ویژگی های اجتماعی و رفتاری کافران
بسم الله الرحمن الرحیم
از نظر آموزه های وحیانی قرآن، فلسفه انسان در سبک زندگی اش تاثیر مستقیم می گذارد؛ بنابراین، می توان به سادگی با نگاهی به زندگی افراد دانست که وی چه اعتقادات و باورهایی دارد که حتی گاه آن را بیان نمی دارد و مخفی نگه می دارد؛ هر چند که در ظاهر ممکن است اصرار به فلسفه خاصی نسبت به هستی و انسان داشته باشد؛ ولی آن چه ملاک و معیار قرار می گیرد، همان سبک زندگی است؛ زیرا «از کوزه همان برون تراود که در اوست». این گونه است که می توان به تعبیر قرآن منافق را از سبک زندگی و گفتاری اش از مسلمان و مومن بازشناخت.
کافران دارای سبک زندگی خاصی هستند که بیانگر فلسفه و نگرش های هستی شناسانه و انسان شناسانه آنان است؛ چنان که مسلمان و مومن نیز بر اساس همان فلسفه الهی و وحیانی، سبک زندگی خویش را سامان می دهد. بنابراین، اگر تضاد و تناقضی در کافران و مسلمانان در سبک زندگی دیده نشود و هر دو همانند هم عمل کنند، باید در صداقت فلسفی و اعتقادی آنان شک کرد و مثلا گفت: کافر به کفر خویش اعتقادی ندارد، یا مسلمان در مقام تصدیق باورهای خویش در سبک زندگی نیست.
بر همین اساس، اهتمام و توجه به ویژگی های اجتماعی و رفتاری کافران و هم چنین مسلمانان برای تبیین صداقت و عدم صداقت بسیار مهم و اساسی است. با نگاهی به ویژگی ها و صفاتی که خدا در قرآن برای کافران به ویژه در حوزه رفتاری و اجتماعی بیان می کند، می توان دریافت که آیا مسلمان در اسلام خویش صداقت دارد، یا آن که منافقی بیش نیست؟ نویسنده در این مطلب بر آن شد تا ویژگی های رفتاری و اجتماعی کافران را بر اساس آموزه های وحیانی قرآن تبیین کند. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.
فلسفه زندگی کافران
از نظر قرآن، کافران دارای نگرش فلسفی نسبت به هستی و انسان است که تاثیرات مستقیمی بر سبک زندگی آنان دارد. خدا در آیات قرآنی بیان می کند که کافران بر خلاف مسلمانان و مومنان، اعتقادی جز به جهان مادی و محسوس دنیا نداشته و از نظر آنان هستی خلاصه شده در همین عالم شهادت است. از این رو، هر آن چیزی که بیرون از دایره طبیعت و فیزیک باشد و حواس ظاهری و ابزارها و منابع شناختی مادی غیر قابل درک و فهم باشد، نه تنها واقعیت ندارد، بلکه از حقیقت نیز بهره ای ندارد؛ بنابراین، عالم غیب مانند خدا و فرشتگان و آخرت از مصادیق امور باطل، خیالی و موهوم است؛ یعنی آنان همان تعبیری را نسبت به عالم غیب به کار می برند که خدا نسبت به خدایان باطل به کار می برد. خدا درباره خدایان باطل این تعبیر را دارد: إِنْ هِيَ إِلَّا أَسْمَاءٌ سَمَّيْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآبَاؤُكُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدَى؛ این نیست مگر نام هایی که شما و پدرانتان نامگذارى كرده ايد و خدا بر حقانيت آنها هيچ دليلى نفرستاده است. آنان جز گمان و آنچه را كه دلخواهشان است پيروى نمى كنند با آنكه قطعا از جانب پروردگارشان هدايت برايشان آمده است.(نجم، آیه 23)
و نیز می فرماید: مَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا أَسْمَاءً سَمَّيْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآبَاؤُكُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ؛ شما به جاى او جز نامهايى چند را نمى پرستيد كه شما و پدرانتان آنها را نامگذارى كرده ايد؛ و خدا دليلى بر حقانيت آنها نازل نكرده است. فرمان جز براى خدا نيست. دستور داده كه جز او را نپرستيد اين است دين درست، ولى بيشتر مردم نمى دانند. (یوسف، آیه۴۰؛ و نیز نگاه کنید: اعراف، آیه 71)
از نظر قرآن، معبودان غیر خدا، تنها نام های بی مسما و بی معنایی است که انسان ها گذاشته و آن را می پرستند؛ یعنی همان طوری که انسان نام سیمرغ یا عنقا را بر موجود و پرنده ای گذاشته که وجود خارجی ندارد، بلکه موجود موهوم و خیالی است که وهم و خیال آدمی ساخته است، خدایانی را با خیال و وهم ساخته و آن را می پرستند. در حالی که از نظر قرآن، هر موجودی واقعی که «اسم» دارد، برگرفته از یک «اسم» الهی است؛ زیرا هر موجودی مظهر اسم یا اسمای الهی است. پس وقتی از سوی خدا «اسمی» برای موجودی نباشد، پس حقیقت و واقعیتی نخواهد داشت و تنها نام و اسم خیالی و موهوم خواهد بود که به درد خیال بافی های کودکانه و افسانه سازی می خورد نه بیش تر.
از نظر کافران، عالم شهادت همانند مظاهر اسمای الهی ، و عالم غیب همانند اسمای بی مسما و بی معنا است. بنابراین، آنان هیچ باوری به عالم غیب نخواهند داشت و تنها بر اساس حقایق و واقعیت های عالم محسوس و شهادت، فکر و عمل می کنند؛ این در حالی است که مسلمانان و مومنان، به عالم غیبی باور دارند و زندگی خویش را بر اساس آن سامان می دهند.(بقره، آیات 2 و 3)
ویژگی های سبک زندگی مبتنی بر فلسفه کفر
از نظر آموزه های وحیانی قرآن، همان طوری که باور و اعتقاد به عالم غیب می تواند در رفتار انسان تاثیر مستقیم بگذارد، هم چنین عدم اعتقاد و بلکه حتی شک و شبهه در عالم غیب از جمله معاد می تواند در سبک زندگی و رفتاری انسان تاثیر مستقیم بگذارد. از این روست که تفاوت های ماهوی میان دو سبک زندگی اسلامی و غیر اسلامی خواهد بود و مسلمان به گونه ای رفتار می کند که غیر مسلمان به آن سبک رفتار نمی کند. از جمله مهم ترین ویژگی ها در سبک زندگی کافران و رفتارها به ویژه اجتماعی آنان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فجور: از نظر قرآن، کسی که به عالم غیب و قیامت اعتقادی ندارد و حتی در آن شک و شبهه می کند، انسانی نیست که حدود و قوانین را بپذیرد و آن را مراعات کند، بلکه به هر شکلی شده می کوشد تا آن را نادیده بگیرد و حرمت ها را بشکند و محدودیت ها را بردارد. خدا می فرماید: لَا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ أَيَحْسَبُ الْإِنْسَانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظَامَهُ بَلَى قَادِرِينَ عَلَى أَنْ نُسَوِّيَ بَنَانَهُ بَلْ يُرِيدُ الْإِنْسَانُ لِيَفْجُرَ أَمَامَهُ ؛ سوگند به روز قيامت ؛ و سوگند به نفس لوامه و وجدان بيدار و ملامتگر كه رستاخيز حق است؛ آيا انسان مى پندارد كه هرگز استخوانهاى او را جمع نخواهيم كرد ؛ آرى قادريم كه حتى خطوط سر انگشتان او را موزون و مرتب كنيم ؛ انسان شك در معاد ندارد، بلكه او مى خواهد آزاد باشد و بدون ترس از دادگاه قيامت در تمام عمر گناه كند. (قیامت، آیات 1 تا ۵)
در این آیات خدا می فرماید که انسان برای این که فجور کند و با دریدگی و شکافتن پرده ها و محدودیت ها، به لاابالی بپردازد، در قیامت و حقانیت آن تشکیک می کند و تنها بر اساس گمان و گمانه زنی نسبت به آخرت، محدودیت ها را کنار می گذارد و بر اساس قوانین عقل و نقل عمل نمی کند.
بنابراین، فجور و بی بند و باری از مهم ترین ویژگی هایی اجتماعی و رفتاری کافرانی است که به قیامت اعتقاد ندارد یا در آن شک دارند. از نظر همین آیات ، کافران به نفس ملامت گر و سرزنشگر که از آن به وجدان بیدار هم یاد می شود، توجهی ندارند و سعی می کنند بی توجه به ملامت و سرزنش نفس و وجدان بیدار به فجور خویش ادامه دهند.
بنابراین، اگر پاسبانی برای اجرای قوانین نباشد، بی هیچ شک و تردیدی قوانین را نادیده می گیرند و تلاش می کنند تا آن را دور بزنند؛ زیرا اگر مجازات اخروی با شاهدی غیبی نباشد که مانند دوربین همه چیز را ثبت و ضبط و در محکمه عدل الهی به نمایش می گذارد، چه باکی دارد که خلاف قانون عمل نکند.
کسی که باور به خدا و قیامت و دروبین مخفی و نهان خدا ندارد، به طور طبیعی هر جا امکان آن باشد که خلاف قانون کند و با خلاف سودی و بهره مادی ببرد، به خلاف کاری و هنجارشکنی اقدام می کند و تنها زمانی دست از مخالفت با قانون و هنجارشکنی بر می دارد که تنبیه و مجازاتی با حضور مستقیم پاسبان یا دوربین مخفی باشد؛ و هنگامی که چنین موانعی وجود نداشته باشد، به فجور و هنجارشکنی اقدام می کند.
بنابراین، از نظر قرآن هر کسی که به قیامت و حسابرسی آن اعتقادی ندارد به طور طبیعی اهل فجور و هنجارشکنی است، حال اسم خودش را کافر یا مسلمان گذاشته باشد. مسلمانی که هنجارشکنی می کند و قوانین را هتک کرده و فجور و بی بند و باری را در پیش می گیرد، او در عمل مسلمان نیست؛ زیرا چنین شخصی به فلسفه کافران اعتقاد دارد نه به فلسفه اسلامی که شهادت خدا و فرشتگان و گواهی آنان را هم چون دوربین مخفی باور دارد و بر آن است تا خلافی انجام ندهد که ثبت و ضبط شود و در قیامت علیه او استفاده و بر اساس آن مجازات شود.
به هر حال، از نظر قرآن، اهل فجور و هنجارشکنان اهل اعتقاد و ایمان به قیامت نیستند و دست کم درباره آن شک دارند و همین امر موجب فجور و هنجارشکنی آنان نسبت به قوانین عقلی و نقلی می شود و کاری به وجدان ملامت گر بیدار خویش ندارند؛ چه رسد که به خدایی که غیب است یا فرشتگانی که دیده نمی شوند.
- کفران و ناسپاسی: از نظر قرآن، کسی که عالم غیب از خدا و قیامت را باور ندارد، نسبت به فلسفه حکمیانه هستی هیچ اعتقادی ندارد و برای آفرینش هدفی قایل نیست؛ بر همین اساس، نسبت به نعمت های الهی، نیز به گونه ای عمل می کند که بیانگر عدم باور به هدف مندی در آفرینش از جمله آفرینش نعمت ها باشد. بنابراین، وقتی نعمتی را در اختیار دارد از جمله نعمت عمر یا نعمت های دیگر، آن را به درستی به کار نمی برد که در چارچوب اهداف آفرینش باشد؛ زیرا هیچ باوری به آن ندارد. این گونه است که کفر اعتقادی به کفران و ناسپاسی رفتاری می انجامد و نعمت ها را در جایی به کار می برد که برای خود یا دیگران آسیب زا است. چنین افرادی از نعمت قدرت و ثروت و شهوت برای بهره مندی هر چه بیش تر خویش و ارضای هواهای نفسانی بهره می برند و آن را به گونه ای به کار می گیرند که می تواند به ضرر و زیان دیگران باشد. پس آنان به طور طبیعی اهل سپاس و شکرزبانی و قلبی نیستند؛ زیرا هیچ اعتقادی به خدا و نعمت دهی و نعمت بخشی خدا ندارند، هم چنین سپاس و شکر عملی نیز نخواهدداشت؛ زیرا باوری به هدفمندی آفرینش از جمله نعمت های در اختیار ندارند، تا آن را به درستی و مناسب اهداف استفاده کنند. از همین رو خدا می فرماید که کافران اهل شکر نیستند و اکثریت مردم کفران نعمت می کنند(بقره، آیه 243) و به انکار نعمت های الهی می پردازند(نحل، آیات 81 و 83)؛ این در حالی است که اهل ایمان به سبب باور و اعتقاد به خدا و هدفمندی آفرینش، از هر نعمتی به گونه ای استفاده می کنند که سود و بهره آن عمومی و در راستای اهداف حکیمانه آفرینش باشد.(نمل، آیه 40)
پس از نظر قرآن، کسی که کفران نعمت را در عمل نشان می دهد، به حقیقت اعتقادی به خدا و هدفمندی آفرینش ندارد. از نظر قرآن، انسان مومن شاکر در قول و فعل ؛ یعنی در زبان و قلب و عمل است؛ در حالی که کافر اعتقادی، میان دو راه شکر و کفران، کفران را انتخاب می کند. پس بر اساس صنعت احتباک بلاغی باید گفت انسان یا شاکر است یا کافر؛ یعنی مسلمان شاکر و کافر کفران می کند.(انسان، آیه 3)
- سهم خوری: کسی که اعتقادی به دو امر اساسی قیامت و حسابرسی آن از یک سو و هدف مندی آفرینش از سوی دیگر نداشته باشد، به طور طبیعی، همه چیز را برای خود می خواهد و خودخواهی در وی چنان بروز و ظهور می کند که سهم و قسط دیگران را برای خود مصادره می کند. این گونه است که نه تنها ظالم ایمانی است، بلکه ظلم فعلی را در حق و حقوق دیگران خواهد داشت. خدا در قرآن بیان می کند که مسلمان انسانی مقسط است که قیام به قسط کرده بلکه قوامین بالقسط است(مائده، آیه 8؛ حدید، آیه 25)، در حالی که کافر، نه تنها قیام به قسط نمی کند، بلکه قاسطین به معنای قسط خور است که سهیمه دیگران را می خورد و تضییع حق می کند. خدا در در قالب صنعت احتباک این حقیقت را این گونه بیان می کند: وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا؛ از ما برخی مسلمان و برخی سهم خور هستند. پس هر کسی که اسلام آورد پس آنان در مسیر رشد و در جستجو آن حرکت می کند.(جن، آیه 14)
در این آیه از چهار عنوان دو عنوان در تقابل هم قرار داده شده است تا بیان کند، از نظر قرآن، مسلمان همان مقسط و قیام کننده به قسط است؛ در حالی که کافر قاسط و سهم خور است و قسط و سهم دیگران را می خورد. باید یادآور شد که واژه قاسط به معنای سهم خور و مقسط یعنی سهم بخش است. از همین رو، در آیه دیگر می فرماید: لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ ؛ اما خدا شما را از كسانى كه در كار دين با شما نجنگيده و شما را از ديارتان بيرون نكرده اند باز نمى دارد كه با آنان نيكى كنيد و با ايشان قسط ورزيد، زيرا خدا قسط بخشندگان را دوست مى دارد. (ممتحنه، آیه ۸)
