گورستان عيب

قرآن و عیوب انسانی

هر انسانی دارای عیوب بسیاری است که نمی تواند آن را نادیده بگیرد. عیب ها گاه ریشه در ظرفیت هایی دارد که می بایست به کمال می رسید و نرسیده است و یا آن که خاستگاه آن عدم پاسخ گویی درست به نیازی پدید آمده، می باشد.

به سخن دیگر، گاه انسان می بایست کاری می کرد تا امری که در نهاد انسان وجود دارد به فعلیت برسد ولی این کار را نکرده است. از جمله می توان  به عیب  بی سوادی اشاره کرد که امروزه در فقدان آشنایی با رایانه  بروز و ظهور می کند. اگر سواد به  معنای سیاه کردن کاغذ سفید بوده که بیانگر دانش فرد نسبت به نوشتن و خواندن است، امروزه سواد شخص در آشنایی وی با رایانه  و کار با آن تجلی می کند. حال اگر شخصی در گذشته خواندن و نوشتن نمی آموخت، دارای عیبی می شد که از آن به بی سوادی یاد می شد  و اکنون اگر کار با رایانه را نیاموزد به عنوان بی سواد شناخته می شود و مردم متمدن آن را عیب می شمارند.

گاه دیگر انسان رفتاری را در پیش می گیرد که به دنبال آن صفتی در شخص پدید می آید که آن را عیب می شمارند. از جمله کشیدن سیگار و معتاد شدن به مواد مخدر که به سبب رفتارهای نادرست پدید می آید و شخص مبتلا به عیب می شود.

در حوزه های رفتاری و هنجاری، بسیاری از عیب ها و نواقص را می توان پیدا کرد که آدمی را از اعتبار و شخصیت می اندازد و یا نام و عنوان انسانیت را از وی می زداید.

قرآن بخشی مهم از آموزه های خویش را به شناسایی و معرفی عیوب  انسانی و راهکارهای اصلاح و از میان بردن آن کرده است. از این رو در حوزه های مختلف رفتار و  هنجاری به شیوه های نادرست و عیوب بشر توجه داده و به عنوان نمونه بلند سخن گفتن، تند رفتن، سربالا حرکت کردن و بدزبانی و مانند آن را عیب شمرده و به عنوان رذایل اخلاقی و هنجاری از آن سخن گفته است.

جهل و نادانی و دروغگویی و بی تابی و بخل و مانند آن از دیگر عیوب انسانی است که قرآن آن را مطرح کرده و خواستار برطرف کردن آن به روش های پیشنهادی  خود است.

در آیات قرآنی بیان شده که برخی از عیوب انسانی است که دیگران می توانند آن را بپوشانند و از زشتی بیرون آورده و به گونه دیگر بیارایند. از جمله  عیب های انسانی،  مسائل مربوط به حوزه و روابط زناشویی است که قرآن بیان می دارد زن و شوهر می توانند آن را بپوشانند و به شکل زیبا بیارایند. این گونه است که خداوند زن و شوهر را لباس یک دیگر می داند که عیوب یک دیگر را برطرف کرده و حتی یک دیگر را می آرایند و زیبا جلوه می دهند.

مومن، آینه مومن

به هر حال، نمی توان انسانی را دید که دچار نوعی عیب نباشد، ولی آن چه مهم است این که انسان بکوشد تا عیب های خویش را بشناسد و برطرف سازد. در این میان اسلام و قرآن بیان می کند که مومنان نسبت به یک دیگر از چنین ویژگی و امتیازی برخوردارند که عیوب یک دیگر را شناسایی کرده و در برطرف کردن آن می کوشند. این همان معنای امر به معروف و نهی از منکر است. از این مومن مرآه المومن دانسته شده است تا عیوب و نواقص یک دیگر را به هم  گوشزد کرده و در از میان بردن  آن به یکدیگر کمک کند.

تحمل، راه رهایی از عیوب

راه های چندی برای برطرف کردن عیوب وجود دارد. از جمله این راه ها می توان به  راهی اشاره کرد که امیرمومنان علی (ع) در حکمت شماره  5نهج البلاغه بیان می کند. آن حضرت می فرماید: الاحتمال قبرالعیوب، تحمل کردن، گورستان عیب هاست.

به این معنا که انسان می توان با در پیش گرفتن تحمل، عیوب خویش را به گور سپـارد و از میان بردارد؛ زیرا بسیاری از رفتارهای نابه هنجار آدمی،  ریشه در کم تحملی  و ناشکیبایی دارد. در خانه اگر زن و شوهر ظرفیت تحمل خویش را بالا برند کم تر شکاف و اختلافی میان ایشان پدید می آید  و واکنش  های تند و عصبی از خود بروز نمی دهند.و در نتیجه بسیاری از عیب های خویش را دفن می کنند.

اگر کسی نسبت به برخی از اشکالات و رفتارهای نادرست دیگری گذشت داشته باشد و ظرفیت تحمل خویش را بالا برد، می تواند جلوی عصبانیت خویش را گرفته و صدا بلند نکند و فحش  و ناسزا نگوید و یا رفتار و گفتاری که ناپسند و زشت است بر زبان نراند که موجبات ظهور و بروز عیوب بیش تر آدمی  وافشای آن در جامعه می شود.

از این  رو تحمل پذیری به عنوان یکی از مهم ترین شیوه های اصلاح رفتاری از سوی امیرمومنان (ع) توصیه و سفارش شده است. اگر همه افراد جامعه ظرفیت تحمل خویش را بالا برده و افزایش دهند، بسیاری از نابه هنجاری ها از جامعه زدوده می شود.
در مسایل اجتماعی و سیاسی به ویژه در برخی از زمان ها چون ایام انتخابات، برخی از رفتارها و گفتارها از افراد دیده می شود که واکنش های تند و عصبی موجب تشدید مساله و شکاف عیوب  و افشای آن در سطح جامعه می شود که آثار مخرب آن هرگز از جامعه و ذهنیت فرد پاک نمی شود. بنابر این توصیه به تحمل پذیری در شرایط سخت و دشوار است که می تواند به عنوان بهترین راهکار، مردم را در محیط سالم قرار دهد و بسیاری از عیوب را روانه گورستان نموده و دفن نماید.