آداب زناشویی و آموزه های جنسی در اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

اسلام همه چیز را بیان کرده و خداوند قرآن را به «تبیان کل شی» ستوده است. پس هر آن چه که انسان درباره فلسفه و سبک زندگی بخواهد بداند در آموزه های اسلامی آمده است؛ زیرا کتاب هدایت انسان به کمالاتی است که اوج آن همان تحقق صفات و اسمای الهی در انسان است. بنابراین، در اسلام همان مطالب بیان شده و این کتاب دنیا که به ظاهر بی آغاز و انجام است، و صفحات پیشین و پسین آن در اختیار بشر نیست، این گونه در اختیار بشر قرار داده است و همه احکام از پیش از تولد تا پس مرگ ، هم چنین مسایل و مطالبی از از دنیا و آخرت و قوانین حقوقی و کیفری از خسارت و دیه سرخی و خدشه بر بدن تا قتل و کشتن بیان شده است.

از جمله این احکام مهم در زندگی می بایست به زناشویی اشاره کرد. از این روست که چیزی را در این باره فروگذار نکرده و حتی آداب جزیی زناشویی بیان شده است؛ اما از آن جایی که بیان همه مطالب نه شایسته طرح در یک مقاله عمومی است و نه امکان طرح آن هاست، به برخی از آداب زناشویی در آموزه های جنسی اسلام بسنده می شود و به حکم قرآنی در این باره برخی از ملاحظات حیا برای تشریع و تبیین حکم کنار نهاده شده است.

مخالفت اسلام با رهبانیت

اسلام با هر گونه رهبانیتی که انسان را از حالت عادی و طبیعی خارج می سازد مخالفت می کند. رهبانیت در مسیحیت به عللی رشد و توسعه یافته است؛(حدید، آیه 27؛ مائده، آیه 82)‌ زیرا حضرت عیسی بن مریم(ع) تنها از مادر بشر است و روح القدس با تمثل به بشری کامل و تمام،‌ روح عیسی(ع) را در زهدان حضرت مریم(س) دمیده است.(مریم، آیات 17 و 18)

البته خداوند گزارش می کند که اینان در همان عهد و پیمانی که به عنوان راهب و ترسا با خداوند بسته اند خیانت کرده و به آداب رهبانیت و اصول آن پای بند نبوده اند. (توبه، آیه 31 و 34؛ حدید، آیه 27)

اما اسلام به شدت با رهبانیت مخالفت و مبارزه کرده است.(بحار الأنوار : ج ۲۲ ،ص ۲۶۴ ،ح ۳ ) از این روست که اسلام تشویق به ازدواج و زناشویی می کند و پیامبر(ص) آن را سنت خویش معرفی می نماید و می فرماید: النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی‏ ؛ ازدواج و زناشویی، سنّت من است. پس هر کس از سنّت من رویگردان شود از من نیست.( شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 101، مطبعة حیدریة، نجف، بى تا)

امام صادق عليه السلام در نفی از رهبانیت و ترک ازدواج می فرماید:زن عثمان بن مَظعون ، نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و گفت : اى پيامبر خدا ! عثمان ، روزها روزه مى گيرد و شب ها در عبادت است ! پيامبر خدا صلى الله عليه و آله با عصبانيت ، كفش هايش را برداشت و بيرون رفت تا نزد عثمان آمد . ديد كه مشغول نماز است . عثمان ، با ديدن پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نمازش را قطع كرد . پيامبر صلى الله عليه و آله به او فرمود : «اى عثمان ! خداوند متعال ، مرا به رهبانيت نفرستاده ؛ بلكه مرا با آيين يكتاپرستىِ سهل و ساده گير ، فرستاده است . من ، هم روزه مى گيرم و هم نماز مى خوانم و هم با همسرم آميزش مى كنم . پس هر كه آيين مرا دوست دارد ، بايد از سنّت من پيروى كند و از جمله سنّت من ، ازدواج كردن است» .(بحار الأنوار : ج ۲۲ ص ۲۶۴ ح ۳)

هم چنین امام صادق عليه السلام می فرماید:سه زن ، نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمدند . يكى از آنان گفت : شوهرم گوشت نمى خورد . دومى گفت : شوهرم بوى خوش استشمام نمى كند . سومى گفت : شوهرم با زنان ، نزديكى نمى كند . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، در حالى كه رَدايش را مى كشيد ، بيرون آمد و بر منبر شد و خدا را حمد و ثنا نمود و سپس فرمود : «چه شده است كه گروهى از يارانم گوشت نمى خورند ، بوى خوش نمى بويند ، و با زنان ، هم بستر نمى شوند؟! به درستى كه من گوشت مى خورم ، بوى خوش مى بويم و با زنان ، هم بستر مى شوم . پس هر كه از راه و رسم من روى بگردانَد ، از من نيست» .(الكافي : ج ۵ ص ۴۹۶ ح ۵ ، بحار الأنوار : ج ۲۲ ص ۱۲۴ ح ۹۴)

خداوند در آیات قرآنی اصل زوجیت و جفت برای همه موجودات را بیان کرده و آن را قاعده خلقت و آفرینش دانسته است. این بدان معناست که هیچ مرد و زنی بدون همسر و جفت کامل نیست.(ذاریات، آیه 49) افزون بر این که اصولا آرامش و سکونت که یک حالت عاطفی و روانی و روحی برای بشر است در سایه ازدواج تحقق می یابد و انسان این گونه می تواند به نیازهای گوناگون به ویژه روحی خویش پاسخ دهد و از مودت و محبت و رحمت بهره مند شود.(روم، آیه 21)

از آیه 28 سوره نساء به دست می آید که انسان می بایست به نیازهای جنسی خود پاسخ دهد. در این آیه ترغيب به پاسخ دادن به غريزه جنسى مطرح شده و خداوند با تعبیر«و انسان ، ناتوانْ آفريده شده است» ؛ يعنى توانِ تَرك جماع را ندارد ، این خصلت بشر را تبیین کرده است. البته از آیات دیگر، از جمله آیه 14 سوره آل عمران به دست می آید که انسان در میان هم نوعان به جنس مخالف خویش گرایش بسیار شدیدی دارد و حب افراطی و شدید مردان به زنان از جمله اموری است که خداوند در این آیه بر آن تاکید دارد و در آیات دیگر بیان نموده که شیطان از همین مساله به خوبی بهره می برد تا مقاصد خویش را پیش برد.

در روایات بسیار به زناشویی ترغیب شده و آثار بسیاری برای آن مترتب دانسته اند. از جمله روای گوید: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله وارد اتاق اُمّ سلمه شد . بوى خوشى به مشامش رسيد . فرمود : «حَولاء ، نزد شما آمده ؟» . اُمّ سلمه گفت : بله . او از شوهرش شكايت دارد . در اين هنگام ، حولاء ، بيرون آمد و گفت : پدر و مادرم به فدايت ! شوهرم ، به من ، بى اعتناست . فرمود : «بيشتر به خودت بِرس ، اى حولاء!» . گفت : هيچ عطرى نبوده كه خودم را با آن براى او خوش بو نكنم ؛ امّا او همچنان از من روى گردان است ! پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «اگر مى دانست كه با رو آوردنش به تو ، چه پاداشى براى اوست !» . حولاء گفت : با رو آوردنش به من ، چه پاداشى براى اوست ؟ فرمود : «هر گاه روى آوَرَد ، دو فرشته ، او را در آغوش مى كشند ، و همانند كسى است كه در راه خداوند ، شمشير بر كشد ، و چون مجامعت كند ، گناهان او همچون برگ درخت ، فرو مى ريزند ، و هر گاه غسل كند ، از گناهانْ شسته مى شود» .( الكافي : ج ۵ ص ۴۹۶ ح ۴ ، بحار الأنوار : ج ۲۲ ص ۱۲۴ ح ۹۳)

آداب زناشویی

از آن جایی که بخشی از نیازهای روانی و روحی و نیز جسمی انسان از طریق زناشویی برطرف می شود، دانستن آداب آن می تواند در التذاذ کامل تر جسم و نفس انسانی تاثیر به سزایی داشته باشد تا هم به نیازهای طبیعی انسان و قوه شهوت جنسی اش پاسخ درخور و شایسته ای داده شود و هم از هر گونه زیاده رویی و نیز سرکوب غرایز طبیعی که کامل آفرین است جلوگیری به عمل آید. در آموزه های اسلامی به طور کامل آداب زناشویی با جزئیات بسیار بیان شده است؛ اما طرح همه آن یا شدنی نیست یا شرایط عمومی اقتضای طرح آن را ندارد و می بایست در جلسات خصوصی بیان شود.

1. آرایش و تزیین همسران: یکی از مهم ترین آداب زناشویی آن است که میل جنسی در طرف مقابل بر انگیخته شود. بنابراین همسران می بایست روش هایی را در پیش گیرند که این میل تحریک شده و شرایط برای التذاذ کامل فراهم آید. مردان به سبب آن که بیش ترین التذاذ مقدماتی را از دیدن و شنیدن می برند،‌ آرایش زن و سخنان شیرینش نقش تعیین کننده ای را در تحریک عواطف و احساساتش بازی می کند. اگر زنی بخواهد در دل شوهرش جا گیرد می بایست خود را بیاراید و سخنان نیکو و شیرین بر زبان آرد. پیامبر(ص) می فرماید: لَولا أنَّ المَرأَةَ تَصَنَّعُ لِزَوجِها لَصَلَفَت عِندَهُ؛ اگر زن ، خود را براى شوهرش نمى ساخت ، بى گمان در دل او جا نمى گرفت .( نثر الدرّ : ج ۱ ص ۲۴۲ ) پس صنعت گری زن به خوش آرایی اوست تا این گونه دلربایی کند و در دلش جایی گیرد و مهر و عشق زنان دیگر را از دل همسرش دور دارد. پیامبر(ص) درباره آرایش مردان برای زنان می فرماید: :يَجِبُ عَلَى الرَّجُلِ لِامرَأَتِهِ ما يَجِبُ لَهُ عَلَيها ؛ أن يَتَزَيَّنَ لَها كَما تَتَزَيَّنُ لَهُ في غَيرِ مَأثَمٍ؛ مرد در برابر زنش ، همان وظيفه اى را دارد كه زنش در برابر او دارد ؛ يعنى خود را براى او بيارايد ، همچنان كه زنش ، خود را براى او مى آرايد ؛ ولى نبايد به گناه بيفتد .(الفردوس : ج ۵ ص ۵۲۱ ح ۸۹۵۳) آن حضرت(ع) در یک دستور جامع به مردان می فرماید: اِغسِلوا ثِيابَكُم ، وخُذوا مِن شُعورِكُم ، وَاستاكوا ، وتَزَيَّنوا ، وتَنَظَّفوا ؛ فَإِنَّ بَني إسرائيلَ لَم يَكونوا يَفعَلونَ ذلِكَ فَزَنَت نِساؤُهُم؛ لباس هاى خود را بشوييد ، موهايتان را اصلاح كنيد ، مسواك بزنيد ، خود را آراسته سازيد ، و نظافت كنيد ؛ چرا كه بنى اسرائيل ، اين كارها را نمى كردند . در نتيجه ، زنانشان به زنا دادن افتادند .( كنز العمّال : ج ۶ ص ۶۴۰ ح ۱۷۱۷۵) پس همان طوری که زن اگر به خود نرسد مردان دل در گرو زنان دیگر خواهند داشت، زنان نیز گرفتار زنا می شوند و خود را به مردان خوش پوش، خوش رو، خوش گفتار، خوش بو می سپارند. امام کاظم(ع) در بیان تاثیر نظافت و آماده سازی مرد برای همسرش می فرماید: تَهِيئَةُ الرَّجُلِ لِلمَرأَةِ مِمّا يَزيدُ في عِفَّتِها؛ آراسته بودن مرد براى زن ، از عواملى است كه بر پاك دامنىِ زن مى افزايد .( بحار الأنوار : ج ۷۹ ص ۳۰۷ ح ۲۳ ) حسن بن جَهم و چنین ذروان المدائني می گوید: ابو الحسن عليه السلام(امام موسی(ع) یا امام رضا(ع)) را ديدم كه خَضاب كرده بود . گفتم : قربانت گردم ! خضاب كرده ايد؟! فرمود : «آرى . آراسته بودن ، از عواملى است كه بر پاك دامنىِ زن مى افزايد . زنان ، از آن رو تركِ پاك دامنى مى كنند كه شوهرانشان آراسته بودن را ترك مى نمايند» . سپس فرمود : «آيا تو دوست دارى كه همسرت را مانند خودت ، ناآراسته ببينى؟» . گفتم : نه . فرمود : «او نيز همين طور» . آن گاه افزود : «پاكيزگى ، خوش بو بودن ، اصلاح كردن مو و كثرت آميزش ، از صفات پيامبران است» .( بحار الأنوار : ج ۷۶ ، ص ۱۰۰، ح ۹ و 10)

2. خوش بویی: از مقدمات و آداب زناشویی این است که همسران از عطرهای خوشبوکننده استفاده کنند و بوهای بد را از بدن و دهان خود بزدایند. امیرمومنان علی(ع) می فرماید: لِتَطَيَّبِ المَرأَةُ المُسلِمَةُ لِزَوجِها؛ زن مسلمان بايد خود را براى شوهرش خوش بو سازد.( بحار الأنوار : ج ۱۰ ص ۱۰۰ ح ۱ ) البته این اختصاص به زنان ندارد بلکه مرد نیز این گونه باید باشد،‌ اما چون عشوه گری و طنازی و دلربایی نخست با زن است، خوشبو کردن زن در اولویت است.

