انسان، با مرگ زندگي مي كند، ولي به عللي چند از آن غافل است. البته بسياري از مردم گرفتار غفلت مطلق نيستند، وگرنه اهل شقاوت و بدبختي ابدي مي شدند، اما دنيا به ظواهر و زينت ها و آرايه هاي زيبا و فريبنده اش واقعا دارالغرور است و اجازه نمي دهد كه انسان همواره دايم الذكر باشد و به ياد خدا به عنوان هدف و فلسفه حقيقي اين زندگي بيفتد.
اصولا اينكه خداوند مي فرمايد: اذكروا الله ذكرا كثيرا، خدا را بسيار ياد كنيد، به اين معناست كه همه چيز را مي بايست جلوه خدا و نشانه اي از نشانه هاي او دانست و براساس همين لازم است مرگ را به عنوان نشانه اي از رجعت و بازگشت به او در نظر داشت و در جلوي چشم قرار داد.
دنيا، گذرگاه و نه قرارگاه
خداوند به اشكال گوناگون به مردم هشدار باش و انذار مي دهد كه دنيا جاي ماندن و قرار نيست بلكه پلي است كه انسان مي بايست از آن بگذرد و حيات دو روزه دنيا را براي آخرت هميشگي توشه راه قرار دهد. مرگ هشداري است به اين كه دنيا و انسان (بيهوده) آفريده نشده است و پس هر چيزي، ملكوت و باطني است كه بيانگر هدف نهايي آن است.
اما بسياري از مردم اهل غفلت هستند. از ويژگي هاي اهل غفلت آن كه چشم دارند، ولي نمي بينند، گوش دارند ولي نمي شنوند، قلب دارند ولي درك و فهم نداشته و حق و باطل را از هم باز نمي شناسند. اينان همانند چارپايان تنها مي خورند و مي خوابند و سرشار از شهوات هستند بلكه بدتر از آن هستند زيرا همه منابع و ابزارهاي شناختي و ادراكي را دارند ولي هيچ بهره اي از آن نمي برند پس مي بايست آنان را پست تر از جانوران در رده جامدات قرار داد كه سنگ خارا است بلكه از آن هم پست تر هستند كه از سنگ خارا آب برمي آيد ولي از ايشان هيچ نشانه اي از نرمي و انعطاف در برابر عظمت خداوند ديده نمي شود. پس اينان همان اهل غفلت واقعي هستند كه هيچ ذكر نداشته و هرگز ياد خدا و هدف و فلسفه آفرينش به دل هاي آنها نمي آيد. (اعراف، آيه 179)
اهل ذكر، ذاكر مرگ
اهل ذكر نه تنها اهل غفلت نيستند، بلكه اهل حضورند و همواره خداوند را در محضر خويش دارند با هر نشانه اي به ملكوت و باطن آن مي نگرند و خدا را به ياد مي آورند و در وراي هر چيزي حتي زيبايي هاي طبيعت و آرايه هاي شهوت انگيز و اشتهاآور آن، چكاد قله انسانيت يعني خدايي و رباني شدن را مي بينند و در پي آن مي روند.
از اين رو اهل ذكر، اهل ياد مرگ هستند و هر روز كه سر از خواب بر مي دارند مي گويند: الحمدلله الذي احياني بعد ما اماتني، خدا را ستايش و سپاس كه پس از ميراندنم مرا زنده و احيا كرد، چرا كه النوم اخ الموت، خواب برادر مرگ است.
نقل شده پيامبر مكرم اسلام هرگاه از خواب برمي خاستند ابتدا به سجده مي رفتند و اين حمد و سپاس را به جا مي آوردند: الحمدلله الذي احياني بعد ما اماتني و اليه النشور، الحمدلله الذي رد علي روحي لاحمده و اعبده، شكر مي كنم خدايي را كه مرا مجددا زنده كرد بعد از اين كه ميرانده بود، شكر مي كنم خدايي را كه بازگشت به سوي اوست، شكر مي كنم خدايي را كه روح مرا به من بازگرداند تا او را عبادت كنم و شكر او را به جاي آورم.
طبق آيات قرآن از جمله آيه 42 سوره زمر و نيز روايات خواب برادر مرگ است، خداوند در شب و هنگام خواب، ارواح انسان ها را توفي مي كند و مي گيرد و در زماني كه در نظر دارد، به ايشان بازمي گرداند و اگر عمر كسي به پايان رسيده باشد روح به بدن او باز نخواهد گشت. پس افزون بر اين كه مرگ با زندگي همزاد و آميخته است در هر خوابي مرگي را تجربه كرده و مي آزماييم ولي به اسباب دارالغرور فريفته مي شويم و سرگرم لعب و لهو دنيا مي شويم و از ذكر الهي از جمله ذكر مرگ و بازگشت و حساب و كتاب الهي و رستاخيز غافل مي گرديم.
رستاخيز زمين، يادآور رستاخيز جهان
انسان عاقل و ذاكر به هر چيز كه مي نگرد خدا را در پيش و پس و همراه آن مي بيند. هنگامي كه باراني مي بارد و زمين زنده و گياهان سبز مي شوند و خاك مرده زنده مي گردد، آدمي ياد خدا و هدف و فلسفه آفرينش مي افتد. از اين رو در روايات آمده است: «اذا رايتم الربيع فاذكروا النشور، هنگامي كه بهار را ديديد رستاخيز را ياد كنيد.
خداوند در آياتي از جمله آيه 24 سوره روم مي فرمايد: و از نشانه ها و آيات الهي آن است كه برق را به جهت خوف و طمع شما نشان مي دهد و از آسمان باران و آب فرو مي فرستد پس به وسيله آب باران، زمين پس از مرگش زنده مي شود. به درستي كه در آن نشانه هايي است براي كساني كه خردورزي مي كنند.
براين اساس انسان عاقل كسي است كه هر نشانه اي را يادآور خداوند مي داند و در پس هر چيزي خدا و اهداف آفرينش را مي بيند و مي يابد، چنان كه از رويش گياهان پس از بارش باران و فرارسيدن بهار زمين، انسان فلسفه آفرينش و حساب و كتاب رستاخيز را به ياد مي آورد.
