گلچينی منظوم از زندگي نامه شيخ علی اكبرالهيان تنكابنی

1 21 زمان تقریبی مطالعه 44 دقیقه

آن چه در پی می آید منظومه ای از زندگی و کرامات آیت الله شیخ علی اکبر الیهان است که توسط خانم فرزانه سیده پروین جوادی به نظم در آمده است.

آغاز سخن

«خالقا ! یارب !به حق آنکه من هرکه را دیدم که گفت از تو سخن

در همه نوعی خریدارش شدم یاری او کردم و یارش شدم

بر خریداری تو آموختم هرگزت روزی به کس نفروختم

در دَم ِ آخر خریداریْم کن یار بی یاران تویی یاریْم کن

یارب آن دم یاریم ده یک نفس کان دمم جز تو نخواهد بود کس»

(منطق الطیرعطار)

دراوصاف شيخ علی اكبرالهيان

قصه ی اوقصه ی دلدادگی ســــت حلقه ای ازسلسله ی بندگی ســـــت

روز ِازل عشـق براوسجده كـــــرد صدمَلَـك ازشوق براوخنده كــــــرد

خاك شـدی آينــــه گــــــــــردان ِ او سادگی اش آيت ِ عرفــــــــــــان ِاو

برسر ِخاك اوچوقدم می نهـــــــــا د دردل ِ افـــــلاك شـررمی فتــــــــاد

اوكه بُدی؟يوسف مصر ِوجـــــــــود شهره به آفاق به احسان وجــــــُــود

خانه نبودش چو دگـرخاكيـــــــــــان رشك ِفلك بــــــودی وافلاكيــــــــان

دركف ِ اوجام جهان بين بُـــــــــدی چشم ِدلش ديده ی حق بين بُــــــدی

شاگردان

شيخ مجتبی قزويني

شـد بـه مينـودَرشبی ماهی عيـان شهرِقزوين ازوجودش شدجنــان

آن مهيــن بـانـوكـه شيـخ ِ مابـزاد نــام ِنــيك مجتـبــی بــراونهــــا د

نــام ِ فـرزنــد ِعلــی ِ مرتضـــی تــا شــود اوعــالــم ِ ديــن خـــدا

والــدش بـودی فـقـيـهـــی نامـدار ازجــوانمردان ِ نيــك ِ روزگـــار

شيخ ِقزوین،خودهزاران مردبود هم به زهدوعلـمْ شيخی فـردبـود

بی تكلـف بودی وصاحب كمـا ل وصـف ِاوهـرگـزنگنجـد درخيا ل

درجوانمــردی بُــدی ثابــت قــدم هم گشاده دست وهم صاحب كرم

آشنــای شـاهـــراه ِ عـلــم و ديــن شــاهبـــاز ِ قـلــه ی قـــاف يـقيـن

روشنــی بخــش چــراغ ِعاشـقان عالــمـی عامـل بـه كوی ِ صادقان

علـــم ِاوهـــرگزنيـايـد درشمــا ر بُــدبـه ميـدان ِعمل هم شهســوا ر

گفته شد آن پیر روشن رای ما آن که بودی همدم آیینه ها

آن ستون ِ سوم ِ تفکیکیان آن خدیو ِ بی نشان مُلک ِ جان

آن که مُهر گنج یزدان بر گشود با بیانش شرح ِ آن فرقان نمود

آن كه با ما از حديث نفس گفت صد هزاران راز در متنش نهفت

آن یگانه گوهر دریای دین آن كه بُد آيينه ي دين مبين

داشتي نقشي ز غم ها بر جبين روح و جانش بوده همواره حزين

صادق آل نبی فرموده است حُزن جان ِعارفان را سُوده است

دیدن اسرار اندوه آورد قبض آرد ، شادی از دل ها بَرَد

منبع منثور: (حكيمي،1377 :242)

سید جلیل زرآبادی

از جلیـل بن زرآبــــــادی بگــــــو یار ِ فرزنـــد خمینی بـــــودی او

مصطفی چون شاخ طوبای بهشت محرم اسرار ِ آن نیکو سرشت

هر دو عالم ، هر دو از اهل نظر هر دو را از سّر ِ هم بودی خبر

هر دو را روحی لطیف و پاک بود لطف ِ روح هر دو از افلاک بود

چون بهاران خنده ي سيد جليل عا لَمي سرگشته ي سيد جليل

خنده هاي دلنشين مي كرد او پر طراوت باغ دين مي كرد او

يك شبي آن سيد ِ شيرين سخن خنده كرد و گفتي ا ش ياری كهن

سيدا ! گل خنده هايت با صفا ست چشمه سار ِخنده هايت گو كجاست؟

گفت مارا ذكر بر اين داشته است ذكر ِ او غم از دلم برداشته است

ذكر ِ حق دو چشمه دارد ای جوان هم ز شادي ، هم زغم دارد نشان

من كنم ذكري كه شادي آورد روح را صافي كند ، غم را بَرَد

شيخ قزويني ولي پير ِ زمان ذكر ِ غم باشد مدامش بر زبان

نام یار اما چوبر لب های اوست از چنان پیری چنین حُزنی نکوست

آن غم ِ او ، اين حلاوت ذكرراست ذكر هم لطفي ز الطاف خداست

منابع منثور: (موسوی،179:1392) و(بندرچي،1392)

مرا ياد آمد اينك داستاني كه خواندم در كتابي ، درجواني

كه درآن «ناصحي گفتا به مجنون كه برخود عشق رابستي به افسون

كه عاشق لاغراست و زرد ودلتنگ تو را تن فربه است وچهره گلرنگ

جوابش داد آن دلداه ي عشق به گرداب فنا افتاده ي عشق

مرا اين عاشقي دلكش فتاده است محبت با مزاجم خوش فتاده است

چه من درعاشقي چون خاك پستم كجا از آب عشق آيد شكستم»

سید خلیل زرآبادی

از تبار ِ عاشقان سید خلیل قبله گاه ِ عارفان سید خلیل

مهربان و عالم و شیرین کلام در صفا و معرفت مردی تمام

او بُدی استا دِ علم کیمیا هم بُدی صاحب نظر در سیمیا

بر سما چون بال و پرها می گشود ارض را دریک نگه طی می نمود

او خلیل آسا به مجلس می نشست هرچه بت درهرکه بودی میشکست

قبله ی آمال ترسایان بُدی عالم هندی غلامش می شدی

(همان:182)

سیدمرتضی سیدجوادی پژوهي

مردی از مردان ِ نیک روزگار مرتضی سید جوادی بر شمار

بهترین شاگرد شکرنابی ا وست آن كه بودي آشناي كوي دوست

گر چه شکرنابی اش استاد بود ليك خود استادْ در اعداد بود

پانزده گل از درخت جفر چيد در حساب از وحدتي برتر پريد

او مسلط بود بر علم حساب رسم کردی آن جداول در کتاب

بهر ِ نظم خاتم و لوح و عدد لطف يزدان مي نمودي اش مدد

چونكه بودي نكته دان ونكته سنج بود چندي وارث آن چهار گنج

بعد از آن اما اسير فقر گشت زان غباري بر دل وجانش نشست

دل ز ميراث زرآبادي بريد ميرزايي گنج را از وي خريد

گفته بُد سيد جليلش این چنين كه مرا مي بايد آن گنج ِ ثمين

ميرزايي گفت آري ، سيدا ارث ِ والد نزد فرزندش روا

ليك خواهي گر چنين ميراث را بایدش بر من بپردازی بها

سيد اما آن بها كي داشتي پس دل از ارث پدر برداشتي

(همان:37)

سيدمحمدعلي موسوي گرمارودی(1293-1357ش)

رو به سوي مُلك ِ گرمارود كن يادي از مرد سخا و جود كن

مرد ِ نيك ِ وادي علم و عمل بيت ِ نيكويي ز يك زيبا غزل

آن كه فرزند علي ِ مرتضي ست سيدي از نسل پاك مصطفي ست

آنکه بُدمستغرق دریـــــای دیـــــــن آن علیم وعالم واهـــــــل یقیــــــــن

آنكه پاكي بودي اش درروح وجان واژه هاي پاک بودش بر زبان

آنکه بُــداهــــل ادب اهـــل هنــــــر خط ِ اومقبول هرصـاحب نظـــــــر

بی گمان داندهرآنکس فاضل اسـت كان صفاي خط زپاكي دل اســــت

گرچه عمری کیمیا می کــــردی او رنگِ مس راچون طلامی کردی او

بودی امابس فقیــــــروتنگدســـــــت ازشراب زهدبودی مســـت مســــت

بـــــارهاگفتــــــم که آخر ای پــــدر گویدم هرکس که بینــــد در گــــــذر

کیمیـــــــا دانی ومس را زر کنــــی کی شودزین چشمه کامی ترکنـــی؟

تابه کی اینگونه بــی زادوفقیــــــــر «کـــادَ فقرٌ اَن یـَعی کــُـفـرأ یُبیر»¹

گفت جانت زین سخن آگاه نیســــت چون منی خودرهرواین راه نیســت

ازچه روچون طفلکان بی خبـــــــر گشتــه ای مشغول رنگ سیم وزر؟

کیمیـــــــایعنی قنـاعــت داشتـــــــن عمر ِخـــــوددرراه اوبگذاشتـــــــن

زرچه باشد؟طاعــــت روحانیــــان عشقبــــازی باخـــــدا اندرنهــــــان

«زرکه مشغولت کندازگردگـــــــار بت بُوَددرخاکش افکن زینهـــــــار»²

منبع منثور: (موسوي گرمارودي،1392 :102-77)

معاصران

شیخ هاشم قزوینی

شیخ هاشم هم چو خورشیدی جلی پرتو رویش به عالم منجلی

با صفا ، هشیار ، زیبا خصلتی قانع از دنیا به کنج عزلتی

گفت تاکندی چنین در وصف او سه خصیصه بودی اش آن نیکخو

اول آن که بودی او از اولیا بنده ای مخلص به درگاه خدا

دوم آن كه اوبه عالم گل نشاند خه!چه گلهایی از او بر جای ماند

خیل ِ شاگردان همان گل های او بوستان ها مانده بُد بر جای او

سوم آنکه آل یاسین دوست داشت مهر اولاد علی بر دل نگاشت

منبع منثور: (نوروزي، 1392 : 395-375)

سیدابوالحسن حافظیان

بوالحسن آن بحر ِ مواج علوم حافظ اسرار و اوراد و ختوم

چون که باز آمد ز پاکستان و هند از کراچی و کنارِ رود سند

شد یکی از خیل ِ شاگردان ِ وی او چو جان وموسی اش جانان ِ وی

او خود ازنسل امير عالم است يادگاري از رسول خاتم است

بر اجنّه چون اشارت می نمود جن ز خود زنّارها را می گشود

جن بُدی از خادمان کوی او حلقه در گوش از خم گیسوی او

لوح ِ محفوظش به نام احمد است جمله القاب رسول ِ سرمد است

نام ِ زيباي محمدْ ، مصطفي داعي ِ حق ، گنج ايقان ِ خدا

آن منور بارگه ، مولاي كل آن شرف جنت كه بُد ختم رُسل

گفته شد آن مرد علم و مرد دین شرح آن هر دو سفر گفتا چنین

«بوالحسن رفته به ملک ظلمات به هوا و هوس ِ آب حیات

کو سکندر که بگوید هیهات می روم نعره زنان در عرفات»

منبع منثور: (موسوي مطلق، 1392 :280 -269)

سیدمحمدتقی معصومی اشکوری

اشكور راعالمیِ فرزانـــــــه بــــود برزرآبادی چنان پروانه بــــــــــود

در زمان کودکی الکن بُدی همره مادر به یک بقعه شدی

یکی شبی خوابید در صحن حرم تا شفا دادش خداوند از کرم

به ! چه زیبا بود رویاهای او غرق شبنم ، پرطراوت، مشک بو

آل ِ یاسین بارها در خواب دید خدمت یک یک مکرّر می رسید

یک شبی مهر نبوت بوسه داد چون كه لب برشانه ي احمد نهاد

گفت رویایی بدیدم بس شگفت جَدَِ من گویی که بازویم گرفت

پس دری ازروی رحمت برگشود رهسپار ِ مجلس وعظم نمود

دردل ِدوچوب ویک سنگش نهان نام زیبای علی ، شاه ِ جهان

این اثر کشکولی ازدین نبی ست نام آن هم نام جد او علی ست

این همان میراث پراسرار ِ اوست یک نشان از گنج گوهربار ِاوست

منبع منثور: (موسوي،1392 :47)

میرزاعلی اکبرمعلم دامغانی

دامغانی ، آن معلم ، آن علیم آن که بودی در لطافت چون نسیم

علم همچون ها له ای بر گرد ِ او او معلم ، عالمی شاگرد ِ او

مهرباني بودی اش نقش جبین با خمینی بود عمری هم نشین

گفته شد انگشتر ِ مرد ِ کبیر هدیه ای بودی از آن یار ِ بصیر

هر زمان بر خوان او مهمان شدی محو ِ او پیر جماران می شدی

سائلی روزی بپرسیدی از او هیچ کردی صاحب ِخودجست وجو؟

ختمی آیا تا کنون بگرفته ای؟ یوسف زیبای زهرا دیده ای؟

گفت گیرم که بدیدم روی او دیدمی آن خال مشکین بوی او

خود نمی پرسد ز من آن نازنین که چه خدمت کرده ای درراه دین؟

روی خوبش درپس ِ پرده نکوست چشم ِ من کی لایق دیدار ِاوست

(همان)

شیخ علی اصغروحدتی شکرنابی

هفت وده ازعمر خود در هند بود گفتی اما شمس ِ من آن جا نبود

شمس ِ او سید زرآبادی بُدی عشق سید شمع ِ راه ِ او شدی

وارث اسرار سید بودی او سینه ی او کان ِ اسرار ِ مگو

بهره ها بردی زلطفش بی حساب هم كُله ، لوح ونگين و آن کتاب

نام او درویش علی شه بُد نخست بعدازآن وحدت علی شاهش بگفت

عشق اما چون به روح او فِتاد سید آن گه وحدتی نامش نهاد

صاحب جام جهان بین گشته بود گنبد ِ دوار خنثی کرده بود

بودی او آگه ز اسرار ِ نبات برده ره بر چشمه ی آب حیات

وحدتی بودی ز شِکَر ناب ِ جان موسی از اکسیر دادی اش نشان

یک شبی سيد به شاگردان خویش گفت فردا چون که آ ئیدم به پیش

شرح ِ یک اکسیر خواهم گفت من شاخه ای خوشبو بچینم زین چمن

در همان شب برف باریدن گرفت آسمان گویی که زاریدن گرفت

برف ِ سنگين ،رخصت ِ رفتن نداد يك به يك ياران زرفتن باز ماند

تخته بستی زیر پایش وحدتی تا شدی مهمان ِ آن سبط علی

گفتی اش سید یکی سّر ِ مگو صاحب اکسیر برفی گشتی او

چون گذشتی هفته ای زین ماجرا پر کشیدی سید آن گه بر سما

وحدتي آگه شد ي زان رفتنش خود رساندي در كنار مدفنش

اربعيني را بدان جا سر نمود تا خدا بال و پر او هم گشود

يك ندا آمد كه شيخا الصلا «گفت اي نادي ِحق اهلأوسهلأمرحبا»

در پي سيمرغ در پرواز شد او كه خود اكسير آدم ساز بُد

«مرد می باید تمام این راه را جان فشاندن باید این درگاه را

دست باید شست از جان مرد وار تا توان گفتن که هستی مرد کار

«جان چو بی جانان نیرزد هیچ چیز هم چو مردان برفشان جان عزیز»^{1}

منبع منثور: (نصيري سوادكوهي،1392: 60-34)

باز هم یاد آمدی یک داستان خوش بگفت عطار وصف ِ راستان

«یک شبی پروانگان جمع آمدند در مضیفی طالب شمع آمدند

جمله می گفتند : می باید یکی کاو خبر آرد ز مطلوب اندکی

شد یکی پروانه تا قصری ز دور در فضای قصرجست از شمع نور

بازگشت و دفتر خود باز کرد وصف او بر قدر فهم آغاز کرد

ناقدی که او داشت درمجلس مهی گفت او را نیست ازشمع آگهی

شد یکی دیگر گذشت از نور در خویش را بر شمع زد از دور در

پر زنان در پرتو مطلوب شد شمع غالب گشت و او مغلوب شد

باز گشت او نیز مشتی راز گفت از وصال شمع شرحی باز گفت

نیست این گفتا نشانی ای عزیز همچوآن یک کی نشان داری تونیز

دیگری برخاست میشد مست مست پای کوبان بر سر ِ آتش نشست

دست در کش کرد با آتش به هم خویشتن گم کرد با او خوش به هم

چون گرفت آتش زسر تا پای او سرخ شد چون آتشی اعضای او

ناقد ِ ایشان چو دید او را ز دور شمع با خود کرده هم رنگش زنور

گفت این پروانه درکاراست و بس کس چه داند؟این خبرداراست وبس

آن که شد هم بی خبر هم بی اثر در میان جمله او دارد خبر

تا نگردی بی خبر از جسم وجان کی خبر یابی زجانان یک زمان»

…………..

1-منطق اطیرعطار

فضايل اخلاقی،كرامات،خاطرات ولطايفی ازاصحاب تفكيك

سخن گفتن کوزۀ سیدعلی زرآبادی ورسوانمودن درویش شیطان صفت

سیدان مرد ِ طریق ِ مصطفی نقل کرد از قول شیخ ِ مجتبی

مرد درویشی به قزوین آمدی بهر ِ تاراج دل و دین آمدی

همچوشیطان مردمان افسون نمود سِحْر كرد و جهل ِآنان را فزود

مردی عالم شیفته گشتی بدو چون زبونان بر نشستی نزد او

گفت : درویشا ! غلام تو منم عشق تو آتش زدی بر خرمنم

من که عمری علم از بر کرده ام بی گمان هم چون تویی را بنده ام

یک نظر برروح و جان ما نما می رسان ما را به درگاه خدا

گفت ای عالم سرت پرنخوت است روح و جانت پای بند رخوت است

تو کنون باد غرور از سر بنه پس زمام خود به دست ما بده

چون نشینم من به اسبی راهو ار تو بگیر افسار آن بی هيچ عا ر

عزت ِ خود را فدای یار کن پیش چشم ِمردمان خود خوار کن

والد ِ سید ِ زرآبادی ، علی آن که بودی آفتابی منجلی

لحظه ی موعود چون از ره رسید برق غیرت در دل و جانش جهید

ننگش آمد که آن جهول بی خبر بر زند بر ریشه ی ایمان تبر

گفت ای موسی بگو خادم رود سوی بازار و یکی کوزه خَرد

بعد از آن رفتي به نزد مردمان جمع گشته کودک و پیر و جوان

دید درویش است گرم ِگفت و گو مرد ِ عالم هم ذلیل و عبد ِ او

آن جلال و شوکت درویش دید بر دل خود صد هزاران ریش دید

گفتی ا ش ای جاهل شیطان پرست زانچه کردی شرمت آیاهیچ هست؟

گمشوای دون خیمه شب بازی مکن گنگ شو ، این قصه پردازی مکن

گفتی اش آن جاهل ِ پر ادعا سیدا خود گم کن از چشمان ما

چونکه درویش این چنین پاسخ بداد سید آن جا کوزه ی خود بر نهاد

بعدازآن برکوزه خطی خوش نوشت زد عصا گفتا بگو اعمال ِ زشت

نا گهان کوزه تراویدن گرفت صد حکایت گفتی از آن بد سرشت

تشت ِ رسوایی فتادش چون ز بام خود گریزان گشتی آن درویش ِ خام

راه قران ، راه عترت روشن است قول ِ شیطان آتشی بر خرمن است

هر که قران شمع ِ راه ِ او نشد در دل بیراهه ها ره می سپُرد

«زانکه سرمه ی نیستی درمی کشد باده از تزویر شیطان می چشد»^{1}

او به قاف معرفت کی می رسد چون که دل بر قول شیطان می نهد

منبع منثور: (بندرچي ،1392 : 23-31)

شیخ مجتبی قزوینی وشفای سیدجعفرسیدان

سیدان گفتا که شیخ ِ مجتبی خود بُدی درمان ِ جمله دردها

یک زمان در درس او حاضر بُدم غایب از خود ،در نظر ظاهر بُدم

غده ای بودی به پشت گردنم نیشتر می زد به اعضای تنم

می نهادم دست بر گردن همی تا که تسکینش نمایم یک دمی

شیخ فرمودی که برگوقصه چیست؟ از چه رو در جان تو آرام نیست؟

گفتمش دردی ز من برده امان بعد از آن فرمودي آن فخر زمان

تو شفا یابی از این آیت کنون «ام ابرموا ٱمرا فانا مبرمون»

خواندی آن آیت ، کشیدی دست را بر دمیدی ، درد را دادی شفا

بودی او بی شک مسیحای زمان هم شفای دردهای جسم و جان

منبع منثور: (خرازي،1391 :307)

……….

