اجتماعیاعتقادی - کلامیفرهنگیمعارف قرآنیمقالاتوب نوشت

جهان خلقت؛ پدیده یا آفریده

somamusد‌ر مستندهایی که تلویزیون پخش می‌کند عبارت‌هایی چون:‌ «این‌گونه گیاهی و‌جانوری به شرایط و تغییرات محیطی پدید آمده در کره زمین، واکنش نشان داده و خود را به ابزار فلان و بهمان مجهز کرده است. برگ‌ها و ساقه و ریشه‌های فلان گیاه به این شکل درآمده و فلان جانور ، بال یا سم یا کوهان و مانند آن درآورده و خود را با شرایط جدید برای بقا و ادامه حیات درکره خاکی وفق داده است».
وقتی انسان این عبارت‌ها را که برگردانی از متون غربی است می‌‌شنود، تصور می‌کند که نه تنها زندگی، اتفاقی و تصادفی به وجود آمده، بلکه خود شعور از یک بی‌شعوری بر‌می‌آید و حیات و زندگی از مرگ و نیستی پدید می‌آید. درحقیقت ذات نایافته از هستی‌بخش، خودش هستی‌بخش است؛ زیرا در تمامی این تفسیرها، تحلیل‌ها و تبیین‌ها، نقشی برای خداوند به عنوان خالق هستی دیده نمی‌شود، چه رسد که به نقش پروردگاری او توجه و این تغییرات به خدا نسبت داده شود.
در همه این علت‌یابی‌ها و تفسیرها و تحلیل‌ها، همواره از آفریده‌های الهی به عنوان پدیده‌ها یاد می‌شود؛ زیرا پدیده می‌تواند اتفاقی باشد، اما وقتی سخن از آفریده‌ها شد، یعنی آفریدگاری برای این چیز است و پروردگاری که با توجه به فلسفه و اهداف آفرینش بر آن است تا این پدیده به کمال بایسته و شایسته خودش برسد و شرایط و تغییرات محیطی را بپذیرد و با توجه به آن با عنایت و فضل الهی تغییراتی در آن به وجود آید.
درآموزه های قرآنی از دو نوع نگاه به هستی سخن به میان آمده است:
1. نگرشی که از انسلاخ(جدائی) آیات و آفریده‌های تکوینی الهی از هستی و قلمداد کردن آن به عنوان یک پدیده سخن می‌گوید و آیات و کلمات تکوینی الهی را به دهر نسبت می‌دهد. در این صورت آنچه در هستی و از جمله کره خاکی زمین تحقق می‌یابد، یک فرآیندی است که به طورطبیعی انجام می‌گیرد بی آنکه شعوری آن را مدیریت و ربوبیت کند. پس همان طوری که آفریدگاری نیست، پروردگاری نیز برای هستی و از جمله پدیده‌های هستی نیست. از این رو بر نام و عنوان «پدیده» تاکید می‌شود و مجموعه هستی درقالب«پدیده‌شناسی» و «پدیدارشناسی» مورد تعلیل و تحلیل و تبیین و توصیف قرار می‌گیرد.
2.  نگرش دیگری که درمقابل این نظریه قرار می‌گیرد، از انسلاخ پرهیز می‌کند و همه هستی را آفریده الهی می‌داند. البته این آفریدگار به سبب آنکه دارای سه ویژگی برجسته، علم (حکمت)، قدرت و رحمت است، هر چیزی را بنا به هدف و حکمتی آفریده و چون توانای مطلق است، چیزی بیرون از قدرت وی نبوده و نسبت به آن عجز و ناتوانی ندارد و چون اهل رحمت است و بخلی ندارد همه نیازها و خواسته‌های ذاتی هرچیزی را برآورده می‌سازد بی‌آنکه از غنای خودش کم شود. چنین خدایی همواره در حال خلق جدید است و مخلوقات جدیدی را می‌آفریند، همچنانکه مخلوقات موجود را نیز به کمال بایسته و شایسته خودشان می‌رساند و در مقام ربوبیت به پروردگاری آنان می‌پردازد.
کسانی که به انسلاخ آفریده‌ها می‌پردازند، آیت و نشانه بودن را از آنها سلب می‌کنند و از هر آفریده به عنوان یک پدیده سخن می‌گویند و همانند بلعم باعورا عمل می‌کنند که به ظاهر عالمانه، ولی در باطن الحادانه است. خداوند در آیات 175 و 176 سوره اعراف می‌فرماید: واتل علیهم نبأ الذی آتیناه آیاتنا فانسلخ منها ؛ تلاوت کن بر آنان خبر کسی که ما به او آیات خود را دادیم. پس او جامه آیات بودن را از آن کند و انسلاخ کرد و این گونه به سمت زمین کشیده شد (دلبسته دنیا شد) و خلود در آن یافت و تابع هواها و خواهش‌های نفسانی شد.
در این آیات به روشنی بیان می‌شود که چنین نگرش انسلاخی موجب می‌شود تا انسان گرفتار خواهش‌های نفسانی شود و امور هستی را مادیگرایانه تحلیل کند. این افراد به تعبیر آیه 179 سوره اعراف دارای قلب هستند ولی این قلب کارایی تفقه و فهم ژرف ندارد و ظاهر بین و حواس‌گرا است و هر چیز محسوسی را می‌پذیرد و به باطن و ملکوت آن راه نمی‌یابد. او چشم دارد ولی اهل بینایی و بصیرت نیست، گوش دارد، ولی نمی‌شنود و به جای آنکه از منظر انسان به امور هستی بنگرد، در حد یک چهارپا پائین آمده و از منظر یک چهارپا به هستی می‌نگرد و از حقایقی که در برابرش هست غافل می شود و همه هستی را که از اسماء الهی است بگونه ای تحلیل می‌کند که دست کم آن الحاد است و رفتارش را نیز بر همین پایه قرار می‌دهد (اعراف، آیه 180) در حالی که اگر تفکر می‌کردند و با همین ابزارهایی که در اختیارشان است خوب نگاه می‌کردند، در پس همین محسوسات و ظواهر هستی، ملکوت را می‌دیدند که خداوند در همه این امور نقش اساسی دارد و همه این هستی نشانه‌ها و آیات الهی هستند و آفریده‌ها را واقعا آفریده می‌‌دیدند نه پدیده.(اعراف، آیه 185)

مشاهده بیشتر

خلیل منصوری

آیت الله خلیل منصوری رامسری به مدت ده سال در مرکزفرهنگ و معارف قرآن به تحقیق و پژوهش در علوم و معارف قرآن پرداخته و در همین سال ها آثار چندی نگاشته که در مطبوعات علمی و پژوهشی چاپ و منتشر شده است. آیت الله هم چنین در مدت بیست سال همکاری با مرکز جهانی علوم اسلامی، سازمان حوزه های علمیه خارج از کشور و جامعه المصطفی مقالات و کتب بسیاری را در باره کشورهای جهان و اوضاع آن به شکل تحلیلی نگارش کرده است. لازم به ذکر است تمامی مقالات منتشر شده در این وبسایت تألیف ایشان است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا