بي گمان زمين با همه ظرفيت ها و توانمندي هاي ذاتي اش ، از اين که بتواند همه آن چه که مردمان در آن از زشت و بدي به جا مي آورند ، به تمام و کمال پاسخ در خوري دهد. بسياري از رفتارها و کردارهاي بشر آسيب هايي به شخص و يا گروه ها و حتي ملت ها و فراتر به زمين و آسمان و موجودات آن وارد مي آورد که بيرون از تصور است.
در نظر بگيريد که شخصي ديوانه رهبر کشوري باشد که از بمب هسته اي نتروژني و يا هيدروژني برخوردار است و آن را در جنگي به کار مي برد آثار زيانبار کشتار دست جمعي مردمي بي گناه و يا آثار مخرب زيست محيطي آن که سال ها و نسل ها بر جا مي ماند ، آن اندازه فاجعه آميز است که نمي توان با کشتن و مجازات مسئول اين کشتار دست جمعي آن را جبران کرد. از اين رو زمين از اين ظرفيت برخوردار نيست تا بتواند سرزمين مجازات اعمال و رفتار زشت و مخرب بشري باشد.
همين مساله درباره پاداش برخي از اعمال پسنديده و خوب نيز صدق مي کند. بنابراين لازم و ضروري است که مکان و جايي ديگر به عنوان سرزمين مجازات قرار داده شود. اين همان دنيايي است که از آن به آخرت تعبير مي شود و دوزخ سرزمين مجازات بدکاران و زشت کاران است. دراين نوشتار وضعيت بدکاران و دوزخيان را از زبان قرآن بيان مي کنيم تا باشد از آن پند گيريم و از قرار گرفتن در آن وضعيت و موقعيت رهايي يابيم.
آرزوي دوزخيان
قرآن هنگامي که وضعيت دوزخيان اشاره مي کند براي آنان آرزوها و اميالي را بيان مي کند که در حقيقت توضيح و تشريح وضعيت زيست و زندگي آنان در دوزخ و فشارها و عذاب هايي است که به آنان وارد مي شود.
از مهم ترين آرزوهايي که قرآن براي دوزخيان بيان مي کند آرزوي اين است که خدا را در دنيا اطاعت مي کردند. هنگامي که در آتش دوزخ اين رو و آن رو مي شوند و برشته و کباب مي شوند اين آرزو را به زبان مي آورند که اي کاش در دنيا به اطاعت خداوند مي پرداختند.( احزاب آيه 66) و از همان راهي مي رفتند که پيامبر(ص) پيموده و از شر عذاب و آتش دوزخ رهايي يافته اند.( فرقان آيه 27) در آن جاست که در مي يابند که راه مستقيم پيامبر و روش و سير و سلوک آن بزرگوار مي توانست آنان را از اين گونه کباب شدن رهايي بخشد. قرآن اين سخن زماني از ايشان نقل مي کند که آنان به شدت گرفتار آتش هستند و به سختي عذاب وعده داده شده را مي چشند. چشمانشان زماني به واقعيت باز شد که پرده هاي دنيايي کنار رفت و به تعبير قرآن چشمان تيز و بينا گرديد : بصرک اليوم حديد( معارج ) اين تيزي و درخشش چون آهنش به اين است که آن چه شنيده بود را مي چشد و با تمام وجود لمس مي کند. از اين رو آرزوي بازگشت به دنيا و ايمان آوري به خدا را مطرح مي سازد ( انعام آيه 27) وقتي هدف از اين آرزوي تبيين مي گردد به دو انگيزه اصلي براي بازگشت مي توان دست يافت ؛ نخست آن که ايمان به خدا آورده و به اطاعت خدا و آموزه هاي وحياني پرداخته و راه پيامبران را بپمايند و دوم آن که از رهبراني که آنان را به سوي باطل و دوزخ کشانده اند بيزاري بجويند و اعلام برائت کنند .(بقره آيه 166 و 167)
بخش نخست اين آرزو به شکل آرزوي بازگشت به دنيا براي انجام دادن کارهاي نيک و اعمال صالح ( زمر آيه 58 و 60) و پيش فرستادن کارهاي نيک در دنيا براي آخرت ( فجر آيه 23 و 24) خودنمايي مي کند و بخش دوم آن نيز به لعن و نفرين و تخاصم خود را در قيامت نشان مي دهد.
از ديگر آرزوهاي دوزخيان اين است که اي کاش از حساب و کتاب خود آگاه نمي شدند؛ زيرا به نظر ايشان عدم آگاهي موجب مي شود تا راحت تر بتوانند با مشکلات و بلايا و عذاب هاي دوزخي کنار بيايند. اين بدانند جاودان در اين آتش خواهند ماند و اين سبب اعمال دنيوي آنان بوده است ، آنان را زجر مي دهد.( حاقه آيه 25 تا 31) آنان همواره به خود اميد مي دهند که از اين تنگنا روزي رهايي يابند ( غافر آيه 11) و لو شده با پرداخت فديه از آن راحت شوند ( رعد آيه 18) به نظر آنان رهايي از اين عذاب آن چنان مهم است که حاضرند از همه کس و کار خويش بگذرند و حتي از مال و فرزند و زن و خويشان مايه مي گذارند.( معارج آيات 11 تا 15) هر دم براي رهايي به هر چيزي تمسک مي کنند و فريادخواهي و استغاثه آنان گوش فلک را پر و کر مي کند ( فرقان آيه 13 و 14 و فاطر آيه 36 و 37) به سوي ماموران عذاب مي روند و آنان کمک و ياري مي جويند تا دست کم آبي به ايشان برسانند.( کهف آيه 29)و يا از عذاب ايشان بکاهند.( غافرآيه 49) ولي استغاثه هاي آنان بي اثر بوده ( کهف آيه 29) و به آنان آب جوشان خورانده مي شود.( همان ) و وقتي در نهايت در مي يابند که نمي توانند از عذاب دوزخ رها شوند آرزوي مرگ مي کنند (حاقه آيات 25 تا 31) ولي افسوس که امکان مرگ نيز براي ايشان فراهم نيست و جاودان در آن به سر خواهند برد.
اين ها نشان مي دهد که عذاب دوزخ آن چنان سخت و شديد و طاقت فرسا که به هر شکلي دوزخيان مي کوشند تا دست کم از بخشي از آن رهايي يابند و يا به جبران مافات بپردازند. درگيري و خصومت و بگو مگوهايي که قرآن درباره آنان نقل مي کند اين دشواري را به خوبي مي نماياند. هر گاه آنان با يک ديگر مواجه مي شوند به لعن و نفرين يک ديگر مي پردازند و خواهان دو برابر شدن عذاب ديگري مي گردند که به نظر آنان موجب شده اند که گرفتار آتش دوزخ و ديگر عذاب هاي آن شوند.( اعراف آيه 38 و 39) با رهبران خود براي اثبات بي گناهي خود به مجادله بر مي خيزند و آنان را به اغواگري خود محکوم و سرزنش مي کنند.( اعراف آيه 38 و ابراهيم آيه 21)
مشکل آن است که هم عذاب جسمي مي بينند و هم عذاب روحي و رواني مي شوند و از اين رو بسيار در رنج و عذاب قرار مي گيرند. به ويژه اين که استهزاي آنان به هنگام عذاب همراه با يادآوري عزت و احترامي بوده که در دنيا داشتند.(ذاريات آيه 13 و 14 و دخان آيه 47 و 49)
با آن که خودشان به حقانيت وعده ها اعتراف داشته و به درستي آن معتقدند(اعراف آيه 44 و ملک آيه 9 تا 9) و به گناهانشان اقرار دارند(اعراف آيه 50 و 53) ولي با دست از دروغگويي بر نمي دارند و به انکار انجام اعمال زشت در دنيا مي پردازند(نحل آيه 28 و 29) و به دروغ مي گويند که به پرسش بتان نپرداخته اند (غافر آيه 70) از اين رو از اين که پاها ( يس آيه 63 و 65) و دست ها ( همان ) و پوست هاي بدن ( فصلت آيه 19 و 21) به سخن مي آيند و چشم هايشان گواهي مي دهند(همان ) و بر دهانشان مهر زده مي شود (يس آيه 63) عصباني و خشمگين مي شوند.
مشکلي که دوزخيان با آن رو به رو هستند دگرگوني پوست هايشان ( مدثر آيه 26 تا 29) و ذوب شدن آن ها ( حج آيه 19 و 20) و روييده شدن پوست جديد بر روي پوست بريان شده (نساء آيه 56) و کنده شدن پوست هاست(معارج آيه 15 و 16) از آنان در دوزخ با آب داغ ( واقعه آيه 92 و 93) و ميوه هاي بدبو و تلخ ( واقعه آيه 51 و 56) پذيرايي مي کنند. آب هاي دوزخي که تشنگي آنان را تشديد مي کند.(اعراف آيه 50 و ص 56 و صافات آيه 62)
غم و اندوه جانشان را به درد مي آورد.( هود آيه 106) و آه و حسرت و پشيماني دل هايشان را مي فشارد.( بقره آيه 167 ) و در حسرت مال و قدرت از دست رفته خود ( حاقه آيه 25) و گوش ندادن به سخنان حق ( ملک آيه 6) و کوتاهي کردن در حق ( زمر آيه 56) و تهيه نکردن توشه آخرتي خود در دنيا ( فجر آيه 23) زندگي مي کنند . زندگي اي که ميان مرگ و زندگي است و برزخي ميان آن دو مي باشد.( ابراهيم آيه 16 و 17) يک پايشان در زندگي است و پاي ديگرشان در مرگ گام بر مي دارد.( طه آيه 74)
با گرزهاي آهنين آنان را شکنجه مي کنند ( حج آيه 19) و به ذلت و خواري دچار مي شوند.(غاشيه آيه 1 تا 4) و چهره هايشان به گناه زشت مي شود و دندان هايشان از زير پوست نمايان مي شود. به چهره بر روي دوزخ کشيده مي شوند( فرقان آيه 34 و قمر آيه 47) و چهره هايشان سوخته مي شود.( کهف آيه 29) و با صورت به دوزخ افکنده مي شوند و همه نوع ذلت و خواري بر آنان تحميل مي شود.( اسراء آيه 97) آنان کر و کور مي شوند و از همه چيز محروم مي گردند و از ياري و امداد خدا دور مي شوند.( قصص آيه 38)
اين ها بخشي از عذاب دوزخ است که بر پايه آيات قرآن بيان شد تا تصوير و ترسيمي از عذاب دوزخ داشته باشيم و از آن پرهيز کنيم .