3. سرمه کشیدن: از دیگر آداب این است که زن خود را با وسایل آرایشی بیاراید و چهره اش را زیبا و دلرباتر از آن چه هست بنماید. تسویل و تزیین همسر امری پسندیده است. به سخن دیگر اگر گریم کردن برای دیگران خوب نیست، ولی فریب همسر با گریم و دگرنمایی و بهترنمایی امری پسندیده است. پیامبر(ص) می فرماید: إنّي لَاُبغِضُ مِنَ النِّساءِ السَّلتاءَ وَالمَرهاءَ ؛ فَالسَّلتاءُ : الَّتي لا تَختَضِبُ ، وَالمَرهاءُ : الَّتي لا تَكتَحِلُ؛ من از زنان سَلتاء و مَرهاء ، متنفّرم . سَلتاء ، زنى است كه خضاب نمى كند ، و مرهاء ، زنى است كه سُرمه نمى كشد .( بحار الأنوار : ج ۱۰۳ ص ۲۶۲ ح ۲۴)

4. حمام کردن: به طور طبیعی انسان عرق می کند و بوی ناخوشی از بدن بر می خیزد. بهتر است که زنان ومردان پیش از زناشویی استحمام کنند. در روایات است که پیامبر(ص) به دخترانش این دستور را می داد: إنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله كانَ إذا زَوَّجَ بَناتِهِ ، أمَرَ ألّا يَقَرَبَهُنَّ أزواجُهُنَّ حَتّى يَغتَسِلنَ ، ويَأمُرُ أزواجَهُنَّ بِذلِكَ؛ پيامبر صلى الله عليه و آله هر گاه دخترانش را شوهر مى داد ، دستور مى داد كه پيش از شستن خود ، به شوهرانشان نزديك نشوند ، و به شوهران آنها نيز چنين مى فرمود .( المراسيل : ص ۱۴۴ ، ح ۲ ) امام کاظم (ع) از رسول الله (ص) نقل می کند که ایشان به مردان می فرماید: لِيَتَهَيَّأ أحَدُكُم لِزَوجَتِهِ كَما تَتَهَيّأُ زَوجَتُهُ لَهُ . قالَ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ عليه السلام : يَعني يَتَهَيَّأُ بِالنَّظافَةِ ؛ «هر يك از شما بايد خود را براى همسرش آراسته كند ، همچنان كه همسرش خود را براى او مى آرايد» . جعفر بن محمّد عليه السلام فرمود : «يعنى با نظافت كردن ، خود را آراسته سازد» .( مستدرك الوسائل : ج ۱۴ ص ۲۹۶ ح ۱۶۷۶۸ )

5. شب جمعه: انسان در هر زمانی که نیاز جنسی دارد می بایست به آن پاسخ گوید حتی اگر در جایی چون شتر سوار باشد و بخواهد با همسرش زناشویی داشته باشد. اما در برخی از زمان ها بهتر است که این کار انجام گیرد که از جمله آن ها جمعه است. این عمل در این روز و شب موجب می شود تا انسان افزون بر برطرف کردن نیاز جنسی از فواید غسل جمعه بهره مند شده و از ثواب معنوی آن برخوردار شود. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :آيا هر يك از شما نمى تواند در هر جمعه ، با همسرش مقاربت كند ؟ در اين صورت ، براى او ، دو پاداش است : پاداش غسل كردنِ خودش و پاداش غسل كردنِ همسرش .( الفردوس : ج ۴ ص ۴۱۹ ح ۷۲۲۰)

