سه نوع همراهی خدا

 خدا همه هستی را پر کرده است؛ زیرا صمد است و صمد چیزی است که جوف ندارد و تهی نیست؛ و غنای او در بی‌نیازی مطلق است. چنین خدایی، همه جا است؛ چه در آسمان چه در زمین یا هر جای دیگر.(زخرف، آیه 84) از همین رو خدا همراه همه چیز و در همه چیز است؛ ولی به تعبیر امیرمومنان علی(ع) نه ممزوج و آمیخته(نهج‌البلاغه، خطبه، آیه 1)، بلکه این همراهی و معیت خدا، همراهی قیومی است؛ یعنی به هر چیزی هستی و وجود می‌بخشد. لذا از حقیقت وجودی خودمان به خودمان نزدیک‌تر است: وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْکُمْ وَلَکِنْ لَا تُبْصِرُونَ؛ و ما از شما به او(محتضر) نزدیکتریم ولی نمی‌بینید! (واقعه، آیه 85) و نیز می‌فرماید: وَاعْلَمُوا أَنَّ الله یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ؛ بدانید که همانا خدا میان مرد و قلبش حایل است.(انفال، آیه 24)
از نظر قرآن، سه نوع معیت و همراهی میان خدا با مخلوق به‌ویژه انسان وجود دارد:
1- معیت قیومی: اینکه خدا به عنوان هستی‌بخش هر موجودی با او است؛ زیرا خدا «الحی القیوم» است.(بقره، آیه 255؛ آل عمران، آیه 2) قرآن می‌فرماید: وَهُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنْتُمْ؛ هر کجا باشید او با شماست.(حدید، آیه 4)
2- معیت رحیمی: نوع دیگر از همراهی خدا، همراهی تشریفی و از نظر لطف و رحمت خاص رحیمی اوست. این نوع همراهی را خدا با بندگان صالح خویش دارد؛ چنانکه می‌فرماید: إِنَّ اللهَ مَعَ الَّذِینَ اتَّقَوْا وَالَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُونَ؛ به‌راستی خدا با کسانی است که تقوا می‌ورزند و کسانی که نیکوکار هستند.(نحل، آیه 128) و نیز می‌فرماید: وَإِنَّ الله لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛ به‌راستی خدا با محسنان است.(عنکبوت، آیه 16)
3- معیت قهری: نوع سوم از معیت خدا، همراهی غضبی الهی است. خدا می‌فرماید: قَالَ کَلَّا فَاذْهَبَا بِآیَاتِنَا إِنَّا مَعَکُمْ مُسْتَمِعُونَ؛ خدا فرمود: نه چنین نیست! نشانه‏‌هاى ما را براى آنان ببرید که ما با شما شنونده‏‌ایم. (شعراء، آیه 15) این همراهی با موسی و هارون علیهما السلام از نوع رحیمی و برای فرعون و فرعونیان از باب معیت قهری است.