واکنش‌های چهارگانه نسبت به دنیا و آخرت

انسان در برابر دنیا و آخرت چهار نوع واکنش نشان می‌دهد :
1. دنیا و آخرت را با هم می‌خواهد. خدا می‌فرماید مؤمنان این گونه هستند : وَمِنْهُم مَّن یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ؛ و گروهی از آنان مى گویند: پروردگارا ! به ما در دنیا نیکی و در آخرت هم نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش نگاه دار.(بقره، آیه 102)
البته خدا در آیه بعد می‌فرماید که مؤمنان تنها بخشی از پاداش عمل نیک خویش را در دنیا به دست می‌آورند و خدای سریع الحساب، بیشتر آن را در آخرت به آنان می‌دهد.
2. اینکه انسان نه دنیا را بخواهد و نه آخرت. چنین چیزی بی معنا و محال است فردی با این شرایط خودکشی می‌کند. از این رو در قرآن کریم به این پرداخته‌ نشده است. البته این رفتار و واکنش، معقول نیست و خدا به انسان‌ها هشدار می‌دهد که به هیچ وجه خودکشی نکنند و خود را در هلاکت و شرایط آن قرار ندهند(بقره، آیه 195) یا دیگران به ویژه فرزندان را نکشند.(انعام، آیه 151)
3. اینکه انسان فقط دنیا را بخواهد نه آخرت را؛ چون اعتقادی به آن ندارد. خدا می‌فرماید: فَمِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا وَمَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ‌‌؛ پس گروهی از مردم  کوتاه فکر  مى‌گویند: پروردگارا ! به ما در دنیا کالای زندگی عطا کن و آنان را در آخرت هیچ بهره‌ای نیست.(200) این گروه نیز بهره‌ای از دنیا خواهند و در آخرت چیزی ندارند. (زخرف، آیات 32 تا 35)
4. این گروه چهارم دنیا را نمی‌خواهند و تنها به آخرت گرایش داشته و آن را می‌خواهند. از نظرقرآن این هم معقول نیست؛ زیرا نفی دنیا به طور کامل شدنی نیست ‌؛ زیرا انسان نیاز به غذا و آب و هوا و مانند آن دارد و نفی دنیا به این ترتیب چیزی جز معنی خودکشی نیست. از این رو قرآن به این مورد، مانند مورد دوم (نفی دنیا و آخرت) نپرداخته است. البته در برخی از آیات به کسانی که نوعی کم توجهی افراطی نسبت به دنیا و گرایش افراطی به آخرت دارند هشدار می دهد که نفی نیازهای طبیعی دینوی می تواند به طغیان و نیز رفتار و رویه ای نادرست بیانجامد. از این همین رو نسبت به رهبانیت هشدار می دهد و آن را از آموزه های وحیانی اسلام در هیچ یک از شرایع آن نمی داند؛‌بلکه بدعتی می داند که از سوی برخی در  شرایع اسلامی پدید آمده است.(حدید آیه 27)