6. اعلام آمادگی: زن می بایست به اشکال گوناگون آمادگی و استعداد خود را برای انجام عمل زناشویی بیان کند. از جمله این که رفتاری داشته باشد که مرد تحریک شده و زمینه برای زناشویی فراهم آید. پیامبر(ص) می فرماید:لا يَحِلُّ لِامرَأَةٍ أن تَنامَ حَتّى تَعرِضَ نَفسَها عَلى زَوجِها ؛ تَخلَعَ ثِيابَها ، وتَدخُلَ مَعَهُ في لِحافِهِ فَتُلزِقَ جِلدَها بِجِلدِهِ ، فَإِذا فَعَلَت ذلِكَ فَقَد عَرَضَت؛ براى هيچ زنى ، روا نيست كه بخوابد ، مگر اين كه [پيش از آن ، ]خودش را به شوهرش عرضه كند . جامه هايش را در آورَد ، در بستر او در آيد ، و پوست خود را بر پوست او بچسباند . اگر چنين كند ، خود را عرضه نموده است .( وسائل الشيعة : ج ۱۴ ص ۱۳۷ ح ۲۵۳۹۲) هم چنین مرد اگر نیاز جنسی دارد باید بخواهد و اعلام کند و زن نیز به این نیاز پاسخ دهد حتی اگر شرایط عادی و طبیعی نباشد. پیامبر(ص) می فرماید: إذَا الرَّجُلُ دَعا زَوجَتَهُ لِحاجَتِهِ فَلتَأتِهِ ، وإن كانَت عَلَى التَنّورِ؛ هر گاه مرد ، همسرش را براى نيازش فرا خوانَد ، زن بايد نزد او برود ، اگر چه سرِ تنور [ ، مشغول پختن نان ]باشد .( وسائل الشيعة : ج ۱۴ ص ۱۲۶ ح ۲۵۳۵۴) اگر زن پاسخ گو نباشد، لعنت فرشتگان را برای خود خریده است. پیامبر(ص) به زنان در این باره هشدار می دهد و می فرماید: هر گاه مرد ، همسرش را به بستر خويش بخوانَد و او خوددارى كند ، و شوهرش آن شب را با ناراحتى از او بگذرانَد ، تا صبح ، فرشتگان ، آن زن را لعنت مى كنند .( . صحيح البخاري : ج ۳ ص ۱۱۸۲ ح ۳۰۶۵؛ سنن الترمذي : ج ۳ ص ۴۶۵ ح ۱۱۶۰ ) آن حضرت(ع)‌در جایی دیگر می فرماید: هيچ زنى ، از بستر شوهرش دورى نمى كند ، مگر آن كه فرشتگانِ خداوند عز و جل او را لعنت مى كنند .( مسند ابن حنبل : ج ۳ ص ۲۵۸ ح ۸۵۸۷)

7. سرعت در پاسخ گویی: از آداب زناشویی این است که اگر هر یک از دو طرف نیاز جنسی داشته باشند، به سرعت پاسخ گفته شود و در این امر تاخیر روا نیست. پیامبر(ص) می فرماید: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : «خداوند ، زنان تعلّل كننده را لعنت كرده است» . گفت : اى پيامبر خدا ! زنان تعلّل كننده كيستند؟ فرمود : «زنى كه شوهرش او را به بستر خويش بخواند و او بگويد : بعدا ، تا اين كه شوهرش را خواب ببَرد» .( كنز العمّال : ج ۱۶ ص ۳۸۵ ح ۴۵۰۲۱) در این باره روایت زیادی از امامان معصوم(ع) رسیده است.( الكافي : ج ۵ ص ۵۰۸ ح ۲ ) البته بعضی زنان با طولانی کردن نماز این کار را می کنند تا شوهرشان به سراغشان نروند.( وسائل الشيعة : ج ۱۴ ص ۱۱۷ ح ۲۵۳۱۶ ) هم چنین اگر مردی به نیاز جنسی همسرش پاسخ نگوید گناه کرده است. عبد اللّه بن عمرو [ بن عاص ] ـ : ) پدرم ، زنى از قريش را به همسرى من در آورد . چون بر من وارد شد ، چندان سرگرم عبادت و روزه و نماز بودم كه به او اعتنا نمى كردم . عمرو بن عاص ، به ديدن عروسش آمد و نزد او رفت و گفت : شوهرت را چگونه يافتى؟ همسرم گفت : بهترين مرد است ـ يا همانند بهترين شوهرهاست ـ . آغوشى براى ما نگشوده ، و بسترى برايمان نمى شناسد ! پدرم ، به من رو كرد و شروع كرد به نكوهش كردن و زخم زبان زدن به من و گفت : من زنى خانواده دار از قريش را به همسرى تو در آورده ام . آن گاه تو ، به خواسته او بى توجّهى مى كنى و چنين و چنان مى كنى؟! سپس نزد پيامبر صلى الله عليه و آله رفت و از من شكايت كرد . پيامبر صلى الله عليه و آله در پى من فرستاد و من نزد ايشان رفتم . به من فرمود : «آيا روزها را روزه مى گيرى؟» . گفتم : آرى . فرمود : «و شب ها را به نماز مى گذرانى؟» . گفتم : آرى . فرمود : «امّا من ، گاهى روزه مى گيرم و گاهى نيز نمى گيرم . هم نماز مى خوانم و هم مى خوابم ، و با زنان ، همخوابگى مى كنم . پس هر كه از سنّت من روى گردانَد ، از من نيست» .( مسند ابن حنبل : ج ۲ ص ۵۴۹ ح ۶۴۸۷ ، حلية الأولياء : ج ۱ ص ۲۸۵)

8. مجامعت با میل شدید: از دیگر آداب زناشویی این است که در هنگام میل شدید این کار انجام گیرد. امام رضا عليه السلام می فرماید:نزديكى مكن ، مگر از روى ميلِ شديد .( مكارم الأخلاق : ج ۱ ص ۳۹۳ ح ۱۳۲۸)

9. پنهان بودن: آشکارا زناشویی نکنید و سعی کنید تا به دور از چشم دیگران انجام گیرد. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله می فرماید:از كلاغ ، سه خصلت را ياد بگيريد : پنهانى آميزش كردن ، سحرخيزى در طلب روزى ، و محتاط بودن .( بحار الأنوار : ج ۷۱ ص ۳۳۹ ح ۶) امام على عليه السلام نیز می فرماید:پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نهى فرمود از اين كه مرد ، با همسرش نزديكى كند ، در حالى كه كودك ، در گهواره به آنها مى نگرد .( ، بحار الأنوار : ج ۱۰۳ ص ۲۹۵ ح ۵۱ )

10. ارضای کامل زن: از آن جایی که زنان دیرتر ارضاء می شوند می بایست این عمل چنان ادامه یابد که زن به اوج لذت جنسی رسیده و ارضاء شود. از این روست که پیامبر(ص) از جداشدن پیش از اتمام ارضای زن نهی می کند و می فرماید: هر گاه يكى از شما خواست با همسرش نزديكى كند ، زودتر از او ، از جاى بر نخيزد .( الكافي : ج ۵ ص ۵۶۷ ح ۴۸) امام على عليه السلام نیز می فرماید:هر گاه يكى از شما خواست كه با همسرش نزديكى كند ، زودتر از او ، از جاى بر نخيزد ؛ چرا كه زنان نيز نيازهايى دارند .( بحار الأنوار : ج ۱۰۳ ص ۲۸۷ ح ۱۹) حضرت پیامبر (ص) با تمثیلی می کوشد تا مردان از جدا شدن پیش از ارضای کامل زن باز دارد؛ چرا که مردان زودتر ارضا می شوند ،‌در حالی که زنان هنوز به اوج لذت نرسیده اند. پیامبر(ص) می فرماید: هر گاه مرد ، با همسرش در آميخت ، خُروسْوار بر نجهد ؛ بلكه روى شكم او بمانَد تا زن نيز به همان لذّتى كه وى رسيده ، برسد .( الفردوس : ج ۱ ص ۲۹۴ ح ۱۱۶۱)

11. درنگ و تانی: در ادامه همان مطلب؛ این ادب درنگ و تانی بیان شده است. به این معنا که جماع با درنگ و تانی ادامه یابد و زود به سرانجام نرسد. امام صادق(ع) از پیامبر (ص) روایت می کند که فرمود: «هر گاه يكى از شما مجامعت كرد ، مانند پرندگان ، با آنان (همسرش) نزديكى نكند ؛ بلكه بايد مكث و درنگ كند» .( الكافي : ج ۵ ص ۴۹۷ ح ۲)

12. دعا و یاد خدا: از آداب مجامعت آن است که با یاد خدا و دعا همراه باشد. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله می فرماید :هان ! اگر هر يك از شما ، هنگامى كه مى خواهد با زنش هم بستر شود ، بگويد : «به نام خدا . بار خدايا ! ما را از [شرّ] شيطان به دور دار ، و شيطان را از آنچه روزىِ ما كرده اى ، دور بدار» ؛ چرا كه چنانچه در آن مجامعت ، فرزندى برايشان مقدّر شود ، هيچ شيطانى ، هرگز به او گزند نمى رسانَد .( بحار الأنوار : ج ۷۷ ص ۶۶ ح ۵ ) امام باقر عليه السلام نیز می فرماید :هر گاه خواستى فرزنددار شوى ، هنگام آميزش بگو : بار خدايا ! مرا فرزندى روزى فرما ، و او را پرهيزگار ، و با جسمى سالم و بدون افزونى و كاستى ، قرار بده و او را عاقبت به خير بگردان .( الكافي : ج ۵ ص ۵۰۳ ح ۴) امام صادق عليه السلام نیز می فرماید :هر گاه يكى از شما با همسرش نزديكى كرد ، خدا را ياد كند [ و بسم اللّه بگويد ] ؛ زيرا هر كه در هنگام آميزش ، خدا را ياد نكند و فرزندى از او به دنيا بيايد ، شيطان ، در [تولّد] او شركت دارد ، و اين ، از دوستى و دشمنى [ آن كودك ] با ما شناخته مى شود .( بحار الأنوار : ج ۶۳ ص ۲۰۱ ح ۱۹ .)

13. وضو گرفتن براى آميزش مجدّد: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله می فرماید :هر گاه يكى از شما با همسرش نزديكى كرد ، سپس خواست كه دوباره نزديكى كند ، وضو بسازد ؛ زيرا اين كار ، بر نشاط او براى بار دوم مى افزايد .( وسائل الشيعة : ج ۱۴ ص ۸۲ ح ۲۵۱۸۰ ) پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هم چنین می فرماید:مكروه است مردى كه محتلم شده ، [دوباره] با زن نزديكى كند ، مگر اين كه غسل نمايد . پس اگر با آن حالت ، نزديكى كرد و فرزندى ديوانه به دنيا آمد ، نبايد كسى جز خودش را ملامت كند.( كنز العمّال : ج ۱۶ ص ۳۴۳ ح ۴۴۸۳۲ . بحار الأنوار : ج ۷۶ ص ۳۳۸ ح ۲ .)

14. ترک زياده روى: افراط در هر کاری از جمله زناشویی و مجامعت خوب نیست. پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : «هر كه مى خواهد جاودانه بماند ـ كه البتّه جاودانگى ، در كار نيست ـ ، صبحانه تناول كند ، كفش نيكو [ و مناسب ]بپوشد ، ردايش سبُك باشد ، و با زنان ، كمتر نزديكى كند» . گفته شد : اى پيامبر خدا ! سبُكى ردا چيست ؟ فرمود : «اندك بودن دَين» (كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۳ ص ۵۵۵ ح ۴۹۰۲ ۲۷ ) امام على عليه السلام ( ـ در پاسخ اين پرسش كه : جماع چيست؟ ـ : ) می فرماید: پرده شرمى كنار مى رود ، و شرمگاه هايى به هم مى آميزند ، كه شبيه ترين حالت به ديوانگى است . زياده روى در آن ، پيرى مى آورد ، و چون از آن حالت به خود بيايد ، پشيمان مى شود . ميوه حلالش ، فرزند است كه اگر زنده بمانَد ، [والدينش را] گرفتار مى كند ، و اگر بميرد ، [براى آنها] اندوه مى آورد .( غرر الحكم : ج ۳ ص ۴۱۷ ح ۴۹۴۳)

15. آميزش ، در حالتِ پُر بودن معده و مثانه: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله می فرماید :[زنهار !] هيچ يك از شما در حالى كه نياز به قضاى حاجت دارد ، نزديكى نكند ؛ زيرا اين كار ، بيمارىِ بواسير ايجاد مى كند . [زنهار ! ]هيچ يك از شما در حالى كه مثانه اش پُر است ، نزديكى نكند ؛ چرا كه اين كار ، باعث ناسور (فيستول) مى شود .( الفردوس : ج ۵ ص ۱۲۸ ح ۷۷۰۶ ، كنز العمّال : ج ۱۶ ص ۳۵۵ ح ۴۴۹۰۲)

16. آميزش رو به قبله: امام على عليه السلام ( ـ در بيان شَمّه اى از نهى هاى پيامبر صلى الله عليه و آله ـ : ) می فرماید: ايشان از اين كه مرد ، با همسرش ، رو به قبله نزديكى كند ، نهى فرمود .( كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۴ ص ۶ ح ۴۹۶۸)

17. آميزش با زن ، به هوسِ زنى ديگر: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ( ـ در توصيه هايش به امير مؤمنان عليه السلام ـ : ) می فرماید: اى على ! با زنت به هوس زنى ديگر ، نزديكى نكن ؛ زيرا مى ترسم اگر فرزندى برايتان مقدّر شود ، مخنّث يا زن صفت و ديوانه باشد .( كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۳ ص ۵۵۲ ح ۴۸۹۹) پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ( ـ در توصيه هايش به امير مؤمنان عليه السلام ـ : ) می فرماید: اى على ! با همسرت ، به هوسِ خواهر او نزديكى مكن ؛ زيرا اگر فرزندى برايتان مقدّر شود ، باجگير يا كمكِ ستمگر خواهد بود ، و گروهى از مردم ، به دست او نابود مى شوند .( علل الشرائع : ص ۵۵۱ ح ۵)

18. فَخرفروشى به كثرت آميزش: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :فَخرفروشى به كثرت آميزش ، حرام است .( مسند ابن حنبل : ج ۴ ص ۵۸ ح ۱۱۲۳۵)

19. نقل كردن براى ديگران: مسند ابن حنبل ( ـ به نقل از شهر ـ : ) اسماء بنت يزيد برايم گفت كه وى نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بود و مردان و زنان ، كنار او نشسته بودند . ايشان فرمود : «ممكن است مردى ، از كارى كه با همسرش مى كند ، بگويد ، و يا زنى ، از كارى كه با شوهرش كرده ، خبر دهد ؟!» . جمعيت ، سكوت كرد . من گفتم : بله . البتّه ، اى پيامبر خدا ! هم زن ها مى گويند ، و هم مردها اين كار را مى كنند ! فرمود : «اين كار را نكنيد ؛ زيرا اين كار ، به آن مى مانَد كه شيطان، ماده شيطانى را در گذرگاهى ببيند و بر او بر جهد و مردم تماشا كنند» .( مسند ابن حنبل : ج ۱۰ ص ۴۳۹ ح ۲۷۶۵۴) هم چنین پيامبر خدا صلى الله عليه و آله می فرماید:از جمله كسانى كه در روز قيامت ، بدترين جايگاه را نزد خدا دارند ، مردى است كه با همسرش و همسرش با او ، كارى انجام بدهد ، سپس راز او را فاش سازد .( صحيح مسلم : ج ۲ ص ۱۰۶۰ ح۱۲۳)

20. آميزش با زن در زمان قاعدگى: خداوند از این عمل نهی کرده و فرموده است: « از تو در باره عادت ماهانه[ ى زنان ] مى پرسند . بگو : آن ، رنجى است . پس هنگام عادت ماهانه از [ آميزش با ] زنان ، كناره گيرى كنيد ، و به آنان نزديك نشويد تا پاك شوند . پس چون پاك شدند ، از همان جا كه خدا به شما فرمان داده است ، با آنان آميزش كنيد . خداوند ، توبه كاران و پاكيزگان را دوست مى دارد » . (البقرة : آیه ۲۲۲ ) پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس ، با زنش در زمان عادت ماهانه اش نزديكى كرد و فرزندى جذامى يا پيس ، به دنيا آمد ، جز خودش ، كسى را سرزنش نكند .( كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۱ ص ۹۶۱ ح ۲۰۱) امام صادق عليه السلام نیز می فرماید: ما را دشمن نمى دارد ، مگر كسى كه ناپاك ، زاده شده باشد ، يا مادرش در زمان قاعدگى اش ، او را حامله شده باشد .(تهذيب الأحكام : ج ۱ ص ۱۶۴ ح ۴۷۲ ، وسائل الشيعة : ج ۲ ص ۵۷۶ ح ۲۲۷۴ ) عذافر صيرفى از امام صادق عليه السلام نقل می کند که فرمود : «اين ناقص الخلقه ها را مى بينى؟» . گفتم : آرى . فرمود : «اينها كسانى هستند كه پدرانشان با زنانشان ، در زمان قاعدگى ، نزديكى مى كنند» .( الكافي : ج ۵ ص ۵۳۹ ح ۵ ، علل الشرائع : ص ۸۲ ح ۱)

21. آميزش ، هنگام اعتكاف در مسجد: خداوند در قرآن می فرماید: « و در حالى كه در مساجد ، معتكف هستيد ، [ با زنان ] در نياميزيد . اين است حدود احكام الهى . پس بدانها نزديك نشويد . اين گونه ، خدا آيات خود را براى مردم بيان مى كند . باشد كه پروا پيشه كنند » . (البقرة : آیه ۱۸۷ )

این ها تنها بخشی از آداب مجامعت و زناشویی است و بیان همه آن در امکان و حوصله مقاله نیست. پس به همین میزان بسنده می شود.