1 -دفتردوم مثنوی

كرامت شيخ مجتبي درصحن حرم امام رضا(عليه السلام)

چون ز صحن ِ نور باران ِ رضا مي گذشتي شيخ ِ قزويني ِ ما

ديد پيري را كه قران بر گشود با صدايي خوش تلاوت مي نمود

جاهلي خصمانه سوي وي شتافت ضربه اي با پا برآن قران نواخت

گفت با لحني پر از خشم وعتاب كه بگو آخرچه ديدي زين كتاب؟

تا به كي قران تلاوت مي كني؟ گوچه سود ازاين تلاوت مي بري؟

چون تمام عمر قران خوانده اي خيري آيا هيچ از آن ديده اي؟

آن كتاب از دست ِ آن پير اوفتا د زخمه اي بر روح ِ شيخ ما نهاد

هم به قلب شيخ تيري بر نشست روح او ازاين سخن درهم شكست

آيتي ناگه به دل آمد فرود پس زبان در ذكر آن آيت گشود

درد را درجسم آن بیچاره ريخت دردْ گويي بند بند ِ او گسيخت

چون كه جاهل طاقت ِدردش نماند پس زبان عذر خواهي برگشا د

که پشیما نم از آن چه کرده ام زین خطاي خود بسي شرمنده ام

شيخ ِمارا دل برآن عاصي بسوخت نورايمان در دل وجان برفروخت

توبه چون كردي جهول ِ تند خو باز دادي تندرستي را بدو

منبع منثور: ( نوروزي،عليرضا،1392: 395-375)

شیخ علی اکبرالهیان وهمسفری با کولیان

آن الهیان که بُد اهل نظر در رهی با کولیان شد همسفر

کولیان چنگی به سازی بر زدند زخمه ای بر روح پاک ِ او زدند

با تبسم لیک شیخ ِ ما گرفت ساز را زان کولیان ِ بد سرشت

با نوازش دست بر آن ها نهاد بعد از آن بر صاحبانش باز داد

گفته شد بار ِ دگر آن قوم پست بی حیا ، بر سازها بردند دست

سازها اما خموش و بی صدا گشته مسحورِ دو دست شیخ ِ ما

منبع منثور: (منصوري،75:1379)

رفتن سید زرآبادی وشیخ علی اصغروحدتی شکرنابی به روستا ودرویش شدن شکرنابی

در دهی سید زرآبادی برفت با شکرنابی و بر راهی نشست

تا مگر آید جوانمردی به پیش آن دورامهمان کند برخوان خویش

می گذشتی مردمان زانجا بسی کی سلامی گفتشان اما کسی

وحدتی گفتا که ای دانای راز چون به هندُستان بُدم عمری دراز

پیش از آن که شمس تابانم شدی کسوت ِ درویشی ام در بَر بُدی

رخصتی تا که بساطی افکنم وصف آل مصطفی را سر دهم

سیدش گفتا: کنون مدحی بخوان از برای شاه ِ مردان جهان

وحدتی مدح ِ علی آغاز کرد با تمام ِ دل نوایی ساز کرد

آن نوا از دل بُد و بر دل نشست اهل ِ آبادی بدان جا جمع گشت

بعد از آن گفتا جوانمردی کجا تا کند روشن چراغ ِ بزم ما

کو کریمی تا که مهمانش شویم یک دمی بر خوان لطفش سرکنیم

راد مردی گفت مهمان منید پای خود برهردو چشمانم نهید

درسرای خود یکی خوان گستراند مقدم ِ آنان به دیده بر نهاد

گفت سید : ای شکرنابی بگو یک نشان زان گنج پنهانی بدو

وحدتـــــی گفتــــا کدامیـن گنج را آنــکه باشــد در زمیــن یادرسمــا؟

گفت آن گنجی که زیرپای ماست برجوانمردان چنین گنجی سزاست

وحدتی دادی نشان آن گنج را هدیه ای دادی بدو سنگین بها

گفتی اما شرط دارم با شما چون ندیدم مسجدی در روستا

مسجدی می ساز از بهر نماز یک حسینیه به آبادی بساز

هم دوازده سال زین قصه گذشت وحدتی روزی بدان ده بازگشت

مسجدی آن جا بدیدی چون بهشت خواست تا آگه شود از سرنوشت

ره نمودندش به سوی یک سرا در زد و گفتند او را اندرا

گفت بانی را بگوئیدم که کیست قصه مسجد کسی داند که چیست؟

گفت آری ، سال هایی پیش ازاین سید ودرویش مردی بی قرین

که یقین سرچشمه ی ایمان بُدند در سرای ما شبی مهمان شدند

مسجدی که اینک اندر روستاست یادگار ِ لطف ِ مردان ِ خداست

منبع منثور: (صفري،محمدوحسين،1392 : 268-250)

حكايت خادم سيد موسی

خادمي در خانه ي سيد بُدي روح پاكش هم چو آيينه شدي

چون بديدي آنچه را ناديدني ست يا شنيدی هر چه را نشنيدني ست

گفت سيد ! جان ما را سوختي صد شرر در ديدگان افروختي

من ندارم طاقت نا ديده ها پرده اي بر كش مرا بر ديده ها

سيدش گفتا كه خاموش اي پسر چون نداري طاقت سرّ و خبر

تو ز خبازان بخر نان اي فتا بركشان بر گوش و ديده پرده ها

اين ز تأثير ِتنور و نان ِ ما ست كين چنين درجان توغوغا بپاست

از حلال اين حا ل ها پيدا شود جان و دل ها اين چنين شيدا شود

لقمه ي بي شبهه غوغا مي كند چشم هاي بسته را وا مي كند

(همان)

سیدمحمدتقی معصومی اشکوری،بردن اسم اعظم وزنده شدن گاو

إشـْكـَوِر را گفته شد درآن زمـــان بیوه ای بودی و جمعی طفلکان

گاو آنها مُرد و سرگردان شدند گریه ها سرداده و نالان شدند

از میان طفلکان خوش زبان گفت طفلی با دوچشم خون فشان

سیدا ! روزی ِ ما گشتی تباه رحم کن بر این یتیم بی گناه

مویه می کردند آن طفلان ِ خُرد مویه هاشان طاقت ِ سید ببرد

سید ِ فرزانـــــه آن مرد ِ رحیــــم بر زبان آوردی آن نام ِ عظیم

ضربه ای با پا برآن لاشه نواخت گاو زنده گشتی وبرپای خاست

آن خبر سید زرآبادی شنید گفت وقت ِ مرگ يار ِما رسیـــــــد

او به سی روز دگر مهمان ِ ماست بعد ازآن راهی ِ آن دیگر سراست

اسم ِاعظم آن چنان سنگین بها ست که براین اعمال کوچک نارواست

سید جوادی ورساندن خبرمرگ اشکوری به وی

مرتضی سید جوادی نقل کرد چون شنیدم این خبر زان نیک مرد

كه رود از إشْکـَوِر آن آشنــــــــا آن كه بُدنام آشنـــــای كبريــــــــــا

رفتمی آن گه به سویش دل گران تا که با او گویم آن سّر نهان

درب را بگشود و آرامم نمود آن زبان ِ شکرین را بر گشود

گفت ما خود هم چنان آیینه ایم آن چه را بشنیده ای ، ما دیده ایم

منبع منثور: (توكل،1392: 217-208)

تواضع مرحوم الهيان نسبت به امام رضا(عليه السلام)وتصويرقاب شده آيت الله بروجردي(ره)

مجتبي آن شيخ ِ نيك روزگار آن كه بودي جلوه اي از كردگار

گفت عمري ساكن مشهد بُدم ميزبان دايي ام يك شب شدم

آن الهيان كه مرد ِ علم بود آن كه زنگاراز دل ما مي زدود

وقت خواب شيخ چون آنشب رسيد خواب ناگه از دو چشمانش پريد

گفتم آخر اي صفاي روح و جان از چه رو خوابت رميد از ديدگان

گفت آن سو ، جلوه گر سلطان ِ ما ضامن ِ آهو ، علي موسي الرضا

اين طرف در زير نور ِ ماهتاب ديده ام عكس بروجردي به قا ب

نور ِ شه ، شب را چراغان مي كند عكس ِ آن عالِم نمايان مي كند

نه عجب گر اين چنين خوابيده ام امشبي را من بزرگان ديده ام

شيشه هاي عُجب را بايد شكست با تواضع بايد اين جا بر نشست

منبع منثور: (ميرحسيني،1392: 206-195)

یک رباعی مثنوی

بوالحسن آن عاشق شمس الشموس ساختی زیبا ضریح ِ شاه طوس

ناگهان معمار ِ خوب ِ آستان وقت نصب ِ آن ضریح ِ زرنشان

یک رباعی برزبان جاری شدش آن سخن از غیب بر دل آمدش

او نه شاعر، نی سخن پرداز بود آن رباعی بی گمان یک راز بود

مثنوی شعری است با ابیات ِ فرد کی توانم آن رباعی نقل کرد

لیک نورانی است چون مشکات او مثنوی زیبا کند ابیات ِ او

«بنهادضریحی ززروسیم به دستور برمرقدشاهی که به خورشیددهدنور

«هرکس که ببوسدزسرصدق بگوید ای بوالحسن حافظیان سعی تومشکور»

من سرودم این رباعی مثنوی چون که بودی از جهانی معنوی

زرآبادي ونداي شيطاني

آن شبيري مرد دين گفتا چنين آدمي را هست شيطان در كمين

هم محمد باقر آن مرد خدا نقل كرد از قول شيخ ِ مجتبی

كه زرآبادي بدان جايي رسيد كه همه ناديد ني ها را بديد

چشم و گوش او به يكباره گشود هيچ ديواري بدو حايل نبود

يك ندا آمد كه سيد گوش دار آن چه گويم بشنو و درهوش دار

تو رسيدي تا بدان جايي كه ما بي نيازت ديده ايم از هر دعا

اين نماز آيين ِ نوپايان ما ست بي نمازي شيوه ي مردان ماست

اين نماز و اين وضو مي كن رها كه تو را بي سجده مي خواهيم ما

ما تو را چشم جهان بين داده ايم سايه ي شيطان ز كويت رانده ايم

سيد اما نيك زان آگه شدي كه آن ندا ازجانب شيطان بدي

روي دل كردي به درگاه ازصفا بيشتر كردي نماز و روزه را

بعد از آن ديوارها حایل شدند آن عطايا جملگي زايل شدند

ليك آن مسند نشين ِ كبريا آن يگانه مالك ارض و سما

آن چنان چشم جهان بينش گشود كه آن عطايا پيش لطفش هيچ بود

منبع منثور: (خرازي،1385: 260)

شیخ علی اکبر الهیان وعشق دختر ترسای قزوينی

دختر ِ ترسای قزوینی چنان رخنه کردی اش میان روح وجان

که اگر سید زرآبادی نبود بی گمان آن عشق، ایمان می ربود

سرگذشت شیخ صنعان داشتی مهر ترسا در دل و جان داشتی

فرق اما هست زین جا تا سما بین آن شیخ و میان ِ شیخ ما

«شیخ صنعان پیرعهد خویش بود در کمال ازهرچه گویم بیش بود

شیخ بود او در حرم پنجاه سال با مرید ِ چهار صد صاحب کمال

هر مریدی کان او بود ای عجب می نیاسود از ریاضت روز وشب

هم عمل هم علم با هم یار داشت هم عیان کشف هم اسرار داشت

قرب پنجه حج به جاي آورده بود عمره عمري بود تا مي كرده بود

خود صلوة وصوم بی حد داشت او هیچ سنت را فرو نگذاشت او

پیشوایانی که زو پیش آمدند پیش او از خویش بی خویش آمدند

موی می بشکافت مرد معنوی در کرامات و مقامات قوی

هر که بیماری و سستی یافتی از دَم ِ او تندرستی یافتی

خلق را فی الجمله درشادی و غم مقتدایی بود در عالم عَلَم»^{1}

یک کرشمه دین او بر باد داد داغ ِ ننگی بر جبین او نهاد

«شیخ ایمان داد و ترسایی خرید عافیت بفروخت ، رسوایی خرید»^{2}

شیخ ِ ما اما جوانی ساده زیست «آرزوها بر جوانان عیب نیست»

تا خدا عشق ِ جوانی می رسد عشق پیری سر به رسوایی کشد

گر نبودی آن مرید نیک خو بود صنعان هم چنان بی آبرو

زین طرف هم سید آن مرد خدا شیخ را از بند تن کردی رها

شیخ ِ صنعان را طلب ،آن یار کرد شیخ ِ ما را سیدش بیدار کرد

منبع منثور: (بندرچی،83:1389)

…….

1-منطق الطیرعطاربااندکی تلخیص وتصرف

2-همان

مجنون شدن شيخ حسين واعظ

مرتضي سيد جوادي نقل كرد قصه ي مجنوني ِ آن شيخ ِ فرد

كه شبي بوديم نزد آن بصير شيخ واعظ ، وحدتي واين حقير

میزبان ، سید زرآبادی بُدی آن که عشقش شمع راه ما شدی

وحدتي خودرابه خواب آنشب زدي خواب اما كي به چشمش آمدي

پس درآن ساعت سراپا گوش گشت دل به حرف سيد و واعظ ببست

پس شنيد ي شيخ گفتا اين چنين اي كه داني جمله اسرار زمين

امشب ازدست تومي خواهم برات تشنه ام من ، تشنه ي آب حيات

جفر مي خواهم ز تو آموختن من ندارم طاقت اين سوختن

سيدش گفت اين هوس از سر بنه عقل خود در راه اين سودا منه

جَفر باشد گرد بادي پر بلا مرد مي خواهد ز مردان ِ خدا

«شیرمردی باید این ره را شگرف زانک ره دورست دریاژرف ژرف

بسکه خشکی بس که دریابررهست تا نپنداری که راهی کوته است

صد هزاران مرد گم گردد مدام تا یکی اسرار بین گردد تمام»^{1}

آينه ات دانی ولی غماز نيست روح و جانت لايق این راز نيست

واعظ اما بر طلب اصرار كرد جفر دادي پس بدو آن نيك مرد

چون كه سيد جفر راندي بر زبان وحدتي در خواب گشتي ناگهان

علم ِ جفر آموختش آن جان ِ جان واعظ اما بوي حق نشنيد از آن

روز وشب ها غرق گشتي درعدد كي گرفتي هيچ از قران مدد

چون دوسال ازاین حکایت برگذشت عقل ِ واعظ همچنان شیشه شکست

کسوت ِ دیوانگی در بر نمود بر جنونش لحظه لحظه می فزود

عقل را آسان به دست باد داد گشت مجنون، سربه صحراهانهاد

«تومپندار اين سخن اي هيچ كس كين خطر آن پير را بودي و بس

در درون هركسي هست اين خطر سر بر آرد چون در آيد در سفر»

منبع منثور: (نصيري سوادكوهي،1392: 60-34)

……………

1-منطق الطیرعطاربااندکی تصرف وتلخیص

مباحثه ي شيخ مجتبي ومغلوب كردن مباحثه كنندگان

آن صفاي خاطر ِ آيينه ها مجتبي آن شيخ ِ قزويني ِ ما

فاتح ِ ميدان ِ بحث و علم بود كس بدان ميدان حريف ِ او نبود

چند روزي شد به قزوين ميهمان اهل علم و فضل را شد ميزبان

در سخن دانی بُدی یکه سوار عالمان را می نمودی شرمسار

پس زرآبادي در ِ حكمت گشود گوي سبقت را زشيخ ِ ما ربود

ذهن ِ شيخ ناگه شدي لوحي سپيد نكته اي حتي به ذهنش نارسيد

سيدش گفتا پس آنگه شيخ ِ من يكه تازي گرچه درمُلك ِ سخن

ليك اينان جمله ياران ِ توأند از دل و جان دوستداران ِ توأند

عالمان ِ نيك ِ این شهر و ديار پرزنان بر گرد ِ تو پروانه وار

يك دمي با پرتو رويت خوشند لحظه اي ازعطر ِ خوبت مَدْهشند

حيف باشد با محبّان اين چنين هم بريزي آبروشان بر زمين

شیخ ِمن بركار خود انديشه كن با محبّان مهرباني پيشه كن

«اي برادر موضع نا كشته باش كاغذ ِ اسپيد نا بنوشته باش»

منبع : (سخنراني آقاي صدوقی سها،همايش بزرگداشت سيدزرآبادی،ارشادقزوين،1392)

قصۀ سیدحسین قریشی ومولاحسن شعبانکردی

دفتری دیگر بدین جا باز کن قصه ی سید حسین آغاز کن

بحث شعبان کردی وسید نکوست لطف صدفصل بهاران اندراوست

گفته شد در بزم مردان ِ خدا آمدی درویش مردی بی نــــــوا

بعد از آن درویش دفتر را گشود بوتراب آن شاه ِ عالم را ستود

عاقبت اندیش کی بود آن جوان خوش نمودی وصف آن جان جهان

عاشقان چون وصف جانان میکنند عالمی را نور باران می کنند

شیخ گفتا ای تو درویش ِ علی کی چنین بوده است آن یار ِ نبی

بس کن ای غالی دمی خاموش باش این گزاف ازسربنه ،عاصی مباش

سید اما گفت ای آرام ِ جان من شوم قربان ِ آن کام و زبان

مدح ِ مولایم چه زیبا می کنی شادمان جان و دل ما می کنی

بیشتر کن مدح آن مولای دین وصف کن آن دلربای مه جبین

روبه جمع ِ حاضران کردی سپس گفتی ای بازار ِ گان ِ خوش نفس

مدح ِ مولایم علی را واخرید خلعتی بر دوش درویش افکنید

شیخ مولا چون چنین چیزی بدید چون سپندی بر سر آتش جهید

گفت سید گوئیا افسون شده است بندخواهدبی گمان مجنون شده است

سید آن گه گفت نیکو بنگرید خر شده آخوند ، افسار آورید

من ندانم این تعصب ازکجاســــت! لیک دانم مرتضی زان نارضاسـت

«ای پسرتوبی نشانـــی ازعلــــــی عین ویـــــا ولام دانی ازعلـــــی»

اوامام مهربانــــی های ماســــــت وارث ِ علـــــــم ِتمـام انبیاســــــت

«توچه مردصدق وعلم حیــــدری مردنفـسـی هرنفـَـس کافرتـــــری

نفس ِکافررابکش مومن ببـــــــاش چون بکشتی نفس راایمن ببــاش»

مأخذسروده ی فوق،لطيفه ای منثوراست كه دكترمحمدرضابندرچی ازصفحه ی724 جلددوم مينودرنقل كرده است.

سیدجوادی،جذب شیطان وخنده ی زرآبادی

گفته شد سید جوادی ، مرتضی آن که بُد مکتب ِ نشین اولیا

گفت با سید که ای جانان ِ من هیچ دانی قصه ی شیطان و من

با دعایی جذب ِ آن ملعون کنم جذب ِ شیطان بی چرا و چون کنم

خنده ای کرد و بگفتا یار ِ من خنده می آید مرا از این سخن

تو ندانی دفع ِ شیطان بهتر است چون غزال ازاورمیدن خوشترست

منبع منثور: (نصيري سوادكوهي،1392: 60-34)

……….

1-دفتردوم مثنوی معنوي

شيخ قزويني مصداق بارزحديث مسيح وحواريون

سيـدان آن مهربـانْ سبــط ِنبــی نـام ِاوهم نـــام ِ عبــاس ِ علــی

اين چنين گفتــا كه شيخ ِمجتبی بـودمــردی عالــم وبـی ادعـــا

مي شدي ازروي خوب ِاوعيان قصه ی عيسي وآن حواريــــان

كه حواريون به گِرد ِيارخويش محـوگيسوی مه ودلــدارخويش

جملگـی گفتنـد:اي روح خــدا! منْ نُجالس؟ پاسخي برگوبه ما

پس مسيحـــاپاسخي نيكـــوبداد دربی ازرحمت برآنان برگشاد

گفت:باآن كس كه اومردِخداست همنشيني باچنين مردي سزاست

آن كه اوعلـم وعمـل دركاركرد روح وجان مؤمنــان بيـداركرد

«مي توان بااوبه علييـن رسيــد تا دل ِگلدستـه های دين رسيـد»

شيـخ ِمــا بودی همــان مرد ِنكو كه مسيحــاصدنشان گفتـی ازاو

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص130)

عـلـــم ِ قــُرانی شيخ قزوينی

شيخ ِ قزوينی بفرمودايــــــن كلام كه رباخواری بُوَدفعلی حــــــرام

گرچه می بينم احاديثـی خطــــــا كه نمـــــايد راه ِترويـج ِربــــــــا

ليك قران گفت : آن هرگزمبــــا د آتشی ســـــوزان خدايش وعده داد

پس محمد ، آن حكيمی را اخـــــا باخمينی گفت حكــــــم ِ مجتبــــی

اين چنين گفتــا ولی مرد ِكبيــــــر كه نديدم ايـن فتــــاوا رانظيـــــر!

ليك دانم هست درقران مفــــــــر شيخ ِقزوينی چراگفت اين نظر؟

گفتی ای پيرِجمـاران شيخ گفـت آتـش ِ فعل ِربا نتـــوان نهفـــــت

بي خداچون دانــَدآن راه ِگريــــز بی گمان دركف بگيردتيغ ِ تيــــز

آن احاديث خطا گيرد به دســـت ازگنه گويدچنين بتـْوان كه رست

هم زشـــــرع ِدين بدوزديك كلاه برگذاردبرسراهــــــــل ِگنـــــــاه

آب چشمه می توان بابيل بســــت سيلْ چون شدجمله سدها راشكست

پس خمينی غرق درحيرت شـدی كـــان سخن سرتابه پاحكمت بُـدی

گفت بايداندكـی انديشـــــه كــــرد شــاخه رابنهادوفكرريشــــــه كـرد

بعدهــــا ديدندآن روح ِ خـــــــــدا صحّه بنهــــادی به حرف شيخ ِما

يعنی ازفتـــــوای خودبرگشته بود دررسالـــــــه قول ِشيخ آورده بود

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص162)

ساده زيستی شيخ قزوينی

سيـــــدان آن وارث ِ خيرالأنـــــام برتــرين شاگرد ِآن شيخ ِ همـــــام

گفت:بودی شيخ ِقزوين ساده زيست برتــرازگنج ِقناعت هيچ نيســـــــت

بُـدبه زهد وپارسايی بی نظيـــــــــر داشتی اوخانـــه ای تنگ وحقيـــــر

گنج هابودش ولی بُد تنگ دســـــت شيخ هرگزدل دراين دنيـا نبســـــت

گوشه ای ازسـقف خانـه شد خراب شـــدبه شب پيدا مَه وروزْ آفتــــاب

پس ستونی زيرآن كردندراســـــــت آن خرابی شدمرمّت ،بيم خاســـــت

يك تـن از ياران ِ شيخ ِ مجتبــــــی كه بُــدی بازاری يـــــی نـامْ آشنـــــا

گفت:‌‌می خواهم اجازت اين زمـان كين ستون بردارمی ازاين ميـــان

شيخ پرسيدی : كه محكمترشــــود؟ ياكه نه،زيباترو بهتـــــــرشــــــود؟

گفت:شيخا!زين ستونْ محكمْ بناست درميــــان ِخانه اما بَد نماســــــــت

شيخ فرمودي:همين ماراخوش ست جلوه ی دنيابه چشمم ناخوش ســت

مال ِدنيالاشه ای بدرنگ وبوســـت خواستارش كركسان ِ زشت خوست

جيفـــــه ی دنيا به آنان واگــــــــذار شيــــــــخ بگذار ورضای ِكردگـــار

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص64)

امانت داری شيخ قزوينی

سيـــدان گفتا كه آن دانـــــــــای راز شيخ قزوينــــــی،فقيــه ِسرفــــــراز

گفت:طا لب بودمی من سالــــــــها نسخه ی جَفـْری بُدی مطلوب ِمـــا

پانزده ســال ِ پياپــی گشتمــــــــــی تاكه آن درروستايــــــی ديدمــــــی

صاحبِ آن نسخه چون بشناختــــــم يك شبی آن راامانت خواستـــــــــم

جدولش راآزمـودم من نخســــــــت پاسخی آمــدمرانيــك ودرســــــــت

هم به استنساخْ آن شب شدسحــــــر پس سحرگه هاتفی گفت:ای پســـر!

اين بُدی رسم امانــــت داشتـــــــن؟ ظّـن ِنيكورابه حرمـــــت داشتـــن؟

فرق دزدی وخيانــــت چيستــــــی؟ بی گمان فرقی دراين دونيستـــــی

مردِ دين همواره می باشداميـــــــن كی خيانت خيزدازمردان ِ ديــــــن

خيزواين وسواس ِخودراچاره كــن رونوشت ِخويشتن راپاره كـــــــن

چون شنيدم آن نداازعمق ِ جـــــان پاره كردم نسخه ی خودآن زمــان

صبح گفتم مرد ِصاحب نسخـه را كه خريــدارم كنـون ای آشنـــــــا

اينك ای دارنده ی ايمــان وهـوش يابهـــابستان وآن رامی فــــــروش

يـااجازت ده مرابررونـوشـــــــت ای كــه هستی عالمی نيكوسرشت

گفت:شيخا!ختم كن اين ماجـــــرا مـــن نه بفروشم ، نه دانم اين روا

نسخه برداری ازآن هم شدحـرام آنچــه بايدگفت، گفتم ، والســـــلام

مجتبی آن عالم ِ حكمت شنـــــاس گفــت:گفتم پس خدارامن سپــــاس

كه نيالودم دل وجان برگنــــــــاه ديــــن وايمانم نگشتی زان تبــــــاه

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص60)

سخت گيری شيخ قزوينی درامر تدريس ومهرباني بااهل بيت خويش

سيـــــدان فرموددروقت ِشبيــــب درس می گفتی به منزلْ آن حبيب

مجتبی آن نكته دان ِ نيك مـــرد ازمشاعـــــرْمطلبی تقريــــركـرد

پس زبان درنقدآن مطلب گشـــود درس می گفتی ونقدش می نمـود

من ولی اشـــكال می كردم برآن بامن آن طلاب ِديگرهم زبـــــان

بنده چون اشكال ِخودتكراركـرد شيخ هم برنقدخوداصـــراركـرد

پس كلاس ِدرس بامن دم گرفت يك صدا گفتند :ای نيكوسرشت!

لطف می كن ردِّ اين اشكـال كن ياكه نقد ِخويش راابطــــــال كن

درميان آن همه جوش وخروش شيخ فرمودی:فراداريدگـــــوش

گرنشداشكالتــــان رفـع ورجوع سرفرودآرم من ايندم ازخضوع

پس زســربردارم اين عمامـه را پاره دفتر، بشكنـم اين خامــه را

غرقه شددردرسْ آن جان ِجهـان ناگهان دربازشد درآن زمــــــان

پنج ســالـــه دختـــــــری آمدزدر برنشستــــی روی زانـوی ِ پـــدر

شيِخ بودی غرق ِبحث وگفتــگو دخترك چيزی طلب میــكردازاو

چون بديدم طفل آنسان طالبــست شيخ ِ مارانيزصفـــراغا لبـــــست

پس گمان بردم كه باخشم وعتاب گوش ِكودك رابپيچانَد به تـــــاب

كار ِشيــــــخ اماچوباكـودك فتــاد هم زبـــان ِ كودكـــی رابرگشــــاد

مهربـانـــــانه گرفتـــی دربَــــَرش دستِ مهرخودكشيدی برســــرش

با نـوازش طفل را بيرون ببـُـــرد پس به اهل ِاندرونی اش ســـــپرد

بازگشتی بحث راازسرگرفــــــت جمله شاگردان زحالش درشگفت

كان همه مردانگی دركـار ِمـــــا! اين همه مهروعطوفت درســــرا!

شيخ ِ قزوين حرف بركرسی نشاند كمترين شبهه به دلهامان نمانــــــد

ليك درسی نيك تــــــــرآن روزداد درســـــــی ازاخلاق برياران بداد

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص65)

جود وسخـــــاي شيخ قزوينی

داشتی شاگردی آن شيخ ِ همـــــام شيخ ِ قزوينی كه بُد مردی تمــام

آمد وگفتـــاكه دستــم تنــگ گشت فقـر چون بومی به بامم برنشست

اهل ِ بيتـــــم دردمنــد وبـــی نــوا كـی پشيـــــزی دارم ازبـهـــر ِدوا

دست ِشيخ ماهم آنگه تنـگ بــــود مال ِدنيــاهيـچ دردستــش نـبـــود

ليك فرمــود آن مه ِروشنْ بَصَـــر خيـــــزوفـرش خانه ی مارا ببـــر

ما به جايش بوريـــا می افكنيـــــم چندروزی هم چنين برسربريــــم

فرق بين بوريـــــا وفرش چيست؟ چونكه دل دربندفرش وعرش نيست

ويااين طورگفته شود(انتخاب باشماست).

مــابـه جـای فـرش گونــی افكنيــم يـك زمانــی هـم چنين برسـربريم

زيرپای ماچه گــونی وچه فـرش هست يكسان پيش چشمم فرش وعرش

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص66)

خـُـلــق ِ نيكـــــوي شيخ قزوينی

شيخ ِ ماروزی به گوهرشادبــود پــس به ردِّ فلسفــه بحثــی نمـود

فيلسوفـی بـُد زقـُـم اوراحريـــف شيخ گفتي نكته هايی بس ظريف

فيلسوف ِ شهرقم مغلــوب گشـت گــَردِغم برروح وجان اونشست

چون مُشَّرف شدبه پابوس ِرضا فلسفـــی ديدی بدانـجا شيخ ِ ما

روی خودازشيخ بگرفت آن پسر پشــت كردی، رفت ازراه ِ دگر

شيـخ ِقزويني قـَـدمْ بنهــادْ پيــش پس بروي اوگشودآغوش ِخويش

گفتی: اي جان ِ برادر!ازچـه رو سردگشتي ازپي ِ آن گفت وگــو؟

اين همه قهروتعصـب چيستــی؟ هيـچ كينـــه دردل ِمـــا نيســـتی

«به كه مابايكدگرباشيم دوســت پارگي خُرْداست واميد ِرُفوســت

يكدل أر گرديـم وبـاهم مِهْربــان اين شـكايـت ها نـيايد درميـان»¹

گرچه حق باشيخ ِ مابودآن زمان لطف هاكردی ولی آن جان ِ جان

كاردانـــانْ كارْاينســان می كنـند تكيه براخلاق وايمــان می كنـند

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص63)

……………

ديوان پروين اعتصامی

شيخ قزوينی وآگاهـــي ازضمير

آن محبـــي آن محّــب ِ شيـخ ِ مـا گفت بــودم دررهــــي بـامجتبــي

ازبهائـيان كسي آمـــدبـــه پيـــش روح شيخ ِ ماازاوگشتي پَــريِِــش

شيخ هرگـز آن جوان ناديـده بود ياكه وصفـش ازكسي نشنيده بود

روحـش امابـودبــااوبـس غريـب دامـن ازاوبركشيـدي آن حبيــب

بعدازآن فرمود: اوبودي جهـــود گرچه درظاهرمسلمان مي نمود

يابهــايي مَسْــلَـك آمد بي گــما ن زيـن دوديــدم دروجــوداونشــان

دردلم آمــد زنــم سنـگ ِ مَحَـــك تــامگرازظنّ ِخــودافـتـدبه شــك

عرض كردم : اي مرادوپـير ِما! اومســلمـان زاده اي بـود آشنــا

گفت: ني،من روح اورا ديدمــي كوبه ظلمت غرقه بودي هردَمی

صــدنشـــان ازكفــردراوديده ام زين سبب اورابهـايي خوانده ام

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص74)

شيخ قزوينی وخبر دادن ازآينـــده محمدرضاحكيمی

آن حكيمـــي مـرد ِنيــك وپـرهنــر آن عليـــم وعالــم وعــالي گهــــر

گفت روزي شيخ فرمود:اي پسر! چون كنم درروي خوبت يك نظر

گرچه مي بينــم حكيمي سـرفـراز برجبينت ليك مي بينــم سه راز

فاش بينـــم يك جهــان دلــدادگـي مـي گــذاري عمـــردرآوارگـــي

نيســتي بـرسـرتـورا عمامــه اي بي عبـايت ديـده ام درجامــه اي

همســـري درطالـــع ِتـو نيـستـي توبه تنهايي به پيري مي رســي

چون ندانستم چه فرمودآن زمان پس گمان بردم كه بُدسَبْقُ الِسان

سالـــها بگذشــت دانســتم كـه او سـرنوشـتم گفـت با من روبـــرو

تــاچنيــن روزي نيـفـتــدمرد را كِیْ بدانـدحرف ِصاحبْ درد را

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص73)

بصيرت وهشياری شيخ قزوينی

بودشخصی نام ِ اوشمس الهدی بـودی ازباطلْ هـزارش ادعــا

جاهلـی كـزنوردَم می زدمـُـدام می شدی گمره ازاومردان ِخام

چون دعايی راقرائت می نـمود وا‍ژه ای ازنـوربرآن می فـزود

شيــخ دانستی كه اوابليس خوست رهروتلبيـــس ِابلـيسان هم اوست

پس بفرمودی كه ای رهزن خموش گنگ شوگنـدم نمـای ِ جوفـروش

«ديوت ازره بُردولاحوليت نيست ازمسلمانـی بجـز قوليـتْ نيست»¹

توچه میدانی كه آن نورازكجاست نوركــی بازيچــه ی اهل رياسـت

نيستـی نـور ِتوجزسالوس ورنـگ زيــن مسلمانــی ببايد داشت ننگ

گــركــه بحــرِنــوربنــمايـم تــورا كورگردی ای همــه رنگ وريــا

درحــراگشتــی محمــدغـرق ِ نور ديــدموســی نـوردروادی ِ طـــور

نــوررايـوســف بـه قعـرچـاه ديـد يونس اندربطن ِ ماهـی اش بـديـد

چون كه كشتی رابه درياها بِرانْد نـوح راآن نـوربرسـاحـل رسانــد

نـــوريـعنــی آن گلستــان ِ خليــل نــوريـعنـي لطف آن حــي جليــل

نورِمطلق دروجود ِمرتضی ست وارث ِآن مهـدی مـوعود ماســت

توچـــه دانــی منجی ِما كيســتی! چـون كه دربندنگـاهــش نيستــی

الـغـرض ! آن شيـخ ِ قزوينـی ما همــره يــاران پـــاك وبــی ريـــا

تنگ كردی عرصه برآن بی خبر كارِ آن مردم فريــبْ آمدبــه ســر

زان ديار،آشفتــه ورسـوا گريخـت آن كه برمنبرجماعت مي فريفـت

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص62)

……

منطق الطيرعطار

بارش باران درفردوس به بركت نمازباران ِشيخ قزوينی

گفتــه شــدفردوس شهـرِمؤمنـان شــداسيـر ِخشكسـالـی يـك زمـان

پس خلايق والـه وحيـران شدنــد دسـت بـردامــان ِشيــخ ِمـاشدنــد

جملگـی گفتنـد:ای نيكـــوصفــت! مجتبی،ای كان ِ علــم ومعرفـــت!

آسمان بربـاغ وبستــان شدبخيــل خشك گشتی چشمه وزرع ونخيل

قطــره ای ازابـرهـا نـامـَدْ فــرود خفته خاك ازتشنگی ومـرده رود

دشت هـاخشكيده شد،صحراكويـر پس نمازی كن توای شيخ ِبصير

شيــخ گفتــا: خـلوتــی بـايــد نمـود تاسه روزازروزه لب نتْوان گشود

بعدازآن مـاروبه صحـرامي نهيــم حاجت ِخودنـزد ِجانـان می بريــم

چون سه روزازآن حكايت برگذشت گـِرد ِ اوپيــروجــوانانْ جمـع گشت

شيــخ ِ قزوينــی به صحرا رونها د ازپــی اش آن مــردم ِ نيكــونهـــا د

قـامتـــی بستــی بــه درگــاه خــــدا ازدل وازجــان نـمــازی شــــد ادا

بـــاخــداگفتــی پس آن شيخ ِ عزيز بــارالــها ! آبـــروی ِ مــا مــريــز

آن جمــاعـت كــرده بــراو اقـتــدا بـرفلـك افراشـتــــه دســـت ِدعـــا

ازخلـوص ِ شيـخْ بـاران درگرفت نهـرهــا جـاری شدن ازسرگرفت

آسمان چون خنده كردی برزميـن شهرگشتی همـچوفردوس ِ بـريـن

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص73)

عنايت خداوندبه شيخ قزوينی درهنگام تنگدستی او

شيـخ ِقزوينــی بفــرمــودی:شبــی سفره ام ازنان ِشب بــودی تهـــی

بــودمــا را دوستــی گـردن فـراز كــــو بُــدی ازمــال ِ دنيابی نيــاز

دردلم آمــدكه بهــرِ قـُـوت ِ شـــام زوستــانــم چنــد سـكه رابــه وام

هاتـفی گفتـا:كه شيــخا! شــرم دار دســت ِخـودازدامـن ِمـا بــرمــدار

«ما نمی گوييم اين در را مـــزن چون زدی اين در،درِ ديگرمزن»¹

تكيه كن برما وهـيچت غـم مبـا د آنچه خواهی ،ما تـوراخواهيم داد

«ميهمان ِماست هركس بینواست آشناباماست چون بی آشناســت»²

تكيه كــردم پـس به الطاف ِ خــدا بـا تـهـی دســتـی برفـتـم بـرسـرا

مادرم گفت ای پسرمحزون مباش زين تهی دستی چنين دلخون مباش

همسـرت خوابيدی وچيزی نگفت مرحبــا بايـد چنـين زن رابگـفـت

مابسـی شبـها بدينســان ديـده ايــم نان ِشـب نـاخـورده وخوابـيده ايم

پس من ومادردراين گفـت وشنيـد كه صدای دربه گوش ِمــا رسيــد

درچـوبگشــودم كسی ازپـشت ِ در گفت:برگيرآنچه خواهی ای پسر!

