در آن انشاء الله مى گویند.
4. استغفار مى كنند و با گفتن این جمله سعى و تلاش مرا باطل مى كنند.
5. هر وقت نام مبارك شما را مى شنوند بر شما صلوات مى فرستند.
6. در ابتداى هر كارى كه مى خواهند انجام دهند قبل از شروع به آن كار ((بسم الله الرحمن الرحیم )) مى گویند. (همان)

در روایت دیگری نیز آمده است: موضوعاتی در امت پیامبر(صلی الله علیه وآله) شیطان را ناراحت می‌کند عبارتند از:

اول اینکه ؛ هر وقت به یکدیگر می‌رسند ، سلام می‌کنند و سلام یکی از نام‌های خداست پس هر کس سلام کند خداوند او را از هر بلا و رنجی دور میکندو هر کس که جواب سلام را بدهد خداوند متعال رحمت خود را شامل حالش می‌کند.

دوم اینکه : وقتی همدیگر را ملاقات می‌کنند به هم دست می‌دهند و این عمل را آن قدر ثواب است که هنوز دست از یکدیگر بر نداشته خداوند هر دو را مورد رحمت خود قرار می‌دهد.

سوم اینکه : وقت خوردن غذا و شروع کارها است که ((بسم الله الرحمن الرحیم)) می‌گویند و مرا از خوردن آن غذا و شرکت در آن محروم می‌کنند.

چهارم اینکه : هر وقت سخن می‌گویند ((انشاء الله)) بر زبان می‌آورند و به قضای خداوند راضی می‌شوند و من نمی‌توانم کارشان را از هم بپاشم و آنان رنج و زحمتم را ضایع می‌کنند.

پنجم اینکه : از صبح تا شام تلاش می‌کنم تا آنان را به گناه بکشانم و در صورت گناه نیز وقتی که شام می‌شود توبه می‌کنند و زحماتم را از بین می‌برند و خداوند به واسطه توبه گناهانشان را می‌بخشد.

ششم اینکه : از همه مهم‌تر اینکه وقتی‌که نام رسول خدا را می‌شنوند با صدای بلند صلوات می‌فرستند و من چون ثواب آن را می‌دانم از ناراحتی فرار می‌کنم زیرا طاقت دیدن ثواب این عمل را ندارم.( قصه‌های شیطان یا ابلیس نامه، ج1، ص35)

برای مقابله با وسوسه‌های شیطانی، می توان کارها دیگری نیز انجام داد که در روایات و آیات آمده است. از جمله آن ها می توان به مواردی چون مراقبت، استعاذه و مانند آن اشاره کرد.