و نیز می فرماید: وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ؛ و اگر دو طايفه از مؤمنان با هم بجنگند ميان آن دو را اصلاح دهيد؛ و اگر باز يكى از آن دو بر ديگرى تعدى كرد با آن طايفه اى كه تعدى مى كند بجنگيد تا به فرمان خدا بازگردد؛ پس اگر باز گشت ميان آنها را بر اساس قسط سازش دهيد و قسط كنيد كه خدا قسط بخشندگان را دوست مى دارد. (حجرات، آیه ۹)
و نیز می فرماید: سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ أَكَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِنْ جَاءُوكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ وَإِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ يَضُرُّوكَ شَيْئًا وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ ؛ پذيرا و شنواى دروغ هستند و بسيار مال حرام مى خورند پس اگر نزد تو آمدند، يا ميان آنان داورى كن يا از ايشان روى برتاب؛ و اگر از آنان روى برتابى، هرگز زيانى به تو نخواهند رسانيد؛ و اگر داورى مى كنى پس به عدالت قسطی در ميانشان حكم كن كه خداوند قسط بخشندگان را دوست مى دارد. (مائده، آیه ۴۲)
پس از نظر قرآن، مسلمان اهل قسط بخشی و مقسط است، در حالی که کافر این گونه نیست. از نظر قرآن مومنان باید فراتر از قیام به قسط(حدید، آیه 25)، در سطح قوامین بالقسط باشند و همه وجود و ساختار رفتار فردی و اجتماعی آنان تحقق بخشی به عدالت قسطی باشد.(مائده، آیه 25؛ نساء، آیه 135)
بنابراین، اگر کسی مقسط نباشد یا قیام به قسط نداشته باشد یا قوامین بالقسط نباشد می بایست در اسلام و ایمان وی شک کرد؛ زیرا نزدیک ترین راه به تقوای الهی، قوامین بالقسط بودن است.(مائده، آیه 8) پس کسی که این گونه نیست اصلا ایمان ندارد، زیرا ایمان و عبادت خدا در تقوای الهی خودنمایی می کند(ذاریات، آیه 56؛ بقره، آیه 21) که قوامین بالقسط اقرب و نزدیک ترین راه تحقق تقوای الهی است.(مائده، آیه 8)
از نظر قرآن، کافران نه تنها اهل قسط خوری هستند بلکه دعوت کنندگان به عدالت قسطی را تهدید و حتی به قتل می رسانند تا مزاحمی نداشته باشند.(آل عمران، آیه 21)
- آبرویزی و خواری: از نظر قرآن کسی که بر اساس فلسفه و سبک زندگی اسلامی حرکت می کند، نه تنها آبروی کسی را نمی ریزد بلکه آبروداری می کند و بر همین اساس خدا نیز آبروی او را نگه می دارد؛ در حالی که کافر این گونه نیست و به همین سبب در دنیا و آخرت بی آبرو خواهد بود.(بقره، آیه 85؛ آل عمران، آیه 106؛ توبه، آیه 2؛ نحل، آیه 27؛ مائده، آیه 41)
- استبداد و خودرایی: از دیگر ویژگی های رفتاری کافران، استبدادرای و خودرایی است به طوری که مشورت نمی گیرند و خود را مستغنی از آن می دانند(غافر، آیه 29؛ یونس، آیه 83؛ قصص، آیه 4؛ ابراهیم، آیه 13) و بر اساس همین خودرایی و استبداد تن به مشورت نمی دهند و اعمال قدرت و زور می کنند(ص، آیه 12)؛ در حالی که مومنان و مسلمان اهل مشورت گیری در مسایل فردی و اجتماعی هستند.(آل عمران، آیه 159؛ شوری، آیه 38) البته کافرانی که وجدان و نفس لوامه آنان نمرده و هنوز تقوای عقلانی و بستری برای بازگشت به اسلام دارند، اهل مشورت هستند؛ چنان که ملکه سبا این گونه بود.(نمل، آیات22 تا 44) در حالی که مدعی اسلام اگر اهل استبداد رای باشد باید بداند که در مسیر کفر و کفران حرکت می کند و در نهایت به دام شیطان از اسلام خارج و مرتد خواهد شد.
- استثمار و بهره کشی : از دیگر ویژگی های کافران بهره کشی و استثمار اقتصادی و جنسی است(غافر، آیه 25) ، بنابراین اگر مسلمانی به استثمار و بهره کشی از جمله جنسی از کنیزکان بپردازد، در عمل نشان می دهد که کافر است و در سبک زندگی اعتقادی به اسلام ندارد.(نور، آیه 33)
- استکبار: استکبار بازتاب تکبر در صحنه اجتماعی است؛ مستکبر کسی است که کبر و تکبر خویش را در رفتار اجتماعی به نمایش می گذارد و دیگران را به استضعاف می کشاند و ضعیف نگه می دارد تا از آنان بهره کشی کند.(بقره، آیه 24؛ ص، آیه 74؛ زمر، آیه 59)
- افتراء: از دیگر ویژگی های کافران، افتراء نسبت به دیگران حتی خدا است، به طوری که به جای خدا ، قوانین وضع کرده و مردم را به تبعیت آن دعوت یا وادار می کنند.(مائده، آیه 103؛ نحل، آیه 105؛ عنکبوت، آیه 68؛ زمر، ایه 32)
- طغیان: انسان های کافر، مردمانی طغیان گر هستند که حتی موجب هلاکت نزدیکان خویش از والدین نیز می شوند.(کهف، آیه 80؛ طه، آیه 24؛ نازعات، آیه 17)
- انحطاط اخلاقی: از نظر قرآن کفر موجب انحطاط اخلاقی انسان می شود.(بقره، آیه 171؛ مائده، آیات 60 و 61؛ محمد، آیه 12) این افراد همیشه در اندیشه قدرت و ثروت و شهوت هستند و اصالت لذت در زندگی مادی موجب می شود همانند چارپایان در اندیشه شکم و زیر شکم باشند و رفتارهای زشت و نابهنجاری را در جامعه رواج دهند و اخلاق انسانی را زیر پا گذارند.
- بخل: اهل اسلام برای هر کسی سهمی از نعمت های الهی قایل بوده و حتی در مال خویش چنین حقی را ثابت دانسته و به انفاق می پردازد(ذاریات، آیه 19؛ معارج، آیات 24 و25) در حالی که اهل کفر، انسان های بخیلی هستند که نه تنها بخل می ورزند بلکه دیگران را نیز بدان دعوت و تشویق و ترغیب کرده و حتی مانع آن می شوند.(نساء، آیات 37 تا 39؛ یس، آیه 47؛ حدید، آیه 24؛ معارج، آیه 21) اینان به دلیل خصلت بخل علیه عدالت قسطی هستند و از هر کار معروف و نیکی جلوگیری به عمل می آورند.
- بهانه جویی و فتنه جویی: کافران و نیز منافقان هم فلسفه ایشان، هماره در کارهای خیر و معروف بهانه جویی می کنند و در برابر در فتنه ها مشارکت فعال دارند.(توبه، آیات 45 تا 49)
- تزیین باطل : کافران کارها و اعمال زشت را چنان تزیین می کنند که مطلوب و پسندیده جلوه داده شود؛ در حالی که کارهای نیک و صالح را بدجلوه می دهند تا مردم نسبت به آن گرایش نیابند.(نمل، آیه 4؛ کهف، آیه 104؛ طه، آیه 96)
- تعصب جاهلی: از دیگر ویژگی های کافران، تعصب کورکورانه و جاهلی نسبت به افکار و سنت ها و آدابی است که ریشه و خاستگاه عقلانی یا عقلایی ندارد.(فتح، آیات 25 و 26)
- جدال باطل: کافران اهل مجادله به باطل هستند و تن به حق و حقانیت نمی دهند.(انعام، آیه 25؛ غافر، آیات 4 و 5)
- حرمت شکنی: کافران نسبت به حریم های شخصی یا قانونی و مانند آن ها باور واعتقادی ندارند و هر گاه بخواهند و بستری فراهم باشد و مجازاتی در کار نباشد، اقدام به حرمت شکنی می کنند و مستکبران قوانین را زیر پا می گذارند؛ زیرا ترسی از مجازات اخروی ندارند و مجازات دنیوی را می توانند دور بزنند و یا از خود دور سازند.(بقره، آیه 217)