خواســـتم تــاكــه بــدانـم كيستـی؟ چــون نظــركردم بـديــدم نيستـی

كيسه ای دردست من بنهاده بــود آنچــه دردل بـــود آنــم داده بــود

دست ِغيب آن شب برآمدزآستيـن عـزت ِمـا راخــريـدی درزميــن

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص69)

…

1و2ديوان پروين اعتصامی

عنايت علی بن موسی الرضا(عليه السلام) وشفای شيخ قزوينی به بركت دعای محبّان

سيـدان آن عالم ِ ديـــــن مبيـــــــــن گفت روزی شيخ فرموداين چنيـــن

چندروزی جسـم ِمــــا بيمـارشـــــد شـداسيرتب ، ضعيف وزارشـــــــد

آشنايــــــــانْ بهر ِديـــدارآمدنـــــــد نزدِ ماباچشـم خونبــــــارآمدنـــــــــد

دردلم آمدكه استغفـــــــــاركــــــــــن توبه اي بردرگــــــه آن ياركــــــــن

ذكرتوبه گشت جاری برزبــــــــــان توبه كردم من زپيــــــداونهــــــــــان

هاتفی گفتـــــــاكه مقبول اوفـْتــــــا د گوئيـــــــااين لحظــه ازمادربــــــزاد

آن ندابرگوش جانــــم چون رسيــــد صدهزاران گل به جانــم بردميــــــد

گفتمی باياری ازياران ِ خويــــــــش كه اندرآن ساعت مرابودی به پيــش

رو دو ركعت عشق مـی آوربه جــا درشبستان ِعلی موسـی الرضــــــــا

عرض می كن:ای طبيب ِعاشقـــان! مجتبی ازرنج ومحنـت وا رَهـــــان

يعنـــــی اورانزدِ آن جانــان ببـــــر چون نباشدازگنـــــه ديگـــراثـــــــر

آن حبيب ازخانه ی ماچون برفــت ساعتی دررنج وبيماری گذشــــــت

پس نـــدا آمـــــد:پذيرفتيــــــم بـــــاز ازمحبّــــــــان ِ تواين رازونيـــــــاز

ناگهان دردازوجودم رخت بســــت جسم ِمن ازرنج بيماری برســـــت

پس به گرمابه شدم درآن زمــــــان تندرستـی دروجودم شدعيـــــــــان

چون كه بازآمد رفيق ِ نيكخــــــــو ما وَقَــَــــعْ رابـــــازپرسيــــدم ازاو

گفت:جانا !هركه ديدم درحــــــرم گفتمی بااوكه ای صاحب كــــرم!

سختْ بيماراست شيخ ِ مجـتبـــــی يك دوگانـــــه بهر ِ اومی كــن ادا

شدروان ازهرطرف تيردعــــــــا هم دعاشان شيخ رادادی شفـــــــا

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص70)

رهايی ازگرفتاری درسفر به بركت دعای شيخ قزوينی

شيخ ِ قزوين داشتي ياري شفيق عزم كعبه چون نمودی آن رفيق

رفتـی وكردی وداع با شيخ ِ ما گفـت ذكـری برمن آموزای فتا

تـا اگـردرمــانـده گشتــم درسفر ذكرِحـق مـا را رهانَد ازخطــر

شـيخ ذكــری را بـدوآمـوختـــی يـك چراغ اندردلـش افروختــی

حج به جای آوردی آن مردِخـدا بـاتمــام ِ دل، نـه از روی ِريــا

پس گـذرنامه به مكه گـُـم نمــود وحشـتـی اورابـه دل آمـد فـرود

شدپريشان خاطروآشفتــه حــا ل می كشيدش هرطرف فكروخيا ل

طی نمودی كوچه هارابی قــرار گه برفتـی ازيميــن گـه ازيســا ر

ناگهان يــادآمـدش آن ذكــر ِشيخ لحظه ای چونكه نمودی فكرشيخ

گرچه آشفتــه بُـدی آن دم وليــك برزبان جاری شدش آن ذكرِنيك

ناگهـان برشاهراهی خود بــديــد پـس مسافرخانــه ای گشتی پديـد

رفتی وديدی كه بُديك پيشخــوان چنــدمـدرك بــرنهـــاده روی ِآن

دســت بــرد واوليــن بـرداشتــی عكس ونام خويشتـن بشنــاختــی

چون برون آمدازآن جای عجيب ديدآنجا رامكانــی بــس غريــب

حيرتي برروح وجان اونشســت پُرس پُرسان راه ِ رفته بازگشت

شكــرگفتـی پس خــداونــد ِكريــم رهنمـای بيــدلان ، حـّـی ِعلـيــم

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص71)

پرسش وپاسخ شيخ قزويني وشاگردانش پيرامون بحث خلع بدن

شيخ ِقزوينی به درس خويش بود درســی ازاخـلاق واگــومی نمـود

بحـث ِ روح وخلع ِتن بُــد درميان ازميــان ِ جمـع شاگــردی جــوان

گفت:شيخا!انسلاخ روح چيسـت؟ آن مگرچيزی شبيه مرگ نيست؟

روح چون برخيزدازاين جسم وتن گـــوچـگـونـه بـازگــرددبـربــدن؟

شيخ فـرمـودی : كـه روح ِ آدمــی كی بُـدی دربنـدِ تــن حتــی دمــی

روح راماخـودبه زندان كرده ايـم با رذايل دست وپـايـش بستـه ايـم

اوولـی دربنــــد ِتـــن آرام نيســت سركشست ولحظه ای هم رام نيست

چيستی تن؟مشت ِ خاكي تيره روز نورقران باشــدش ظلمــت فــروز

هركـه دل بـرنــورقــران برنهــاد روح ِخـود ازبنـد ِزندان وارَهـانْد

خلع تن هم كارِ مـردان ِ خداســـت كارِ مردان ِ پرازصدق وصفاسـت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منبع منثور:(عربشاهی،1394:ص61)

پرسش شيخ مجتبی قزوينی وپاسخ شيخ علی اكبرالهيان به او

مجتبـی آن شيخ ِ پـاك وراستيـــــن جامع ِعلـم ومــراد ِاهـل ِديــــــــن

روزی اندرمحضراستـادِخويــــش برگشادی مصحف حق رابه پيـش

آن الهيان كه چون ابــر ِبهــــــــار پرزگل می شدازاوهرشــوره زار

ازسبــأ چون آيت ده رابخوانـــــــد پـس الهيـــان در ِمعنـــــا گشــــــاد

مجتبی گفت:ای بدل مهرت فزون! پير ِمن ،ای شيخ ِصافی انــدرون!

قصه ی داودوآهـن خوانــــــــده ام لـكن اندرمعنی اش درمانـــــــده ام

آتشی بايدكه آهن تفتـه كـــــــــــرد آن نبـی بی كوره وآتش چه كرد؟!

گرچه آن نكته بدانستـی نكــــــــــو هـم كرامت خواستی بينــــــــدازاو

يك مسين سينی به نزد ِشيخ بــــود پس الهيـــــــــان نظربرآن نمــــود

نرم نرمك دست برسينی كشيـــــــد سينی مس رابه آسانی بُريــــــــــد

شيخ ِماگرچه قوی پنجه نبـــــــــود پاره آن سينی چوكاغذمی نمــــود

بعدازآن فرمودی آن نيكوتبـــــــــار آنچه ديدی،هست لطف ِكردگــــــار

چونكه حق برچون منی رحمت كند بانبی ِ خودچه ســـــودامی كنــــد!

آنچه ماكرديم كار ِاولياســــــــــــت معجزه اما نشـــان ِانبياســــــــــــت

«جان ِداودازشعاعش گرم شــــــــد آهن اندردستبــــافش نرم شـــــــــد»

حضرت داوداگرآهـــن بتافـــــــــت نه عَجَبْ!چون دست حق آهن گداخت

توصيه ی مرحوم الهيان به فروتنی

نقل كردی عالمــــی نـامْ آشنـــــــــا كه زمانی بود شيخْ استــــاد ِ مـــــا

آن الهيان كه بُدمردی بصيــــــــــر آن كه بُدصاحب دلی روشن ضمير

جمع گشتی چنديار ِ هم زبـــــــــان گرد ِآن شيخ عزيــــزومهربــــــان

جملگی گفتند :ای شيـــخ ِنكـــــــــو درسی ازاخلاق بريـاران بگـــــــو

شيخ معراج السعاده برگشـــــــــا د عاشقانه دل به تدريسـش نهـــــــا د

من چوپروانه به گـــــــرد ِروی او محوگفتــــــار ِمه آيينــــــه خـــــــو

تاكه روزی عزم گرمابه نمــــــود جمله اسبابش ميان ِبقچـه بـــــــود

بقچه ی خودرابه دست من بـــدا د پس قدم درراه گرمابــــه نهــــــا د

دردلم گفتم كه چون گردم عيــان؟ بقچه دركف پيش چشم مردمـــان!

بقچه ی شيخ آبروی من بَــــــــرَد شـرمساری برجبين من نَـهـَـــــــد

شيخ گويی خودندانداين زمـــــــان من فلان ِ بن فلان ِ بن فـــــــــلان!

