بي گمان كعبه داراي عظمت است و براساس روايات، حضرت آدم(ع) نخستين كسي بود كه در كعبه نوعي از حج را بجا آورد كه با تراشيدن موي سر همراه بوده است تا اين گونه، تذلل خويش را در برابر خداوند به نمايش گذارد. (نگاه كنيد به دعاي امام سجاد(ع) در صحيفه سجاديه) عظمت كعبه در اين است كه نماد وحدت و توحيد است تا انسان راه خويش را گم نكند و متوجه وجه الهي شود.
مقام انسان كامل
اما بايد دانست كه مقصد مياني حاجيان همان وجه الله است كه انسان كامل است. تا در پرتو آن به مقام قرب الهي نايل گردند. خليفه و انسان كامل كه در مقام تطهير الهي، از هرگونه پليدي پاك است و از عصمت مطلق برخوردار مي باشد (احزاب، آيه 33) باطن و حقيقت كعبه است؛ زيرا انسان كامل حقيقت تجليات الهي است و اگر انسان كامل نبود، هيچ موجودي حقيقت خداوندي را درك نمي كرد. خداوند خود به صراحت در آيات سوره بقره روشن ساخته است كه اگر حقيقت انسان نبود هرگز موجودات، معرفت كاملي از خدا نداشتند. اقرار فرشتگان به نقصان در علم درحد و اندازه اي كه خداوند به ايشان تعليم داده است و سپس فرمان الهي به حضرت آدم (ع) جهت اعلام حقيقت اسمايي و آشنايي و معرفت فرشتگان از اين طريق، خود بيانگر مقام عظيم انسان كامل است. (بقره، آيات 30 و 31)
اگر انسان كامل نبود، خلق هرگز حقيقت خداوندي را نمي شناخت و اين انسان كامل بود كه با ظهور اسماي الهي در خود جلوه گر حقيقت خداوندي شد و خداوند در انسان كامل مظهريت يافت.
هر انساني هر چند كه از ظرفيت طبيعي انسان كامل شدن بهره مند است و مي تواند با فعليت بخشي به اسماي الهي سرشته در ذات خود، خداوند را مظهريت نمايد، اما بايد دانست كه اين مسير تنها با راهنمايي انسان كامل و دست گيري او ممكن است از اين رو اگر انساني بخواهد حقيقت اسماي الهي را در خود به فعليت درآورد مي بايست به وجه الله توجه يابد كه همان انسان كامل است.
توجه به كعبه براي قرب الهي و توجه يابي به انسان كاملي است كه وجه الله كامل است. لذا حضرت ابراهيم(ع) بنيانگذار حج كامل، در اصل مناسك حج و فلسفه آن، توجه يابي به انسان كامل را به عنوان مقصد حاجيان مطرح مي كند.
انسان كامل، مقصد حاجيان
آن حضرت(ع) در آيه 37 سوره ابراهيم مي فرمايد كه من فرزندانم را در اين سرزمين سكونت دادم تا مقصد حاجياني شود كه خداوند را مقصد نهايي خويش قرار داده اند. در حقيقت هر مسلمان كه حج و قصد خداوند دارد و مي خواهد خدايي شود مي بايست كعبه را مقصد خود قرار دهد تا در آنجا با انسان كامل ديدار كرده و از او دست گيري بخواهد تا انسان كامل او را به كمال مطلق رهنمون كند؛ چرا كه كعبه و سنگ نمي تواند مقصد نهايي سير انسان باشد، بلكه سير انسان مي بايست به سمت و سوي انسان كاملي باشد كه مظهر خداوند است (الي ربك المنتهي). از اين رو در آيه پيش گفته نهايت سير در حج، گره خوردن قلبهاي حاجيان با انسان كامل است. اينكه حضرت ابراهيم(ع) تاكيد مي كند كه قلوب برخي از مردم «من الناس» متوجه ايشان شود به اين معناست كه همه انسان ها هر چند شايسته خلافت انساني است ولي تنها كساني در اين مسير گام برمي دارند كه قصد خدايي شدن دارند و كعبه را مقصد دل هايشان قرار داده اند. اينان به حكم تسليم و اسلام، دل را در گرو خداي متعال و انسان كامل و وجه الله قرار مي دهند و در چهار گوشه كعبه انسان كامل را مي جويند تا خدايي شوند.
از حضرت باقر(ع) آورده اند كه در مورد دعاي خالصانه ابراهيم فرمود: نحن بقيه تلك العتره؛ ما بازمانده آن خاندان پراخلاص و توحيدگرا هستيم و نيز آورده اند كه فرمود: كانت دعوه ابراهيم لنا خاصه، دعاي ابراهيم تنها در مورد ما خاندان پيامبر بود.
آن حضرت همچنين فرمود: انما امرالناس ان يطوفوا بهذه الاحجار ثم ينفروا الينا فيعلمونا ولايتهم و يعرضوا علينا نصرهم ثم قرأ هذه الايه ؛ مردم فرمان يافته اند كه بر گرد اين سنگ ها به فرمان خدا طواف كنند، آنگاه به سوي ما كوچ كنند و دوستي و ولايت خود را به ما خاندان رسالت اعلام داشته و آمادگي خود را براي ياري رساني به ما بيان كنند؛ و از پي اين بيان به تلاوت آيه شريفه پرداخت كه: ربنا اني اسكنت من ذريتي بواد غير ذي زرع عند بيتك المحرم… (مجمع البيان، ذيل آيه 37سوره ابراهيم)
