اصطلاح وقف در قرآن نیست، اما در سنت اسلامی همانند سنت های مسیحی و یهودی وجود دارد؛ زیرا قرآن به اشکال گوناگون بر مفهوم وقف تاکید کرده است؛ چرا که وقف، منحصر کردن چيزی به کسی است و انتفاع هميشگي موقوف عليهم، از مال موقوفه است. وقتی کسی عين مالی را حبس می کند و تنها اجازه می دهد تا منافع آن مورد استفاده قرار گیرد، در حقیقت عمل صالح به شکل باقیات صالحات از خود به جا می گذارد. از آن جایی که اموال موقوفه، به شکلی است که سالها و بلکه نسل ها از آن استفاده می کنند، نقش تاثیرگذار و مثبتی در زندگی فردی و اجتماعی مردم ایفا می کند.

خداوند در آیات قرآنی از جمله آیه 57 سوره آل عمران بیان می کند که با ایمان و عمل صالح مستحق فضل الهی شد و در آیه 46 سوره کهف از مردمان می خواهد تا به جای اندوختن مال و فرزندان که آرایه ها و زینت های زندگی دنیوی است به فکر آخرت خودشان باشند و باقیات صالحات به جا گذارند که همان اعمال صالح ماندگار است که از جمله آن ها نماز و روزه، ساخت و عمارت مساجد، مدارس و موقوفات و خيرات دیگری است که انسان در راه خدا انجام می دهد.

پس کسی که مالی را وقف می کند در حقیقت برای خودش باقیات صالحات به جا می گذارد. این گونه هم خودش از زندگی مناسب دنیوی و سپس از آثار و برکات اخروی آن در قیامت بهره مند می شود و هم این که دیگران از موقوفه بهره می برند. امام صادق(ع) چنان شیخ حر عاملی در صفحه 292 از مجلد 13 وسایل شیعه آورده می فرماید: هر کس از اين جهان درگذرد پس از مرگ، چيزي به او نمي رسد جز اين که پيش تر سه چيز از خود باقي گذاشته باشد:1. کار نيکي که اثرش پس از او باقي باشد؛ 2. سنت حسنه اي که در ميان مردم رواج داده باشد و بعد از او مردم به آن روش عمل کنند؛ 3. فرزند صالحي که براي او دعا کند. آن حضرت در جایی دیگر می فرماید: شش چيز است که شخص مومن پس از مرگش از آن بهره مند خواهد شد: 1. فرزند صالحي که براي او طلب آمرزش کند؛ 2. قرآني که از او باشد و مورد استفاده قرار گيرد؛ 3. درختي که مي نشاند؛ 4. چاه آبي که احداث مي نمايد؛ 5. چشمه آبي که در راه خدا جاري مي کند؛ 6. سنت و روش نيکي که پس از او مردم به آن عمل مي کنند.(همان، حدیث 5)

خداوند هم چنین در آیه 2 سوره مائده از مردم می خواهد تا در کارهای نیک و خیر مشارکت و تعاون داشته باشند و شکی نیست که صدقات در قالب موقوفات به سبب تداوم و استمرارش از مصادیق بارز و آشکار معاونت در کارهای خیر و نیک است.

اما این که چگونه می تواند وقف در اقتصاد مقاومتی نقش ایفا کند باید گفت که وقتی اموالی در قالب موقوفات در اختیار جامعه مسلمین قرار می گیرد ، این فرصت به عموم مردم داده می شود تا از آن بهره مند شوند و به شکلی هزینه های عمومی مردم کاهش می یابد. همین کاهش هزینه ها، موجب افزایش ثروت و سرمایه گذاری مردم در بخش های دیگر می شود و فرصت تولید و کارهای دیگری را فراهم می آورد. در نظر بگیرید که جامعه نیازمند یک مکان آموزشی باشد. در این جا شخصی بخشی از ثروت خود از ملک یا مال در اختیار این بخش قرار می دهد و این گونه هزینه های عمومی نهادهای دولتی کاهش می یابد و در جایی دیگر سرمایه گذاری می شود. این موجب می شود که کار دیگری با همین بودجه در اختیار دولت ایجاد شود و شغل و تولیدی صورت گیرد. در این جا همه مردم به شکلی از این سرمایه گذاری دولت در بخش دیگر نیز سود می برند. به سخن دیگر، با یک کار خیرخواهانه وقفی هم بخشی از نیازهای جامعه تامین و برآورده شده و هم بودجه و اعتبار مورد نیاز در کار دیگری هزینه شده و زمینه برای کارهای عظیم تر و بزرگ تر فراهم می شود.

موقوفات عام المنفعه به سبب این که عین مال هماره در اختیار جامعه است، باعث کاهش شدید هزینه های عمومی و افزایش رفاه و ثروت جامعه می شود. برآوردهای علمی نشان می دهد که در برخی از کشورهای اروپایی به ویژه آلمان بخش عمده هزینه های آموزشی و تحقیقاتی و فرهنگی از طریق موقوفات تامین می شود و این گونه دولت آلمان از ظرفیت وقف برای افزایش رفاه و تولید ملی و رفاه ملت خود سود می برد.

کسانی که اموالی را وقف می کنند به جامعه این امکان را می دهند که بر ثروت و قدرت خود بیایستد و نیازمند بیرون نباشد؛ زیرا هر جامعه ای وقتی نیازهایش را خود برطرف کند و نیازمند بیرون نباشد، دیگر نیازی نیست که ثروت و قدرت را از بیرون وارد کند و دچار وابسته شود. هر جامعه ای با قناعت و صرفه جویی و بهره مندی از امکانات ملی خود می تواند قوام پیدا کند و بر پای خود بماند. وقتی ثروتمندان بخشی از ثروت خود را وقف کارهای عام المفنعه می کنند با چنین عملی در کارهای خیر معاونت کرده و دولت را از بار سنگینی رها بخشیده و هزینه های آن را کاهش می دهند. در چنین حالتی دولت می تواند درآمدهای ملی را در جایی دیگر هزینه کرده و در مقابل تحریم ها و فشارهای اقتصادی تاب بیاورد و از فشار سنگین آن خود را برهاند.

متن اصلاحی