برزبان ليكن نياوردم سخــــــــــن تامبادْ آزرده گرددشيخ ِ مــــــــــن

لكن اونجوای ماودل شنيــــــــــــد آه ِسردی ناگهان ازدل كشيـــــــــد

گفت:ای جان!ردشدی زين آزمون چون بديدم حاصل ِ درسم كنــون

نيك دانستم كه دراين گيـــــــرودار تخم افكندم ميان شــــــــــــوره زار

خودپرسـتی چون كه بودت راهبـر درس وبحث ِ شيخ بودی بی ثمــر

دردلم بودی برافروزم چــــــــراغ هســــت اماباد ِعُجْبَت دردمـــــاغ

زانهمه بحث وكلاس آخرچه سود؟ چون غرورت همچنان برجای بود

«دربهاران كی شودسرسبزسنگ خاك شوتاگل برويي رنگ رنگ»

مرحوم الهيان وخبردادن ازلقمه حرام برسرسفره

درسرايی شيـــخ ِما شد ميهمــــــان آن الهيان ، انيـس ِروح وجـــــــان

بودی اندرحلقه ی ياران ِخويــــش خادم آمد دست برسينه به پيــــــش

پيش روی شيخ خوانی گسترانـــد روی آن نان وكبابی برنهــــــــا د

شيخ دست ازسفره امابركشيــــــد ميزبان هشيــــــاربوداورابـديـــــد

گفتی اش:ای ديده ی نورانـــی ام! عشق توحك گشته برپيشانـــــی ام

بركشيدی دست ِخودازخوان ِمـــا! گوچرا ازكف فكنــــدی نان ِمـــــا؟

شيخ فرمودی:كه ای نيكوخصا ل! آنچه ديدم نيستی پـــــــا ك وحلال

بنگرم برخوان ِ توچون هردَمــــی مـن به سفره نان وخون بينم همـی

پرسشی ميكن،ببين خون ازكجاست نان وخون خوردن نه درآئين ماست

لـــرزه براندام ِ خــــــادم اوفـْتــــا د خم شدی،برپای ِشيخ ِمــــــا فتــــا د

گفت:ما را گوسفندی نيـــك بــــــود هم چواودرگله ی ما خود نبـــــــود

ليك وقت ِذبح ،اومــُـــردارشــــــــد هم زوحشت هردوچشمم تارشــــــد

پس نهان كردم زارباب آن سخــــن اين خطامن كرده ام ای شيخ ِمــــن

كلامي ازشيخ علي اكبر الهيان

نقل كردبندرچي از سـيـــــد جليـــــل آن كه روحـی داشت پاك وبی بديــــــل

كان الهيان كه مردي مــــــــرد بــــود حافظ شيـــــرازاين گونــــــه ستــــــود

که«مضّل است حافظ اماضّال نيست»* خودزاهـــــــل ِ وادي ضلّال نيســـــت

گــرچه مدح جام وبا ده گفته اســـــــت دل ولــــــی برنورقران بستــــه اســــت

كيســــــت حافظ ؟مست جام لم يــــــزل اولســــــان الغيـــــــب بـــــــودی ازازل

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

به نظرمی رسداين توصيف شيخ ازحافظ وكلام نافذاوبازمی گرددبه تهمت يزيدی گری كه درآن روزگارعالمان دين واهل ادب حافظ رابدان متهم می كرده اند. چراكه درجهان اسلام اولین کسی که مفاهیم معنوی ومذهبی واخلاقی رابه سخره گرفت وبی پرده دم ازلذت وعیش وشراب وشاهدزدومقصوداوهم جزهمین می ومعشوق ظاهری چیزی نبود،یزیدبن معاویه بود.(مطهری ، عرفان حافظ ،1370:70)

شهیدمطهری دربارۀ شعریزیدچنین می گوید:

یزیدشاعری فوق العاده توانمندبوده و شنیده ام دیوان اشعارش هم چاپ شده ولی شخصأ آن راندیده است.قاضی ابن خلكان كه ازعلمای بزرگ اسلام است،به يزيدارادتی نداشته اماشيفته ی شعراوبوده است.

:نمونه ای ازاشعاریزید

«دوستان ! ندیمان ! به پا خیزید.صدای موسیقی را , اغنیه ها راگوش کنید.جام می دمادم بنوشید وذکرمعانی وحرفهای اخلاقی را رهاکنید.من کسی هستم که آوازعودها مراازشنیدن صدای اذان بازداشته است وبه جای حورالعین که دربهشت وعده می دهند, پیرزنی راكه داخل این خم است انتخاب کرده ام.کلمۀ عجوز که ظاهرأ درزبان عربی کنایه ازخمرکهنه است»(همان)

نمونه ای دیگر

«اگرشراب به دین احمدحرام است , به دین مسیح بنوش.»(همان)

حافظ وتهمت یزیدی گری

برخی حافظ رابه یزیدی گری متهم کرده اندبه آن دلیل که اولین مصراع بیت اول دیوان اویعنی«الایاایها الساقی ادرکأسأ وناولها »ازیزیدبن معاویه بوده ؛ که البته مصراع دومش «که عشق آسان نموداول ولی افتادمشکل ها»فارسی وازخودحافظ بوده است.(همان)

“سودی “مردی ترک زبان بوده که بازبان فارسی آشنا بوده و اشعارحافظ رابه فارسی شرح کرده است.البته شرحش عرفانی نیست بلکه لغوی وادبی است.به مقاصدحافظ هیچ کاری نداشته وفقط دیوان رابرای ترکانی که بافارسی آشنا بوده اند, تجزیه وترکیب کرده است.»(مطهری ,عرفان حافظ, 72:1370)

هم ایشان دراین دیوان نقل می کندکه:

اهلی شیرازی خواسته دراین باره ازحافظ عذری بیاورد, بنابراین گفته است:

«خواجه حافظ راشبی دیدم به خواب

گفتم ای در علم و دانش بی همـــال

ازچه بستی برخود این شعر یزید

با وجود این همه فضل و کمال

گفت واقف نیستی زین مسئلـــــه

مال کافر هســـت بر مؤمن حلال

ولی کاتبی نیشابوری این عذررانپذیرفته وچنین سروده است:

«عجب در حیرتم از خواجه حافظ

به نوعی کش خرد زان عاجز آید

چه حکمت دید در شعر یزیــــد او

که در دیوان نخست از وی سرایـد

اگر چه مال کافر بر مسلمـان

حلال است و در او قیلی نشایـــد

ولی از شیر عیبی بس عظیم اســت

که لقمه از دهان سگ ربایـــد

(مطهری ,عرفان حافظ, 72:1370)

شیخ علی اکبرالهیان وهمسفری با کولیان

آن الهیان که بُد اهل نظر در رهی با کولیان شد همسفر

کولیان چنگی به سازی بر زدند زخمه ای بر روح پاک ِ او زدند

با تبسم لیک شیخ ِ ما گرفت ساز را زان کولیان ِ بد سرشت

با نوازش دست بر آن ها نهاد بعد از آن بر صاحبانش باز داد

گفته شد بار ِ دگر آن قوم ِ پست بی حیا ، بر سازها بردند دست

سازها اما خموش و بی صدا گشته مسحورِ دو دست شیخ ِ ما

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

منبع منثور: (منصوري،75:1379)

شیخ علی اکبر الهیان وعشق دختر ترسای قزوينی

دختر ِ ترسای قزوینی چنان رخنه کردی اش میان روح وجان

که اگر سید زرآبادی نبود بی گمان آن عشق، ایمان می ربود

سرگذشت شیخ صنعان داشتی مهر ترسا در دل و جان داشتی

فرق اما هست زین جا تا سما بین آن شیخ و میان ِ شیخ ما

«شیخ صنعان پیرعهد خویش بود در کمال ازهرچه گویم بیش بود

شیخ بود او در حرم پنجاه سال با مرید ِ چهار صد صاحب کمال

هر مریدی کان او بود ای عجب می نیاسود از ریاضت روز وشب

هم عمل هم علم با هم یار داشت هم عیان کشف هم اسرار داشت

قرب پنجه حج به جاي آورده بود عمره عمري بود تا مي كرده بود

خود صلوة وصوم بی حد داشت او هیچ سنت را فرو نگذاشت او

پیشوایانی که زو پیش آمدند پیش او از خویش بی خویش آمدند

موی می بشکافت مرد معنوی در کرامات و مقامات قوی

هر که بیماری و سستی یافتی از دَم ِ او تندرستی یافتی

خلق را فی الجمله درشادی و غم مقتدایی بود در عالم عَلَم»¹

یک کرشمه دین او بر باد داد داغ ِ ننگی بر جبین او نهاد

«شیخ ایمان داد و ترسایی خرید عافیت بفروخت ، رسوایی خرید»²

شیخ ِ ما اما جوانی ساده زیست «آرزوها بر جوانان عیب نیست»

تا خدا عشق ِ جوانی می رسد عشق پیری سر به رسوایی کشد

گر نبودی آن مرید نیک خو بود صنعان هم چنان بی آبرو

زین طرف هم سید آن مرد خدا شیخ را از بند تن کردی رها

شیخ ِ صنعان را طلب ،آن یار کرد شیخ ِ ما را سیدش بیدار کرد

منبع منثور: (بندرچی،83:1389)

تواضع مرحوم الهيان نسبت به امام رضا(عليه السلام)وتصويرقاب شده آيت الله بروجردي(ره)

مجتبي آن شيخ ِ نيك روزگار آن كه بودي جلوه اي از كردگار

گفت :عمري ساكن مشهد بُدم ميزبان دايي ام يك شب شدم

آن الهيان كه مرد ِ علم بود آن كه زنگاراز دل ما مي زدود

وقت ِخواب شيخ چون آنشب رسيد خواب ناگه از دو چشمانش پريد

گفتم :آخر اي صفاي روح و جان! از چه رو خوابت رميد از ديدگان؟

گفت:آن سو ، جلوه گر سلطان ِ ما ضامن آهو ، علي موسي الرضا

اين طرف در زير نور ِ ماهتاب ديده ام عكس بروجردي به قا ب

نور ِ شه ، شب را چراغان مي كند عكس ِ آن عالِم نمايان مي كند

نه عجب گر اين چنين خوابيده ام امشبي را من بزرگان ديده ام

شيشه هاي عُجْب را بايد شكست با تواضع بايد اين جا بر نشست

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