اجتماعیاخلاقی - تربیتیاصولی فقهیمعارف قرآنیمقالاتوب نوشت

عقل و نقل و کشف احکام

خدا هستی را بر اساس قوانین عادلانه‌ای بر پا کرده است؛ چنانکه گفته می‌شود: بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاَرْضُ؛ آسمان‌ها و زمین، با عدالت، پا برجا مى مانند.(عوالى اللالى ، ج 4، ص 103)
این قوانین الهی شامل: 1. قوانین تکوینی یا همان سنت‌های حاکم بر جهان است که تبدیل و تحویلی در آن نیست؛ 2. و قوانین تشریعی که خاص انسان است و اصول آن تبدیل و تحویل نمی‌یابد(روم، آیه 30)، هر چند که برخی از فروع با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی تغییر و تحول می‌یابد که از آن به شریعت یاد می‌شود.(شوری، آیه 13)
از نظر قرآن، قوانین تشریعی با قوانین تکوینی درباره انسان ،موافق و مطابق است؛ زیرا فطرت انسانی بر اساس همان قوانین تکوینی سامان یافته است.(روم، آیه 30؛ شمس، آیات 7 و 8)
پس در هستی جز خدا حاکمی نیست که حکم کند و قانونگذار باشد و تشریعات داشته باشد. (یوسف، آیات 40 و 67؛ انعام، آیه 57) البته خداوند دو راه برای کشف قوانین گذاشته است که از آن به عقل و نقل یاد می‌شود. راه عقلی همان چیزی است که در اصطلاح از آن به احکام عقل یاد می‌شود که این تعبیر خطا در بیان است؛ زیرا عقل حکم نمی‌کند، بلکه کاشف حکم الهی است؛ به این معنا که اگر در ریاضی و ضرب گفته می‌شود: دو دو تا چهار تا، این حکم عقل نیست، بلکه کشف عقل از یک حقیقت و حکم الهی در عالم تکوین و ریاضی است. همچنین وقتی عقل می‌گوید: العدل حسن؛ عدل نیک است، به این معنا نیست که عقل حکم می‌کند، بلکه به این معنا است که عقل کشف کرده است که این رابطه میان موضوع و محمل صادق است.
راه دیگر برای کشف احکام تکوینی و تشریعی، راه نقل است که همان وحی و نقل پیامبران(ع) می‌باشد. با این تفاصیل نمی‌توان گفت عقل در برابر شرع یا بر عکس قرار دارد؛ زیرا شرع هیچ مقابلی ندارد، بلکه آنچه مقابل هم هستند همان عقل و نقل است؛ یعنی دو راه برای کشف احکام الهی در تکوین و تشریع.
احکام امضایی در حقیقت بیانگر آن است که عقل و نقل هر دو یک حکم الهی را کشف کرده اند؛ چنانکه در:هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلاّ الْإِحْسَانُ؛(الرحمن، 60) پاداش احسان جز احسان نیست، عقل و نقل این حکم الهی را کشف کرده و از آن خبر می‌دهند.

مشاهده بیشتر

خلیل منصوری

آیت الله خلیل منصوری رامسری به مدت ده سال در مرکزفرهنگ و معارف قرآن به تحقیق و پژوهش در علوم و معارف قرآن پرداخته و در همین سال ها آثار چندی نگاشته که در مطبوعات علمی و پژوهشی چاپ و منتشر شده است. آیت الله هم چنین در مدت بیست سال همکاری با مرکز جهانی علوم اسلامی، سازمان حوزه های علمیه خارج از کشور و جامعه المصطفی مقالات و کتب بسیاری را در باره کشورهای جهان و اوضاع آن به شکل تحلیلی نگارش کرده است. لازم به ذکر است تمامی مقالات منتشر شده در این وبسایت تألیف ایشان است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا